Bioscoop (uitgaansgelegenheid)

Binnen in een bioscoop (in Florence).

Een bioscoop is een publieke uitgaansgelegenheid die speciaal is gemaakt voor het bekijken van films. Een modern bioscoopgebouw bestaat uit meerdere zalen, waar verschillende films tegelijkertijd vertoond kunnen worden. Oudere bioscopen hebben vaak één zaal, waardoor hun filmaanbod beperkter is. Bioscopen bevinden zich meestal in de grotere steden, maar ook sommige dorpen beschikken over een of meerdere filmzalen. Bij de moderne bioscopen wordt een onderscheid gemaakt tussen een cityplex (tot 7 zalen), een multiplex (tot 14 zalen) en een megaplex (14 of meer zalen).

Het woord bioscoop komt uit het Grieks, van de woorden βιος, bios (dat leven betekent) en σκοπος, skopos (dat kijken betekent).

Nederland heeft 131 reguliere bioscopen (2008) en ongeveer 60 seksbioscopen.

Ontwerp en inrichting

Een bioscoop is qua inrichting te vergelijken met een theater, en bestaat over het algemeen uit een zaal met rijen stoelen en een foyer met daaraan grenzende kassa's, eet- en drinkfaciliteiten en toiletten. Meestal bevinden zich nabij de bioscoop ook andere uitgaansgelegenheden, zoals een café of restaurant. Er zijn theaters die in een bioscoop kunnen transformeren door er een scherm naar beneden te laten waarop een projector wordt gericht; dit kan een permanente situatie zijn, maar ook een tijdelijke, bijvoorbeeld als films worden vertoond met een vergelijkbaar publiek als normaal gesproken het theater bezoekt. Traditionele bioscoopzalen beschikken vaak over een balkon, een hoger gelegen verdieping, en zogenaamde "loges" aan de zijwanden, waar de zitplaatsen meestal groter, zachter en comfortabeler zijn en een hogere toegangsprijs voor moet worden betaald.

In zalen waar de stoelen op dezelfde hoogte zijn geplaatst, verspringen de rijen meestal. Op die manier kijken de bezoekers niet tegen elkaars ruggen aan, maar kijken zij tussen twee mensen door. De modernere bioscoopzalen worden ingericht volgens een patroon waarbij iedere rij hoger ligt dan de voorgaande rij, om op die manier alle bezoekers vrij zicht te geven op het filmdoek. Omdat de ruimte tussen de rijen vaak beperkt is, worden deze meestal op enkele plaatsen doorbroken door trappen om de toegankelijkheid van de zitplaatsen te vergroten. In oudere bioscopen werden deze trappen gemarkeerd met lichten die in de stoelen waren verwerkt, tegenwoordig zitten op de trap zelf vaak lampjes of lichtgevende markeringen.

Prijzen en toegang

Bezoekers moeten in de meeste gevallen een kaartje kopen dat hen toegang geeft tot de bioscoop. Afhankelijk van de bioscoop, mogen bezoekers hun plaats zelf uitzoeken, of wordt op het toegangsbewijs aangeven welke stoel de bezoeker gedurende de film tot zijn beschikking heeft. In het laatste geval heeft de bioscoop vaak ouvreuses en plaatsaanwijzers in dienst, medewerkers die de bioscoopbezoekers hun plaats wijzen. Tevens kan aan de kassa op een computerscherm worden afgelezen welke plaatsen al bezet zijn, zodat precies vastgesteld kan worden welke plaatsen nog vrij zijn.

De toegangsprijs is over het algemeen lager tijdens daluren en hoger tijdens piekuren, meestal 's avonds, in het weekend of tijdens filmpremières. Op sommige rustige dagen worden de filmprijzen permanent laag gehouden, bijvoorbeeld op doordeweekse dagen als maandag en dinsdag. Daarnaast doen bijna alle bioscopen aan prijsdiscriminatie, waarbij kinderen, studenten en 65-plussers minder hoeven te betalen.

De gemiddelde prijs van een bioscoopkaartje bedroeg in 2006 €6,67. Vaak moet voor films die langer duren dan 2,5 uur extra geld betaald worden.

Classificatiesysteem voor films

In veel landen worden films beoordeeld aan de hand van een classificatiesysteem voor films, die onder meer aangeven of de film geschikt is voor een bepaalde leeftijd. In Nederland krijgen films een kijkwijzerleeftijd van AL (Alle Leeftijden), 6, 12 of 16. Sinds 2 maart 2009 is ook het leeftijdsadvies 9 daaraan toegevoegd. Er geldt in Nederland een wettelijk verbod voor bioscoopexploitanten om jongeren onder de 16 toe te laten bij een film in de kijkwijzercategorie 16 jaar, zoals vermeld in artikel 240a van het Wetboek van Strafrecht. Daarom wordt in twijfelgevallen naar de identiteitskaart gevraagd.

Bioscoopprogramma

In Nederland loopt het wekelijkse bioscoopprogramma van donderdag t/m woensdag. De meeste films gaan dan ook op een donderdag in première, soms echter op een woensdag. Ook zijn er soms voorpremières, met name zaterdagnacht. Verder zijn er, zonder aankondiging welke film wordt gedraaid, de sneak previews. Ook is er soms een "Ladies Night" op woensdag met een voorpremière. Het bioscoopprogramma wordt wekelijks via dag- en weekbladen, folders en het internet bekendgemaakt.

In veel landelijke niet-gratis kranten van donderdagmorgen of soms woensdagavond staat een filmladder die tot 2008 een redelijk volledig filmprogramma van de grote steden bevatte. Dit lijkt op dienstverlening van de krant aan de lezer, maar het is slechts een advertentie, die dan ook plotseling vreemde hiaten vertoont zodra bioscopen niet meer mee doen. Dit is het geval sinds het begin van 2008, toen het programma van Pathe niet meer in de kranten werd gepubliceerd, en in nog grotere mate sinds juli 2009, toen ook het filmprogramma van Cineville (d.w.z. het nog resterende filmprogramma van Amsterdam) verdween. Volgens Pathé is het niet lonend omdat de bioscoopgangers meestal jonge mensen zijn die geen abonnement op een krant hebben, en voor het bioscoopprogramma internet raadplegen. De informatie in de filmladder heeft een standaardopmaak, met vermelding van "voorpremiëre", "premiëre", "2e week", 3e week", enz., maar voor dezelfde film kan per bioscoopbedrijf de aanvullende informatie verschillen. Soms geeft een krant wel zelf informatie over het bioscoopprogramma. Lokale kranten geven vaak het bioscoopprogramma van de betreffende stad.

In de grote steden zijn bij veel bioscopen folders verkrijgbaar met het programma van de betreffende stad, met kolommen die in inhoud en lay-out hetzelfde zijn als de filmladder-advertentie (voor zover die er nog is), maar dan vollediger.

Daarnaast wordt het filmprogramma van de meeste bioscopen ook op internetsites gepubliceerd, en beschikken veel bioscopen over een eigen website waarop zij naast het huidige programma ook overige informatie publiceren en bekendmaken welke films in de komende periode worden verwacht.

Bioscopen in Nederland

De grootste bioscoopketens in Nederland zijn Pathé, JT Bioscopen , Minerva Bioscopen, Wolff Cinema Groep, MustSee en Utopia/Utopolis. De grootste bioscoopketen in België is Kinepolis.

Het grootste scherm in Nederland heeft zaal 1 van Pathé Schouwburgplein in Rotterdam: 10 × 23,5 meter, groter nog dan dat van de IMAX-zaal van Pathé Arena (164 m²). De drive-in bioscoop in Landgraaf (1979 - 2001) had een nog groter scherm: 12 × 28 meter.

In een servicebioscoop komt een medewerker tijdens de film aan de stoel om een bestelling op te nemen en de consumpties te brengen.

Nederlandse Vereniging van Bioscoopexploitanten (NVB)

De Nederlandse Vereniging van Bioscoopexploitanten (NVB) is de brancheorganisatie waar vrijwel alle bioscoop- en filmtheaterexploitanten in Nederland lid van zijn. De NVB en de Nederlandse Vereniging van Filmdistributeurs (NVF) vormen samen de Nederlandse Federatie voor de Cinematografie.

Voorwaarden voor lidmaatschap zijn onder meer:

• beschikken over een 35mm filmprojector en/of een digitale projector met een vermogen van minimaal 2K (2048×1080 pixels).
• beschikken over een vaste vertoningruimte (met vaste projectie opstelling / projectiescherm, aparte projectiecabine en vast stoelenplan)
• minimaal één keer per week een film vertonen
• accepteren en verkopen van de Nationale Bioscoopbon (een cadeaubon voor films)
• meedoen aan acties zoals de jaarlijkse 2-voor-1 actie in samenwerking met Albert Heijn (twee personen naar de film voor de prijs van één na besteding van een bedrag bij deze supermarktketen)

Seksbioscoop

Voor een bioscoop die erotisch-pornografische films vertoont is volgens veel APV's een speciale vergunning nodig.

Bioscopen hebben in de praktijk zelden een gemengd aanbod: ze vermijden deze films of ze specialiseren zich erin (dit zijn de seksbioscopen; er zijn er in Nederland ongeveer 60.) Deze tweedeling hangt ook samen met verschillen in ongeschreven regels over seksueel getinte gedragingen van bezoekers, en met een eventueel benodigde speciale gemeentelijke vergunning.

Klanten onder de 16 jaar mogen in Nederland niet toegelaten worden:

• Artikel 240a Sr stelt degene strafbaar die een afbeelding waarvan de vertoning schadelijk is te achten voor personen beneden de leeftijd van zestien jaar vertoont aan een minderjarige van wie hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat deze jonger is dan zestien jaar.

De gemeente schrijft soms een minimumleeftijd van 18 jaar voor.

De minimumleeftijd van de pornoacteurs is in Nederland 18 jaar:

• Artikel 240b Sr stelt de exploitant strafbaar in geval van een afbeelding van een seksuele gedraging waarbij iemand die kennelijk de leeftijd van achttien jaar nog niet heeft bereikt, is betrokken of schijnbaar is betrokken.

• Artikel 248c Sr stelt de klant strafbaar die opzettelijk aanwezig is bij het vertonen van afbeeldingen van ontuchtige handelingen door een persoon waarvan hij weet of redelijkerwijs moet vermoeden dat deze de leeftijd van achttien jaren nog niet heeft bereikt, in een daarvoor bestemde gelegenheid.

Aanhangig is in Nederland de Wet regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche, dossier 32211, waarin onder andere het volgende geregeld is.

Een seksbedrijf is onder meer het bedrijfsmatig aanbieden van vertoningen van erotisch-pornografische aard in een seksinrichting tegen betaling.

Het is verboden een seksbedrijf uit te oefenen zonder vergunning van de gemeente. Een vast (niet-mobiel) telefoonnummer is verplicht. Een afschrift van de vergunning moet zichtbaar aanwezig zijn in de betreffende seksinrichting(en), en aan de buitenzijde van de seksinrichting moet zichtbaar zijn dat er een vergunning voor is. In advertenties moet het vaste telefoonnummer en het nummer van de vergunning worden vermeld.

Individuele cabine

Soms kan een film in een individuele cabine (videocabine) bekeken worden.

Onder meer zijn er cabines die bestaan uit een afsluitbare ruimte waar plaats is voor slechts één persoon en waarin deze persoon op een televisiescherm films kan bekijken tegen betaling waarbij deze persoon de filmprojectie zelf op gang brengt door middel van een geldinworp en keuze heeft uit verschillende films en tijdens de betaalde tijd de keuze van de geprojecteerde film voortdurend kan wijzigen. Vaak betreft dit pornofilms; de apparatuur wordt wel aangeduid als seksautomaat, een aantal bij elkaar wordt een seksautomatenhal genoemd. In een belastingkwestie heeft een rechter bepaald dat dit geen bioscoop is. Toch lijkt de Wet regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche, zie hierboven, wel van toepasing, hoewel de MvT suggereert dat de betreffende categorie alleen seksbioscopen betreft.

Live presentatie

Soms is er na een film een "meet and greet" (ook wel Q&A, questions and answers, genoemd) met makers van de film, bijvoorbeeld de regisseur, de scenarioschrijver en enkele acteurs. Het publiek kan dan vragen stellen.

Soms bestaat een voorstelling uit een live presentatie van filmpjes, zoals maandelijks Werkman en Rijven in filmtheater Kriterion.

Live uitzending

Soms wordt er in een bioscoop (meestal een aantal bioscopen tegelijk) een live uitzending weergegeven van bijvoorbeeld een opera-uitvoering of een concert elders. De toegangsprijzen zijn vaak hoger dan bij andere films.

Soms is er een soort videoconferentie in die zin dat de communicatie naar de bioscoop toe high-definition video is en in de andere richting audio; er is dan een combinatie van live uitzending (live in de zin van op het moment zelf) en live presentatie (live in de zin van in de zaal aanwezig). Zo was er in het kader van de "Klinische Les 2009" in Pathé Schouwburgplein Rotterdam een high-definition videolink met een operatiekamer. Hierbij was er communicatie in twee richtingen, de presentator in de bioscoopzaal praatte ook met de chirurg in de operatiekamer, en met cameramensen en regie, hetgeen het live-aspect meer inhoud geeft.

Zie ook

• Bioscoop (doorverwijzing), andere betekenis en toebehoren van "bioscoop".
• Filmtheaters in Amsterdam
• Kinepolis
• Beeld (doorverwijzing).

Externe links

• Cinema Context Film en bioscoop in Nederland vanaf 1896
• Bioscopen in Nederland (PDF)

Bronvermelding

Bronnen, noten en/of referenties:
Referenties

---

Literatuur

• Hans-Jürgen Tast Kinos in den 1980ern. Beispiel: Berlin/West (Schellerten 2008) ISBN 978-3-88842-035-1.

  Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Cinema op Wikimedia Commons.