Occultisme: verschil tussen versies

Huidige versie van 20 sep 2020 om 11:11

Zie esoterie voor het in moderne vakliteratuur eerder gebruikelijke begrip.

Occultisme komt van het Latijnse woord occultus en betekent ’verborgen’, ’geheim’. Dit verwijst naar een verborgen of voor leken verboden kennis. Hoewel de woorden esoterie en occultisme vaak in een gelijkaardige of overlappende betekenis gebruikt worden, geven moderne geesteswetenschappers als Wouter J. Hanegraaff en Antoine Faivre de voorkeur aan de minder beladen benaming „esoterie”. In hun studies wordt met „occultisme” de 19e-eeuwse revival van interesse in het occulte bedoeld, terwijl esoterie in ruimere zin wordt gebruikt.

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
-#REDIRECT [[Esoterie]]
+[[Bestand:Hoofdartikel.png|18px]] ''Zie '''[[esoterie]]''' voor het in moderne vakliteratuur eerder gebruikelijke begrip.
+----
+'''Occultisme''' komt van het Latijnse woord ''occultus'' en betekent ’verborgen’, ’geheim’. Dit verwijst naar een verborgen of voor leken verboden kennis. <!---De westerse traditie van het occultisme is die van een "geheime filosofie" waarvan de wortels te vinden zijn in [[alchemie]], [[magie]] en de [[joodse mystiek]].---> Hoewel de woorden [[esoterie]] en occultisme vaak in een gelijkaardige of overlappende betekenis gebruikt worden, geven moderne geesteswetenschappers als [[Wouter J. Hanegraaff]] en [[Antoine Faivre]] de voorkeur aan de minder beladen benaming „esoterie”. In hun studies wordt met „occultisme” de 19e-eeuwse revival van interesse in het occulte bedoeld, terwijl esoterie in ruimere zin wordt gebruikt.
+<!----
+Het occulte heeft te maken met theorieën en praktijken die steunen op een geloof in [[bovennatuurlijke]] krachten die ten goede of ten kwade aangewend kunnen worden. [[Magie]] en [[Waarzeggerij|voorspellingen]] komen in de hele menselijke geschiedenis en in veel verschillende samenlevingen voor. De westerse opvatting van het occulte is wel opvallend meer 'intellectueel' tegenover de meer intuïtieve magie en esoterie van het oosten. Na een terugval sinds de verwetenschappelijking van het wereldbeeld in de [[16e eeuw|16e]] en [[17e eeuw]], zijn er periodes van heropleving geweest. Zo lag eind 19e eeuw onder meer ''[[Golden Dawn|The Order of The Golden Dawn]]'' aan de basis van een hernieuwde belangstelling voor alles wat met esoterie te maken had. En dichter bij onze tijd zien we hoe de [[New Age]] beweging opgang maakt en hoe esoterische bewegingen in Nederland en België succes kennen.
+==Begripsomschrijving==
+Een probleem stelt zich dus als we het begrip "occult" precies willen definiëren, vermits er tal van invullingen mogelijk zijn. Wat aan de basis ligt van ons begrip van de term, is historisch wel te traceren in de houding van de grote godsdiensten tegenover alle verklaringsmodellen van transcendentale fenomenen die zich buiten hun invloedssfeer ontwikkelden. Eenvoudig gesteld werden alle (geloofs)overtuigingen die buiten de gevestigde religies vielen, als ''occult'' bestempeld. Een brede definitie vinden we bij [[Nicholas Goodrick-Clarke]] <ref>Professor westerse esoterie aan de University of Exeter</ref>  die hierover zei:
+:''"Occultism has its basis in a religious way of thinking, the roots of which stretch back into antiquity and which may be described as the Western esoteric tradition. Its principal ingredients have been identified as Gnosticism, the Hermetic treatises on alchemy and magic, Neo-Platonism, and the Kabbalah, all originating in the eastern Mediterranean area during the first few centuries AD."''  (Vertaling: Occultisme is gebaseerd op een religieuze denkwijze waarvan de wortels zich tot in de oudheid uitstrekken. Ze kunnen worden beschreven als de [[Westerse esoterie|westerse esoterische traditie]] waarvan we de belangrijkste ingrediênten kunnen identificeren als [[gnosticisme]], de hermetische geschriften over [[alchemie]] en [[magie]], het [[neoplatonisme]] en de [[kabbala]], allen stammend uit het gebied ten oosten van de [[Middellandse Zee]] in de eerste eeuwen van onze jaartelling.)
+== Inhoud ==
+Aspecten van het occultisme die teruggevonden worden in alle menselijke samenlevingen zijn: [[voorspelling]], [[magie]], [[hekserij]] en [[alchemie]]. <ref>Encyclopaedia Britannica 2008</ref>
+De westerse traditie van het occultisme is voor haar adepten een "geheime filosofie" die aan de basis ligt van alle occulte praktijken. Deze filosofie is oorspronkelijk afgeleid uit de [[Hellenisme|hellenistische]] magie en alchemie aan de ene kant, en het joods mysticisme aan de andere kant. De belangrijkste hellenistische bron is het [[Corpus Hermeticum]], een verzameling teksten toegeschreven aan [[Hermes Trismegistus]]. Daarin worden  astrologie en andere occulte wetenschappen behandeld, alsook spirituele vernieuwing.
+Het joodse element wordt geleverd door de [[kabbala]], de leer van een geheime, mystieke interpretatie van de [[Torah]], waarmee Europese geleerden sedert de middeleeuwen vertrouwd waren. Tijdens de [[Christelijke Kabbala|renaissance]] werd deze joodse mystieke literatuur verbonden met andere hermetische teksten. De daaruit resulterende hermetisch-kabbalistische traditie, gekend als [[hermetisme]], verenigde de theorie met magische praktijken. Dit werd dan gezien als 'goede magie' in tegenstelling tot de 'slechte magie' uit de hekserij.
+Alchemie werd ook in het geheel van het hermetisme opgenomen. Vooral de beweging van de [[Rozenkruisers]], een 17e eeuws genootschap dat gebruik maakte van alchemistische symboliek, versterkte deze band.
+Tijdens de [[18e eeuw]] werd de traditie opgenomen in de filosofie van esoterisch gestemde [[Vrijmetselaars]], die een occult element aan hun leer wilden toevoegen dat er oorspronkelijk niet in zat. Deze beweging werd voortgezet door enthousiaste studenten van het hermetisme doorheen Europa. Vooral in de [[19e eeuw]] ontstonden veel groeperingen toen het religieuze [[scepticisme]] tegenover de gevestigde godsdiensten toenam en velen hun heil begonnen te zoeken in alternatieve stelsels, waaronder het occultisme. Daarbij kreeg niet in de eerste plaats het traditionele hermetisme hun aandacht, maar eerder praktijken en leringen zoals als het [[spiritisme]] en de [[theosofie]]. Dit laatste was eigenlijk een vermenging van westers occultisme en oosterse [[mystiek]] en in die vorm werd de traditie van het occultisme lange tijd voortgezet. <ref>De invloed van de Theosofie is pas de laatste 50 jaar afgenomen</ref>
+Ondanks de 19e eeuwse heropleving werd het occult ideeëngoed nooit echt geaccepteerd in academische kringen. Wel had het soms een duidelijke invloed op het werk van kunstenaars zoals [[William Butler Yeats]] en de schilder [[Wassily Kandinsky]]. Occultisme lijkt voorbeschikt te zijn om uitsluitend een rol te kunnen spelen binnen de volkscultuur. Zo zijn esoterie en occultisme ook te vinden in de nieuwe [[syncretisme (religie)|syncretistische]] [[New Age (beweging)|New Age]]-beweging van 20e en 21e eeuw.
+==Indeling==
+Omdat occultisme eigenlijk een parapluterm is voor vele soorten praktijken, is elke poging tot indeling een beetje arbitrair. <ref>Zo kan bijvoorbeeld alchemie met evenveel recht in de categorie "magie" als bij "spiritueel": het maken van goud is een magische manipulatie, terwijl de zoektocht naar de Steen der Wijzen spiritueel is</ref> Ruwweg zouden we '''drie categorieën''' kunnen onderscheiden:
+*'''Voorspellend'''
+*'''Magisch ''' (rituelen en praktijken om omgeving te beïnvloeden)
+*'''Spiritueel''' of religieus
+===Occulte systemen en groepen===
+*'''Voorspellend'''
+**[[Astrologie]]
+**[[Bioritme|Bioritmiek]]
+**[[Geomantiek]]
+**[[Handlijnkunde]]
+**[[I Tjing]]
+**[[Numerologie]]
+**[[Pendelen]]
+**[[Runen]]
+**[[Tarot]]
+*'''Magisch'''
+**[[Druïcca ]]
+**[[Druïde|Druïdisme]]
+**[[Edelsteen|Edelstenen]]
+**[[Golden Dawn]]
+**[[Hekserij]]
+**[[Necromancie]]
+**[[Satanisme]]
+*'''Spiritueel'''
+**[[Antroposofie]]
+**[[aura (paranormaal)|Auralezen]]
+**[[Alchemie]]
+**[[Gnosticisme]]
+**[[Hermetische Kabbala]]
+**[[Christelijke Kabbala]]
+**[[Katharen]]
+**[[New Age (beweging)|New Age]]
+**[[Parapsychologie]]
+**[[Rozenkruizers]]
+**[[Soefisme]]
+**[[Spiritisme]]
+**[[Thelema]]
+**[[Theosofie]]
+**[[Vrijmetselarij|Vrijmetselaars]]
+** [[Wicca]]
+==Beroemde occultisten==
+Het leven van sommige occultisten, zoals [[Casanova]], [[Cagliostro]], en [[John Dee]] lijkt wel een avonturenroman, terwijl anderen een eerder besloten leven hebben geleid. De mythevorming rond veel van die figuren is groot en door de mist van de tijd zien we hun contouren niet meer zo scherp. Gelukkig kunnen we onze eigen mening over hen vormen door het werk dat ze hebben nagelaten. In dit bonte gezelschap van [[Alchemist|alchemisten]], [[Astroloog|astrologen]], [[Filosoof|filosofen]] en [[Kabbala|kabbalisten]] konden we tot in de 16e en 17e eeuw zelfs gerespecteerde wetenschappers aantreffen zoals [[Johannes Kepler|Kepler]] en [[Isaac Newton|Newton]] die een groot deel van hun leven wijdden aan de studie van het occulte. Het nichtje van [[Einstein]] berichtte dat haar oom steeds een exemplaar van [[Helena Blavatsky|Blavatsky]]'s "Geheime Leer" op zijn nachtkastje had liggen.
+*[[Evangeline Adams]]
+*[[Heinrich Cornelius Agrippa von Nettesheim]]
+*[[Annie Besant]]
+*[[Helena Blavatsky]]
+*[[Alessandro Cagliostro]]
+*[[Aleister Crowley]]
+*[[John Dee]]
+*[[Reinhold Ebertin]]
+*[[Etteilla]]
+*[[Nicolas Flamel]]
+*[[Robert Fludd]]
+*[[Gerald Gardner]]
+*[[Antoine Court de Gébelin]]
+*[[Graaf van Saint-Germain]]
+*[[Matthew Hopkins]]
+*[[Athanasius Kircher]]
+*[[Anton Szandor LaVey]]
+*[[Eliphas Levi]]
+*[[Ramon Llull]]
+*[[Nostradamus]]
+*[[Henry Steel Olcott]]
+*[[Paracelsus]]
+*[[Regiomontanus]]
+*[[Michael Scot]]
+*[[Johannes Trithemius]]
+*[[Johann Weyer]]
+==Godsdienst en het occulte==
+Vanuit het perspectief van sommige godsdiensten heeft het occulte betrekking op onverklaarbare, bovennatuurlijke fenomenen die niet door God zijn bewerkstelligd, waardoor ze niet anders dan het werk van een kwade macht kunnen zijn. Daardoor wekt occultisme vaak negatieve connotaties op bij gelovige mensen. In een gelovige context wordt het woord "occult" zelden gebruikt en wordt de voorkeur gegeven aan "esoterisch". Nochtans zijn heel wat gebruiken, die als occult kunnen worden beschouwd, te vinden bij de grote religies.
+In het '''judaïsme''' bijvoorbeeld, wordt de bijzondere spirituele studie van de [[kabbala]] (door rabbijnen en hun studenten) getolereerd<ref>. Bijvoorbeeld studie van de [[Sefer Yetzirah]], met de levensboom en de 22 paden van wijsheid die het ontstaan van het universum beschrijft</ref> en in sommige vormen van islam is het toegestaan om  geesten te bevelen uit naam van Allah<ref>. Bijvoorbeeld om goede daden te verrichten en de geloofsvastheid van moslims te bevorderen</ref>. Ook voorspellingen, zegeningen, en beroep doen op [[engelen]] vinden we terug in vormen van esoterisch christendom. Deze beriepen zich ook op [[evangeliën]], door er bijvoorbeeld op te wijzen dat de oude verboden op voorspellingen sinds de geboorte van Christus waren opgeheven; de wijzen uit het oosten vonden [[Bethlehem]] immers met behulp van [[astrologie]]. De [[Rozenkruisers]], een van de meest gevierde mystieke groeperingen uit het christendom, lag aan de basis van de meeste christelijk georiënteerde occulte bewegingen die vanaf de 17e eeuw ontstonden.
+In de loop van haar geschiedenis heeft het '''christendom''' de heidense religies en gebruiken die haar voorafgingen bestreden of in het beste geval geïntegreerd<ref>. Voorbeelden van integratie zijn de paasvuren, de paaseieren, de kerstboom en de diverse aspecten van het Sint Nicolaasfeest</ref>. Toch werd bijvoorbeeld tijdens de middeleeuwen beoefening van [[astrologie]] getolereerd binnen het christendom en was de legende van de [[Heilige Graal]] bekend. Met de periode van de [[Heksenvervolging|heksenvervolgingen]] in het Europa van de 16e eeuw - tijdens de [[contrareformatie]] - en later werd echter alles wat buiten de marges viel zoals vastgelegd door het [[Concilie van Trente]] (1545-1563) en latere concilies als occultisme veroordeeld.
+== Externe links ==
+{{wikt klein}}
+* [http://www.amsterdamhermetica.com Universiteit van Amsterdam Centrum voor Studie van westerse esoterie]
+*{{en}}[http://www.huss.ex.ac.uk/research/exeseso/ University of Exeter Centre for the Study of Esotericism (EXESESO)]
+*{{en}}[http://www.ispr.net/ International Society for Paranormal Research]
+*{{en}}[http://parapsych.org/ Parapsychological Association]
+{{Commonscat|Occultists}}
+{{Commonscat|Occult}}
+{{bron|bronvermelding=*Encyclopaedia Britannica 2008 Ultimate Reference Suite:"Occultism" {{reflist}} }}
+--->
+[[Categorie:Esoterie]]

Occultisme: verschil tussen versies

Huidige versie van 20 sep 2020 om 11:11

Navigatiemenu

Zoeken