Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Arnulf van Karinthië: verschil tussen versies
(https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Arnulf_van_Karinthi%C3%AB&oldid=51878606) |
(linkcorrectie, typografisch detail) |
||
| (Een tussenliggende versie door een andere gebruiker niet weergegeven) | |||
| Regel 3: | Regel 3: | ||
| onderschrift = | | onderschrift = | ||
| naam = Arnulf van Karinthië | | naam = Arnulf van Karinthië | ||
| leven = rond 850 | | leven = rond 850 – 899 | ||
| functie1 = [[Lijst van Rooms-Duitse koningen en keizers|Keizer van het Roomse Rijk]] | | functie1 = [[Lijst van Rooms-Duitse koningen en keizers|Keizer van het Roomse Rijk]] | ||
| periode1 = 896-899 | | periode1 = 896-899 | ||
| Regel 27: | Regel 27: | ||
| moeder = [[Liutswind]] | | moeder = [[Liutswind]] | ||
}} | }} | ||
'''Arnulf van Karinthië''' (ca. 845 | '''Arnulf van Karinthië''' (ca. 845 – [[Regensburg (stad)|Regensburg]], [[8 december]] [[899]]) was vanaf 887 koning van [[Oost-Francië]] en [[koninkrijk Lotharingen|Lotharingen]], later ook (tegen)koning van [[Italië]] en (tegen)keizer (896-899). | ||
Arnulfs voorganger [[Karel III de Dikke]] verenigde kortelings alle drie deelrijken en hiermee het rijk van Karel de Grote onder zijn heerschappij. Omwille van de steeds duidelijker wordende regeringsonbekwaamheid van Karel kon Arnulf hem met de hulp van de Beieren, Franken, Saksen, Thüringen en Alemannen afzetten en zelf de macht overnemen. Arnulf beperkte zich | Arnulfs voorganger [[Karel III de Dikke]] verenigde kortelings alle drie deelrijken en hiermee het rijk van Karel de Grote onder zijn heerschappij. Omwille van de steeds duidelijker wordende regeringsonbekwaamheid van Karel kon Arnulf hem met de hulp van de Beieren, Franken, Saksen, Thüringen en Alemannen afzetten en zelf de macht overnemen. Arnulf beperkte zich aanvankelijk tot het oostelijk deelrijken van zijn grootvader, [[Lodewijk de Duitser]], terwijl in de andere deelrijken van het Frankische Rijk andere Rijksgroten de troon opeisten. Arnulf kon vanaf 888 zijn heerschappij over Lotharingen alsook over [[Koninkrijk Italië (774-962)|Rijksitalië]] vestigen. Met zijn [[Slag bij Leuven (891)|overwinning bij de Dijle]] bij [[Leuven]] in 891 kwam er een eind aan de Vikinginvallen in Oost-Francië. De hierdoor in het noorden bereikte stabiliteit bevorderde de opkomst van de [[Liudolfingen]], die enkele decennia later de nieuwe koninklijke familie in het Rijk zou vormen. Arnulfs pact met de [[Hongaren]] ([[Árpád]]), die in 10e eeuw de grootste bedreiging voor Oost-Francië zouden vormen, zou de beeldvorming van hem bij het nageslacht beïnvloeden. Arnulf liet zich in 896 in Rome tot keizer kronen. [[Regensburg (stad)|Regensburg]] kende toen het hoogtepunt van haar belangrijkheid als bestuurlijk centrum van Oost-Francië. | ||
==Leven en loopbaan== | ==Leven en loopbaan== | ||
Arnulf was een onwettige zoon van koning [[Karloman van Beieren|Karloman van Oost-Francië]], uit diens relatie met een adellijke vrouw uit [[Hertogdom Karinthië|Karinthië]], [[Liutswind]] (ca. 830 - voor 9 maart 891), vermoedelijk een dochter van [[Ernst I van de Nordgau]] en Irmgard.<ref>[[Regino van Prüm]], ''Chronicon'' 880 (''sed ex quadam nobili femina filium elegantissimae speciei suscepit, quem Arnolfum nominari iussit'') (= {{Aut|G.H. Pertz}} (ed.), ''Monumenta Germaniae Historica, Scriptores'' I, Hannover, 1826, p. [http://www.dmgh.de/de/fs2/object/goToPage/bsb00000868.html?pageNo=591 591]), ''Annales Ducum Bavariæ'' 880 (''880. Karlomanus rex obiit, regnum cum ducatu Bawarie Arnolfo, filio suo ex concubina nobili de Karinthia, reliquit.'') (= {{Aut|P. Jaffé}} (ed.), ''[[Monumenta Germaniae Historica]], Scriptores'' XVII, Hannover, 1861, p. [http://www.dmgh.de/de/fs2/object/goToPage/bsb00000842.html?pageNo=366 366]), ''Diplomata'' nr. 18 (''venerandae memoriae Karlomanni patris nostri piissimi regis''), 87 (''Arnolfus divina favente clementia rex ... mater nostra bonae memoriae Liutsuuind'') (= {{Aut|P. Kehr}} (ed.), ''Monumenta Germaniae Historica, Arnolfi Diplomata'', Berlijn, 1940, pp. [http://www.dmgh.de/de/fs1/object/goToPage/bsb00000435.html?pageNo=28 28], [http://www.dmgh.de/de/fs1/object/goToPage/bsb00000435.html?pageNo=129 129]), ''Index Chronologicus seu Annales Gallici et Francici'' 887 (= {{Aut|Martin Bouquet|M. Bouquet}} (ed.) - {{Aut|Léopold Delisle|L. Delisle}} (ed.), ''Recueil des Historiens des Gaules et de la France'', Parijs, IX, 1874, p. [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6294041b/f75.highres lxv]).</ref> Arnulf bracht zijn jeugd door op het hof te [[Moosburg (Karinthië)|Moosburg]]. In 876 werd hij benoemd tot prefect van de oostelijke marken. Na de dood van zijn vader in 880 werd hij hertog van Karinthië.<ref>''Annales Ducum Bavariæ'' 880 (''880. Karlomanus rex obiit, regnum cum ducatu Bawarie Arnolfo, filio suo ex concubina nobili de Karinthia, reliquit.'') (= {{Aut|P. Jaffé}} (ed.), ''Monumenta Germaniae Historica, Scriptores'' XVII, Hannover, 1861, p. [http://www.dmgh.de/de/fs2/object/goToPage/bsb00000842.html?pageNo=366 366]).</ref> Twee jaar later steunde hij de opstandige graaf [[Engelschalk II]] tegen markgraaf [[Aribo I van de Oostmark|Aribo]] van de Oostelijke mark, wat uiteindelijk leidde tot oorlog met [[Groot-Moravische Rijk|Moravië]]. In 885 wist Arnulf echter op eigen gezag een vrede met Moravië tot stand te brengen. | Arnulf was een onwettige zoon van koning [[Karloman van Beieren|Karloman van Oost-Francië]], uit diens relatie met een adellijke vrouw uit [[Hertogdom Karinthië|Karinthië]], [[Liutswind]] (ca. 830 - voor 9 maart 891), vermoedelijk een dochter van [[Ernst I van de Nordgau]] en Irmgard.<ref>[[Regino van Prüm]], ''Chronicon'' 880 (''sed ex quadam nobili femina filium elegantissimae speciei suscepit, quem Arnolfum nominari iussit'') (= {{Aut|G.H. Pertz}} (ed.), ''Monumenta Germaniae Historica, Scriptores'' I, Hannover, 1826, p. [http://www.dmgh.de/de/fs2/object/goToPage/bsb00000868.html?pageNo=591 591]), ''Annales Ducum Bavariæ'' 880 (''880. Karlomanus rex obiit, regnum cum ducatu Bawarie Arnolfo, filio suo ex concubina nobili de Karinthia, reliquit.'') (= {{Aut|P. Jaffé}} (ed.), ''[[Monumenta Germaniae Historica]], Scriptores'' XVII, Hannover, 1861, p. [http://www.dmgh.de/de/fs2/object/goToPage/bsb00000842.html?pageNo=366 366]), ''Diplomata'' nr. 18 (''venerandae memoriae Karlomanni patris nostri piissimi regis''), 87 (''Arnolfus divina favente clementia rex ... mater nostra bonae memoriae Liutsuuind'') (= {{Aut|P. Kehr}} (ed.), ''Monumenta Germaniae Historica, Arnolfi Diplomata'', Berlijn, 1940, pp. [http://www.dmgh.de/de/fs1/object/goToPage/bsb00000435.html?pageNo=28 28], [http://www.dmgh.de/de/fs1/object/goToPage/bsb00000435.html?pageNo=129 129]), ''Index Chronologicus seu Annales Gallici et Francici'' 887 (= {{Aut|Martin Bouquet|M. Bouquet}} (ed.) - {{Aut|Léopold Delisle|L. Delisle}} (ed.), ''Recueil des Historiens des Gaules et de la France'', Parijs, IX, 1874, p. [http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k6294041b/f75.highres lxv]).</ref> Arnulf bracht zijn jeugd door op het hof te [[Moosburg (Karinthië)|Moosburg]]. In 876 werd hij benoemd tot prefect van de oostelijke marken. Na de dood van zijn vader in 880 werd hij hertog van Karinthië.<ref>''Annales Ducum Bavariæ'' 880 (''880. Karlomanus rex obiit, regnum cum ducatu Bawarie Arnolfo, filio suo ex concubina nobili de Karinthia, reliquit.'') (= {{Aut|P. Jaffé}} (ed.), ''Monumenta Germaniae Historica, Scriptores'' XVII, Hannover, 1861, p. [http://www.dmgh.de/de/fs2/object/goToPage/bsb00000842.html?pageNo=366 366]).</ref> Twee jaar later steunde hij de opstandige graaf [[Engelschalk II]] tegen markgraaf [[Aribo I van de Oostmark|Aribo]] van de Oostelijke mark, wat uiteindelijk leidde tot oorlog met [[Groot-Moravische Rijk|Moravië]]. In 885 wist Arnulf echter op eigen gezag een vrede met Moravië tot stand te brengen. | ||
| Regel 49: | Regel 49: | ||
===Italië=== | ===Italië=== | ||
De paus vroeg in 893 aan Arnulf om hem te steunen tegen [[Guido van Spoleto]] en diens zoon [[Lambert van Spoleto|Lambert]]. Arnulf stuurde Zwentibold met een Beiers leger naar Italië. Zwentibold en Berengar van Friuli wisten samen Guido en Lambert te verslaan maar lieten zich afkopen en trokken zich terug. Het jaar daarna kwam Arnulf zelf in actie en bezette het gebied tot aan de [[Po (rivier)|Po]]. Toen Guido van Spoleto overleed, staakte Arnulf zijn opmars om de ontwikkelingen af te wachten maar toen Berengar en Lambert zich tegen hem verbonden, besloot hij zich terug te trekken. Arnulf gebruikte de terugtocht voor een strafexpeditie in Bourgondië. Lambert nam ondertussen enige tijd de paus gevangen. In 895 vroeg de paus opnieuw aan Arnulf om hem te steunen tegen Lambert van Spoleto. Arnulf veroverde [[Pavia (stad)|Pavia]] en nam de tijd om steun onder de adel van [[Toscane]] en [[Lombardije]] te verwerven. In februari 896 veroverde Arnulf uiteindelijk [[Rome (stad)|Rome]] op de moeder van Lambert, [[Ageltrude]].<ref>''Annales Fuldenses, Pars Quinta, auctore Quodam Bawaro'' 896 (= {{Aut|G.H. Pertz}} (ed.), ''Monumenta Germaniae Historica, Scriptores'' I, Hannover, 1826, p. [http://www.dmgh.de/de/fs2/object/goToPage/bsb00000868.html?pageNo=411 411]).</ref> [[ | De paus vroeg in 893 aan Arnulf om hem te steunen tegen [[Guido van Spoleto]] en diens zoon [[Lambert van Spoleto|Lambert]]. Arnulf stuurde Zwentibold met een Beiers leger naar Italië. Zwentibold en Berengar van Friuli wisten samen Guido en Lambert te verslaan maar lieten zich afkopen en trokken zich terug. Het jaar daarna kwam Arnulf zelf in actie en bezette het gebied tot aan de [[Po (rivier)|Po]]. Toen Guido van Spoleto overleed, staakte Arnulf zijn opmars om de ontwikkelingen af te wachten maar toen Berengar en Lambert zich tegen hem verbonden, besloot hij zich terug te trekken. Arnulf gebruikte de terugtocht voor een strafexpeditie in Bourgondië. Lambert nam ondertussen enige tijd de paus gevangen. In 895 vroeg de paus opnieuw aan Arnulf om hem te steunen tegen Lambert van Spoleto. Arnulf veroverde [[Pavia (stad)|Pavia]] en nam de tijd om steun onder de adel van [[Toscane]] en [[Lombardije]] te verwerven. In februari 896 veroverde Arnulf uiteindelijk [[Rome (stad)|Rome]] op de moeder van Lambert, [[Ageltrude]].<ref>''Annales Fuldenses, Pars Quinta, auctore Quodam Bawaro'' 896 (= {{Aut|G.H. Pertz}} (ed.), ''Monumenta Germaniae Historica, Scriptores'' I, Hannover, 1826, p. [http://www.dmgh.de/de/fs2/object/goToPage/bsb00000868.html?pageNo=411 411]).</ref> Paus [[Formosus]] kroonde Arnulf tot (tegen)keizer.<ref>''Annales Fuldenses, Pars Quinta, auctore Quodam Bawaro'' 896 (= {{Aut|G.H. Pertz}} (ed.), ''Monumenta Germaniae Historica, Scriptores'' I, Hannover, 1826, p. [http://www.dmgh.de/de/fs2/object/goToPage/bsb00000868.html?pageNo=412 412]).</ref> | ||
===West-Francië=== | ===West-Francië=== | ||
| Regel 95: | Regel 95: | ||
{{Commonscat|Arnulf of Carinthia}} | {{Commonscat|Arnulf of Carinthia}} | ||
[[Categorie:Karolingisch Huis]] | [[Categorie:Karolingisch Huis]] | ||
Huidige versie van 19 aug 2018 om 14:51
| Arnulf van Karinthië | ||
| rond 850 – 899 | ||
| Keizer van het Roomse Rijk | ||
| Periode | 896-899 | |
| Voorganger | Karel III de Dikke | |
| Opvolger | Lodewijk III de Blinde | |
| Koning van Oost-Francië | ||
| Periode | 887-899 | |
| Voorganger | Karel III de Dikke | |
| Opvolger | Zwentibold | |
| Koning van Lotharingen | ||
| Periode | 887-895 | |
| Voorganger | Lodewijk III de Jonge | |
| Opvolger | Zwentibold | |
| Koning van Italië | ||
| Periode | 894-899 | |
| Voorganger | Lambert van Spoleto | |
| Opvolger | Berengarius I van Friuli | |
| Hertog van Beieren | ||
| Periode | 887-899 | |
| Voorganger | Karel III de Dikke | |
| Opvolger | Luitpold van Karinthië | |
| Vader | Karloman van Beieren | |
| Moeder | Liutswind | |
Arnulf van Karinthië (ca. 845 – Regensburg, 8 december 899) was vanaf 887 koning van Oost-Francië en Lotharingen, later ook (tegen)koning van Italië en (tegen)keizer (896-899).
Arnulfs voorganger Karel III de Dikke verenigde kortelings alle drie deelrijken en hiermee het rijk van Karel de Grote onder zijn heerschappij. Omwille van de steeds duidelijker wordende regeringsonbekwaamheid van Karel kon Arnulf hem met de hulp van de Beieren, Franken, Saksen, Thüringen en Alemannen afzetten en zelf de macht overnemen. Arnulf beperkte zich aanvankelijk tot het oostelijk deelrijken van zijn grootvader, Lodewijk de Duitser, terwijl in de andere deelrijken van het Frankische Rijk andere Rijksgroten de troon opeisten. Arnulf kon vanaf 888 zijn heerschappij over Lotharingen alsook over Rijksitalië vestigen. Met zijn overwinning bij de Dijle bij Leuven in 891 kwam er een eind aan de Vikinginvallen in Oost-Francië. De hierdoor in het noorden bereikte stabiliteit bevorderde de opkomst van de Liudolfingen, die enkele decennia later de nieuwe koninklijke familie in het Rijk zou vormen. Arnulfs pact met de Hongaren (Árpád), die in 10e eeuw de grootste bedreiging voor Oost-Francië zouden vormen, zou de beeldvorming van hem bij het nageslacht beïnvloeden. Arnulf liet zich in 896 in Rome tot keizer kronen. Regensburg kende toen het hoogtepunt van haar belangrijkheid als bestuurlijk centrum van Oost-Francië.
Leven en loopbaan
Arnulf was een onwettige zoon van koning Karloman van Oost-Francië, uit diens relatie met een adellijke vrouw uit Karinthië, Liutswind (ca. 830 - voor 9 maart 891), vermoedelijk een dochter van Ernst I van de Nordgau en Irmgard.[1] Arnulf bracht zijn jeugd door op het hof te Moosburg. In 876 werd hij benoemd tot prefect van de oostelijke marken. Na de dood van zijn vader in 880 werd hij hertog van Karinthië.[2] Twee jaar later steunde hij de opstandige graaf Engelschalk II tegen markgraaf Aribo van de Oostelijke mark, wat uiteindelijk leidde tot oorlog met Moravië. In 885 wist Arnulf echter op eigen gezag een vrede met Moravië tot stand te brengen.
Koning
In november 887 leidde Arnulf een staatsgreep tegen Karel de Dikke, die onbekwaam werd geacht, en werd zelf koning van Oost-Francië. Hij liet Karel enkele hoven in Zwaben behouden om daar in vrede te leven. Arnulf bouwde voor zichzelf een palts in Regensburg. Doordat de broers en neven van Karel zonder wettige erfgenamen waren overleden was Karel, als laatste, koning van alle Frankische gebieden geweest. Arnulf besloot om niet te proberen deze positie te evenaren. In plaats daarvan beperkte hij zich tot Oost-Francië en Lotharingen, en steunde in de andere Frankische gebieden lokale edelen om koning te worden, die dan formeel het oppergezag van Arnulf moesten erkennen. In 888 werd Berengarius I van Friuli tot koning van Italië gekozen en Arnulf accepteerde hem als koning, toen Berengar hem huldigde als heer. Berengars positie werd echter betwist door Guido van Spoleto. In het westen steunde hij Odo I van Frankrijk, ook in ruil voor huldiging. In Bourgondië was Rudolf I van Bourgondië in 888 tot koning gekozen, en ook die huldigde Arnulf, hoewel daar een dreiging met oorlog voor nodig was. Toen ook Ermengarde, regentes van de Provence, samen met haar zoon Lodewijk in 889 Arnulf als heer huldigde, had Arnulf deze fase van zijn politiek voltooid. Toen hem in 890 het koningschap van Italië werd aangeboden, ging hij daar niet op in.
Familieleden
In 889 liet Arnulf op een Rijksdag in Forchheim zijn bastaardzonen Zwentibold en Ratold als zijn gezamenlijke opvolgers erkennen, onder de voorwaarde dat als hij nog een wettige zoon zou krijgen dié koning zou worden. Zwentibold werd in 895 benoemd tot koning van Lotharingen, ongetwijfeld om Arnulf de gelegenheid te geven zich op Italië te concentreren.
Arnulf had ervoor gekozen om Aribo in zijn positie in de Oostelijke mark te handhaven. Erchanger van Zwaben voelde zich achtergesteld en ontvoerde als tegenzet Ata, een onechte dochter van Arnulf, en trouwde met haar. Het paar moest naar Moravië vluchten.
In 893 kreeg Arnulf alsnog een wettelijke erfopvolger: Lodewijk IV van Oost-Francië, bijgenaamd het Kind.[3]
Oorlogen aan de grenzen
In 891 versloegen de Vikingen een Frankisch leger in Lotharingen. Arnulf leidde een expeditie naar het noorden (een leger uit Zwaben zegde af, wegens ziekte) en versloeg de Vikingen in de Slag bij Leuven (891) aan de Dijle, en stichtte op die plaats een kasteel (Keizersberg). Daarna hadden Oost-Francië en Lotharingen tijdens Arnulfs regering geen last meer van de Vikingen.[4]
Van 892 tot 899 voerde Arnulf een aantal oorlogen tegen Moravië, waarbij hij meerdere malen een bondgenootschap met de Hongaren sloot. In 893 annexeerde Arnulf het zuidelijke deel van Moravië. Bohemen werd in 895 met steun van Arnulf onafhankelijk van Moravië.
Italië
De paus vroeg in 893 aan Arnulf om hem te steunen tegen Guido van Spoleto en diens zoon Lambert. Arnulf stuurde Zwentibold met een Beiers leger naar Italië. Zwentibold en Berengar van Friuli wisten samen Guido en Lambert te verslaan maar lieten zich afkopen en trokken zich terug. Het jaar daarna kwam Arnulf zelf in actie en bezette het gebied tot aan de Po. Toen Guido van Spoleto overleed, staakte Arnulf zijn opmars om de ontwikkelingen af te wachten maar toen Berengar en Lambert zich tegen hem verbonden, besloot hij zich terug te trekken. Arnulf gebruikte de terugtocht voor een strafexpeditie in Bourgondië. Lambert nam ondertussen enige tijd de paus gevangen. In 895 vroeg de paus opnieuw aan Arnulf om hem te steunen tegen Lambert van Spoleto. Arnulf veroverde Pavia en nam de tijd om steun onder de adel van Toscane en Lombardije te verwerven. In februari 896 veroverde Arnulf uiteindelijk Rome op de moeder van Lambert, Ageltrude.[5] Paus Formosus kroonde Arnulf tot (tegen)keizer.[6]
West-Francië
In West-Francië ontstond een machtsstrijd tussen Odo en Karel de Eenvoudige. Arnulf steunde Odo tot 893 maar koos er toen voor om Karel te steunen. Zwentibold koos er in 895 voor om Odo weer te steunen, en na de dood van Odo in 898 steunde Arnulf Karel weer.
Overlijden
Nadat hij in 896 tot keizer was gekroond in Rome, trok Arnulf naar Spoleto om daar met zijn tegenstander Lambert af te rekenen. Onderweg kreeg Arnulf een beroerte. Arnulf keerde terug naar Regensburg waar zijn toestand geleidelijk verslechterde.[7] Hij overleed daar op 8 december 899 en werd begraven in de abdij Sankt Emmeram.[8]
Familie en kinderen
Arnulf had verscheidene kinderen bij vrouwen met wie hij niet was getrouwd. Bekend zijn:
- Zwentibold (ca. 870 - 13 augustus 900), zoon van Winburg (- na 18 mei 898)[9]
- Ata (- na 23 mei 914), dochter van NN van Ellinrat[10]
- Ratold (- na 896), zoon van een onbekende moeder, in 896 benoemd tot onderkoning van Italië
In 888 trouwde Arnulf met de achttien jaar jongere Konradijnse Oda, dochter van graaf Berengarius I van Hessengouw. Hun zoon was Lodewijk IV van Oost-Francië, bijgenaamd het Kind.
Voorouders
| Voorouders van Arnulf van Karinthië | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Overgrootouders | Lodewijk de Vrome (778-840) ∞ Ermengarde van Haspengouw (778-818) |
Welf van Altdorf (744-) ∞ Eigilwich (-) |
Ernst (785–802) ∞ Wiltrud (-) |
? (–) ∞ ? (-) | ||||
| Grootouders | Lodewijk de Duitser (806-876) ∞ Emma (zalige) (808-876) |
Ernst I van de Nordgau (800-863) ∞ Irmgard (-) | ||||||
| Ouders | Karloman van Beieren (830-880) ∞ Liutwindis (830-891) | |||||||
| Arnulf van Karinthië (845-899) | ||||||||
Bronnen, noten en/of referenties
|
Zie ook de categorie met mediabestanden in verband met Arnulf of Carinthia op Wikimedia Commons.