Hoofdtelefoon

Een hoofdtelefoon van het merk Philips.

Een hoofdtelefoon of koptelefoon zijn twee luidsprekers die samen vlak bij de oren worden gedragen. Hiermee kan men geluid waarnemen zonder dat anderen ernaar kunnen luisteren.

Constructie

Verreweg de meeste hoofdtelefoons werken volgens het magneto-dynamisch principe, waarbij de spreekspoel aan de conus vastzit en zich in een sterk magnetisch veld bevindt. Op deze spoel wordt het muzieksignaal aangesloten, waardoor het aldus opgewekte wisselende magnetische veld de conus aandrijft. Er bestaan ook elektrostatische en elektret hoofdtelefoons, waarvoor speciale hoogspanningsomvormers nodig zijn.

De luidsprekers worden mechanisch vaak aan elkaar verbonden door een beugel. Deze kan over het hoofd heen, onder de kin door, of in de nek gedragen worden, en heeft een verende werking waardoor het contact van de kussentjes, die voor meer comfort vaak rond de luidsprekers zijn aangebracht, met de oren wordt gehandhaafd. Soms ontbreekt die beugel, en worden de (in dat geval zeer kleine) luidsprekers in het oor gedragen, al dan niet geholpen door beugeltjes om de oren. Er bestaan hoofdtelefoons met een zogenaamd open systeem, waarbij de ruimte achter de conus in directe verbinding met de omgeving staat en met een gesloten systeem, waarbij de ruimte achter de conus geheel afgesloten is. Hierdoor worden omgevingsgeluiden zeer sterk gedempt.

Natuurgetrouw ruimtelijk geluid

Als naar stereo-geluid wordt geluisterd, lijkt het alsof het geluid tussen de twee luidsprekers (in het hoofd van de luisteraar) klinkt. Dat is niet natuurgetrouw en komt doordat normaal gesproken het geluid, dat van een zekere afstand komt, door de vorm van de menselijke oren anders klinkt. De vorm van onze oren maakt het mogelijk dat we vrij nauwkeurig kunnen bepalen waar het geluid vandaan komt. Dit komt door een richtingsafhankelijke demping van sommige frequenties en kleine faseverschuivingen.
Om geluid door een hoofdtelefoon zo te laten klinken dat het geluid van buiten het hoofd vandaan lijkt te komen, is een zeer hoge kwaliteit van de opname en de apparatuur nodig en moet de microfoon bij de opname in een soort kunsthoofd (met kunstoren) geplaatst worden. Ook is het mogelijk om het geluid elektronisch zo te bewerken dat de geluiden natuurgetrouw klinken. Het probleem daarbij is dat de vorm van de oren bij iedereen anders is, en dus het ruimtelijke effect voor iedereen wat anders is.

Aansluiting

De aansluiting van een hoofdtelefoon op audio-apparatuur gebeurt meestal met een plug. Er zijn twee standaardmaten, de 3,5 mm ('mini jack') en 6,3 mm diameter jackplug. De pluggen bestaan in mono- en stereo uitvoering. Sommige, vaak iets goedkopere MP3-spelers hebben een 2,5 mm aansluiting. Voor deze spelers is er slechts een beperkt aantal koptelefoons beschikbaar. Meestal moet er gebruik gemaakt worden van een verloopstekker van 2,5 naar 3,5 mm om toch van de koptelefoon gebruik te kunnen maken. Er zijn ook draadloze hoofdtelefoons die radiografisch in verbinding staan met een basisstation dat op de audio-apparatuur is aangesloten.

Antigeluid

Sommige hoofdtelefoons kunnen naast de weergave van een geluidsbron ook worden gebruikt om omgevingsgeluid te neutraliseren door middel van antigeluid. Deze koptelefoons, vaak op de markt gebracht met de term "Noise Reduction" hebben een soort kleine microfoontjes die het omgevingsgeluid opnemen en dan compenseren met de muziek. Helaas zijn dit soort koptelefoons vrij prijzig.

Zie ook

• Luidspreker
• Headset
• Sennheiser, een van de bekendste hoofdtelefoon merken.

  Vrije mediabestanden over Headphones op Wikimedia Commons