Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
De Tilburgse lindeboom: verschil tussen versies
(Fixje) |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
| (9 tussenliggende versies door 2 gebruikers niet weergegeven) | |||
| Regel 1: | Regel 1: | ||
{{Taxobox | |||
'''De Tilburgse lindeboom''' (''Tilia x vulgaris'') was een lindeboom op ''De Heuvel'' in Tilburg. | |type = loofboom | ||
|naam = Linde | |||
|afbeelding = Tilburg - 1993.2 p 29 lindeboom 1890.jpg | |||
|afbeeldingtekst = De Tilburgse lindeboom rond 1890, staande voor de kerk op ''De Heuvel''. | |||
|rijk = [[Planten|''Plantae'']] (Planten) | |||
|stam = <!--''[[Embryophyta]]'' (Landplanten)--> | |||
|klasse = <!--''[[Spermatopsida]]'' (Zaadplanten)--> | |||
|clade1 = <!--[[Bedektzadigen]]--> | |||
|clade2 = <!--[['nieuwe' Tweezaadlobbigen]]--> | |||
|clade4 = <!--[[Malviden]]--> | |||
|orde = <!--''[[Malvales]]''--> | |||
|familie = <!--''[[Malvaceae]]'' (Kaasjeskruidfamilie)--> | |||
|taxon = [[geslacht (biologie)|geslacht]] | |||
|w-naam = ''Tilia'' | |||
|auteur = <!--[[L.]]--> | |||
|datum = <!--1753 --> | |||
}} | |||
'''De Tilburgse lindeboom''' (''Tilia x vulgaris'') was een lindeboom op ''De Heuvel'' in Tilburg. Het werd ook een ''etagelinde'' genoemd. | |||
De linde werd in 1989 geschat op 350 tot 400 jaar oud. De boom werd op 27 april 1994 door de gemeente Tilburg geveld om plaats te maken voor een ondergrondse parkeergarage. | De linde werd in 1989 geschat op 350 tot 400 jaar oud, en had een omvang van 5,65m. De boom werd op 27 april 1994 door de gemeente Tilburg geveld om plaats te maken voor onder andere een ondergrondse parkeergarage. | ||
De oude lindeboom werd | De linde wordt gelijkgesteld aan een Hollandse Linde. Het gaat hier om een kruising van een winterlinde en een zomerlinde. (T. platyphylla en T. cordata) Daar echter de bladvorm en de vrucht van de Heuvelse linde afwijken van andere Hollandse linden, en er geen andere gelijkende exemplaren bekend zijn, wordt vermoedt dat deze linde een unieke kruising is geweest. | ||
== Een oude boom met functie == | |||
De oude lindeboom werd ook wel de ''gebodenlinde'' genoemd. Die naam kreeg het daar er bij de lindeboom recht werd gesproken. Vaak ook werd een veroordeelde ter plaatse berecht. De oudste beschrijving hierover gaat over het feit dat in 1598 een huisje ''’ende bancken omme de lynde staende’'' zijn afgebroken.<ref>{{voetnoot web | |||
| url = http://www.historietilburg.nl/tijdschrift/12/388.htm | | url = http://www.historietilburg.nl/tijdschrift/12/388.htm | ||
| titel = "Geen dode zou ooit méér zijn betreurd" - Historische achtergrond van de Tilburgse lindeboom | | titel = "Geen dode zou ooit méér zijn betreurd" - Historische achtergrond van de Tilburgse lindeboom | ||
| Regel 12: | Regel 32: | ||
| auteur = | | auteur = | ||
| achternaam = Peeters | | achternaam = Peeters | ||
| voornaam = Ronald | | voornaam = Ronald Peters | ||
| auteurlink = | | auteurlink = http://www.historietilburg.nl/persinfo/rpeeters.htm | ||
| medeauteurs = | | medeauteurs = | ||
| datum = september 1993 | | datum = september 1993 | ||
| Regel 26: | Regel 46: | ||
| archiefdatum = | | archiefdatum = | ||
| citaat = In 1598 werden op de Heuvel een huisje 'ende bancken omme de lynde staende' afgebroken. | | citaat = In 1598 werden op de Heuvel een huisje 'ende bancken omme de lynde staende' afgebroken. | ||
}}</ref> | }}</ref> Uit dit gegeven blijkt dat de Lindeboom toen al een behoorlijke leeftijd gehad moet hebben. In 1502 stond er eveneens een Linde op het Lijnsheike (Lindeheike) te Tilburg. Die werd destijds al ''de oude linde'' genoemd. Het is niet onwaarschijnlijk dat de Heuvelse linde toen ook al leefde. | ||
Naast de rechtspraak werden hier onder de boom door de dorpsomroeper gewichtige boodschappen voor gelezen, afkomstig van het Tilburgse bestuur. Ook huwelijksaankondigingen werden hier bekendgemaakt.<ref>Dit blijkt uit het trouwboek van 1669.</ref><ref>{{voetnoot web | |||
| url = http://www.historietilburg.nl/tijdschrift/12/388.htm | |||
| titel = De oudste Tilburger - Tilburgse Linde, een oude beroemdheid | |||
| bezochtdatum = 14 augustus 2012 | |||
| bezochtmaanddag = | |||
| bezochtjaar = | |||
| auteur = | |||
| achternaam = Spapens | |||
| voornaam = Paul | |||
| auteurlink = | |||
| medeauteurs = | |||
| datum = 2 mei 1994 | |||
| jaar = | |||
| maand = | |||
| formaat = Brochure | |||
| werk = | |||
| uitgever = "Gemeentearchief Tilburg" en "Fotopersbureau Van Eindhoven" te Tilburg | |||
| paginas = 9 | |||
| taal = nl | |||
| archiefurl = | |||
| archiefdatum = | |||
| citaat = | |||
}}</ref> | |||
== De gezondheid van de boom == | |||
De linde had het in de jaren '20 van de vorige eeuw niet best. Al bij de jaarwisseling werd door de gemeente voorgesteld de boom te rooien, wat echter voor een groot protest zorgde vanuit de bevolking. De boom bleef, maar de gezondheid van de linde verslechterde aanzienlijk. Er werd voorgesteld om koemest te gebruiken om de boom weer aan te sterken. Dat gebeurde ook, en de linde kwam er na drie jaar weer bovenop. Toch verslechterde de gezondheid van de linde weer. Vooral in de laatste decennia, nadat de de boom onzorgvuldig gesnoeid werd en de 32 ijzeren steunpalen met draagringen waren verwijderd, moest er vaak dood hout weggehaald worden, en zelfs met [[tui]]en werd geprobeerd de linde bij elkaar te houden. Het mocht echter niet baten. Door de bestrating was de grond hard als steen geworden, en water kwam nauwelijks meer bij de wortels. Het foute snoeiwerk zorgde ervoor dat het regenwater zo de boom in kon lopen waardoor het hout begon te rotten. | |||
Beginjaren '90 was er geen leven meer in. Men verwachtte dat de stam van binnen was weggerot en er dus weinig hout aangetroffen zou worden. De gemeente wilde daarnaast ''De Heuvel'' herinrichten, en van verplaatsen was geen sprake. Norbert Maes was het daar niet mee eens. Als deskundige op het gebied van linden in België, Duitsland en Nederland, pleitte hij bij het college voor behoud van de linde. ''Weghalen is gauw gebeurd, maar terugkrijgen behoort tot de onmogelijkheden''.<ref>{{voetnoot web | |||
| url = http://www.historietilburg.nl/tijdschrift/12/388.htm | |||
| titel = De oudste Tilburger - Tilburgse Linde, een oude beroemdheid | |||
| bezochtdatum = 14 augustus 2012 | |||
| bezochtmaanddag = | |||
| bezochtjaar = | |||
| auteur = | |||
| achternaam = Spapens | |||
| voornaam = Paul | |||
| auteurlink = | |||
| medeauteurs = | |||
| datum = 2 mei 1994 | |||
| jaar = | |||
| maand = | |||
| formaat = Brochure | |||
| werk = | |||
| uitgever = "Gemeentearchief Tilburg" en "Fotopersbureau Van Eindhoven" te Tilburg | |||
| paginas = 18 | |||
| taal = nl | |||
| archiefurl = | |||
| archiefdatum = | |||
| citaat = | |||
}}</ref> Het is ook deze Maes die de leeftijd van deze boom op 350 tot 400 jaar schatte. Sindsdien wordt uitgegaan van deze schatting. Vervolgens werden acties ondernomen door verenigingen voor het behoud van de boom. Maar dat stootte tegen dovemansoren. | |||
Op 18 april 1994 nam het college de uiteindelijke beslissing dat de boom moest verdwijnen. Drie dagen later werd bekendgemaakt dat de linde op 27 april zou worden geveld. De heuvel werd afgesloten voor het verkeer en de boom afgeschermd met dranghekken, zodat ''Publieke Werken'' rustig de boom konden verwijderen. Niet lang daarna kwamen er actievoerders die zich aan de boom vastketenden. Die werden door de politie zonder al te veel moeite weer verwijderd. | |||
== Een verrassing == | |||
Op 27 april gebeurde er echter iets dat niemand had verwacht. ''Publieke Werken'' van de gemeente Tilburg had reeds de kruin en het middelste gedeelte van de boom verwijderd en was zojuist begonnen met het omhooghalen van de stam, toen men plotseling een jonge linde kon waarnemen die binnen in de stam was opgeschoten. Direct werd er geroepen dat deze staan moest blijven. Echter werd na spoedberaad alsnog gekozen om de jonge linde te verwijderen. Een paar dagen later was ook de kleine boreling verdwenen. | |||
{{Bron|bronvermelding= | {{Bron|bronvermelding= | ||
* Ach Lieve Tijd | * Ach Lieve Tijd | ||
* | * {{voetnoot web | ||
| url = http://www.historietilburg.nl/tijdschrift/12/388.htm | |||
| titel = De oudste Tilburger – Tilburgse Linde, een oude beroemdheid | |||
| bezochtdatum = 14 augustus 2012 | |||
| bezochtmaanddag = | |||
| bezochtjaar = | |||
| auteur = | |||
| achternaam = Spapens | |||
| voornaam = Paul | |||
| auteurlink = | |||
| medeauteurs = | |||
| datum = 2 mei 1994 | |||
| jaar = | |||
| maand = | |||
| formaat = Brochure | |||
| werk = | |||
| uitgever = "Gemeentearchief Tilburg" en "Fotopersbureau Van Eindhoven" te Tilburg | |||
| paginas = 18 | |||
| taal = nl | |||
| archiefurl = | |||
| archiefdatum = | |||
| citaat = | |||
}} | |||
{{References}} | {{References}} | ||
}} | }} | ||
Huidige versie van 15 aug 2012 om 20:46
| Linde | |||
|---|---|---|---|
 De Tilburgse lindeboom rond 1890, staande voor de kerk op De Heuvel. | |||
| Taxonomische indeling | |||
| |||
| geslacht | |||
| Tilia |
De Tilburgse lindeboom (Tilia x vulgaris) was een lindeboom op De Heuvel in Tilburg. Het werd ook een etagelinde genoemd.
De linde werd in 1989 geschat op 350 tot 400 jaar oud, en had een omvang van 5,65m. De boom werd op 27 april 1994 door de gemeente Tilburg geveld om plaats te maken voor onder andere een ondergrondse parkeergarage.
De linde wordt gelijkgesteld aan een Hollandse Linde. Het gaat hier om een kruising van een winterlinde en een zomerlinde. (T. platyphylla en T. cordata) Daar echter de bladvorm en de vrucht van de Heuvelse linde afwijken van andere Hollandse linden, en er geen andere gelijkende exemplaren bekend zijn, wordt vermoedt dat deze linde een unieke kruising is geweest.
Een oude boom met functie
De oude lindeboom werd ook wel de gebodenlinde genoemd. Die naam kreeg het daar er bij de lindeboom recht werd gesproken. Vaak ook werd een veroordeelde ter plaatse berecht. De oudste beschrijving hierover gaat over het feit dat in 1598 een huisje ’ende bancken omme de lynde staende’ zijn afgebroken.[1] Uit dit gegeven blijkt dat de Lindeboom toen al een behoorlijke leeftijd gehad moet hebben. In 1502 stond er eveneens een Linde op het Lijnsheike (Lindeheike) te Tilburg. Die werd destijds al de oude linde genoemd. Het is niet onwaarschijnlijk dat de Heuvelse linde toen ook al leefde.
Naast de rechtspraak werden hier onder de boom door de dorpsomroeper gewichtige boodschappen voor gelezen, afkomstig van het Tilburgse bestuur. Ook huwelijksaankondigingen werden hier bekendgemaakt.[2][3]
De gezondheid van de boom
De linde had het in de jaren '20 van de vorige eeuw niet best. Al bij de jaarwisseling werd door de gemeente voorgesteld de boom te rooien, wat echter voor een groot protest zorgde vanuit de bevolking. De boom bleef, maar de gezondheid van de linde verslechterde aanzienlijk. Er werd voorgesteld om koemest te gebruiken om de boom weer aan te sterken. Dat gebeurde ook, en de linde kwam er na drie jaar weer bovenop. Toch verslechterde de gezondheid van de linde weer. Vooral in de laatste decennia, nadat de de boom onzorgvuldig gesnoeid werd en de 32 ijzeren steunpalen met draagringen waren verwijderd, moest er vaak dood hout weggehaald worden, en zelfs met tuien werd geprobeerd de linde bij elkaar te houden. Het mocht echter niet baten. Door de bestrating was de grond hard als steen geworden, en water kwam nauwelijks meer bij de wortels. Het foute snoeiwerk zorgde ervoor dat het regenwater zo de boom in kon lopen waardoor het hout begon te rotten.
Beginjaren '90 was er geen leven meer in. Men verwachtte dat de stam van binnen was weggerot en er dus weinig hout aangetroffen zou worden. De gemeente wilde daarnaast De Heuvel herinrichten, en van verplaatsen was geen sprake. Norbert Maes was het daar niet mee eens. Als deskundige op het gebied van linden in België, Duitsland en Nederland, pleitte hij bij het college voor behoud van de linde. Weghalen is gauw gebeurd, maar terugkrijgen behoort tot de onmogelijkheden.[4] Het is ook deze Maes die de leeftijd van deze boom op 350 tot 400 jaar schatte. Sindsdien wordt uitgegaan van deze schatting. Vervolgens werden acties ondernomen door verenigingen voor het behoud van de boom. Maar dat stootte tegen dovemansoren.
Op 18 april 1994 nam het college de uiteindelijke beslissing dat de boom moest verdwijnen. Drie dagen later werd bekendgemaakt dat de linde op 27 april zou worden geveld. De heuvel werd afgesloten voor het verkeer en de boom afgeschermd met dranghekken, zodat Publieke Werken rustig de boom konden verwijderen. Niet lang daarna kwamen er actievoerders die zich aan de boom vastketenden. Die werden door de politie zonder al te veel moeite weer verwijderd.
Een verrassing
Op 27 april gebeurde er echter iets dat niemand had verwacht. Publieke Werken van de gemeente Tilburg had reeds de kruin en het middelste gedeelte van de boom verwijderd en was zojuist begonnen met het omhooghalen van de stam, toen men plotseling een jonge linde kon waarnemen die binnen in de stam was opgeschoten. Direct werd er geroepen dat deze staan moest blijven. Echter werd na spoedberaad alsnog gekozen om de jonge linde te verwijderen. Een paar dagen later was ook de kleine boreling verdwenen.
Bronvermelding
Bronnen, noten en/of referenties:
- Ach Lieve Tijd
- (nl) Spapens, Paul (2 mei 1994). De oudste Tilburger – Tilburgse Linde, een oude beroemdheid (Brochure) 18. "Gemeentearchief Tilburg" en "Fotopersbureau Van Eindhoven" te Tilburg. Geraadpleegd op 14 augustus 2012.
- º (nl) [Ronald Peters] (september 1993). "Geen dode zou ooit méér zijn betreurd" - Historische achtergrond van de Tilburgse lindeboom (Tijdschrift) 35-40. "Stichting tot Behoud van Tilburgs Cultuurgoed" te Tilburg. Geraadpleegd op 14 augustus 2012. "In 1598 werden op de Heuvel een huisje 'ende bancken omme de lynde staende' afgebroken."
- º Dit blijkt uit het trouwboek van 1669.
- º (nl) Spapens, Paul (2 mei 1994). De oudste Tilburger - Tilburgse Linde, een oude beroemdheid (Brochure) 9. "Gemeentearchief Tilburg" en "Fotopersbureau Van Eindhoven" te Tilburg. Geraadpleegd op 14 augustus 2012.
- º (nl) Spapens, Paul (2 mei 1994). De oudste Tilburger - Tilburgse Linde, een oude beroemdheid (Brochure) 18. "Gemeentearchief Tilburg" en "Fotopersbureau Van Eindhoven" te Tilburg. Geraadpleegd op 14 augustus 2012.