Wikisage is op 1 na de grootste internet-encyclopedie in het Nederlands. Iedereen kan de hier verzamelde kennis gratis gebruiken, zonder storende advertenties. De Koninklijke Bibliotheek van Nederland heeft Wikisage in 2018 aangemerkt als digitaal erfgoed.
- Wilt u meehelpen om Wikisage te laten groeien? Maak dan een account aan. U bent van harte welkom. Zie: Portaal:Gebruikers.
- Bent u blij met Wikisage, of wilt u juist meer? Dan stellen we een bescheiden donatie om de kosten te bestrijden zeer op prijs. Zie: Portaal:Donaties.
Albert Hardenberg
Albert Hardenberg, ook bekend als Albert(us) Rizaeus of Risaeus (Rheeze bij Hardenberg (Overijssel), ca. 1510 – Emden, 18 mei 1574) was een gereformeerd theoloog en reformator, actief in onder andere Keulen, Bremen en Emden.
Leven
Toen Hardenberg zeven jaar was, vertrouwden zijn minderbemiddelde ouders hem voor de opvoeding en scholing toe aan de broeders van het gemene leven in Groningen. In 1527 werd hij monnik in het cisterciënzerklooster Aduard. Van daaruit werd hij in 1530 naar Leuven gestuurd om theologie te studeren, met het vooruitzicht dat hij later de abt zou kunnen opvolgen. In zijn studietijd nam hij al protestantse zienswijzen aan. Na een kort verblijf in Frankfurt werd hij onderweg naar Italië ziek. In die omstandigheden besloot hij in Mainz te blijven, waar hij in 1539 de doctortitel behaalde.
Nadat hij in Frankfurt Johannes à Lasco ontmoette, ging hij die regelmatig vergezellen. Samen gingen zij naar Leuven, waar Hardenberg door zijn talent als spreker een grote groep toehoorders verzamelde. Maar wegens zijn hervormingsgezinde houding werd hij aangeklaagd. Door de actie van duizenden burgers en studenten ging het proces niet door in Brussel maar in Leuven. Tegen de verzachting verliep de rechtszaak vrij gunstig voor Hardenberg. Het oordeel luidde dat zijn boeken verbrand moesten zorden, de kosten van de rechtszaak op zich moest nemen en het land uitgewezen werd.
Na een kort verblij in het klooster Aduard werd hij opgeroepen om zich in Keulen te melden. Intussen was hij sterker naar de reformatorische strekking overgegaan. Op aanraden van Philipp Melanchthon reisde hij naar Wittenberg, waar hij in juni 1543 aankwam en zich liet inschrijven als „Frisius Theologiae Doctor”. Hij bleef bevriend met Melanchthon. In 1544 trok hij van Wittenberg naar aartsbisschop Hermann von Wied, die hem de opdracht gaf om de door Martin Bucer en Melanchthon ingeleide reformatie door te voeren. Hij vond deze taak zo belangrijk dat hij verschillende beroepingen afwees.
Na de Rijksdag van Worms in 1545 verbleef hij langere tijd in Straatsburg, Bazel en Zürich. Zijn activiteiten in Keulen stopten pas toen Hermann von Wied uit het bisschopsambt gezet werd.
Als aalmoezenier bij de troepen van graaf Christoph von Oldenburg, die het door de keizerlijke katholieke legers belegerde stad Bremen kwam bevrijden, maakte hi de veldslag mee bij Drakenburg, ten noorden van Nienburg/Weser, waar het protestantse leger van de Schmalkaldische Bond de keizerlijke legers van hertog Erich II von Calenberg overwon.
In 1547 werd Hardenberg op aanbeveling van de graaf predikant van de kathedraal van Bremen. Behalve twee preken per week was het ook zijn taak om theologische voordrachten te houden.
Hij kwam goed overeen met de plaatselijke pastors en proosten. Maar weldra stelde men zijn ’zwingliaanse’ zienswijze over het Avondmaal vast. Dit leidde tot conflicten met de andere pastors in Bremen, die eerder ’orthodox lutherse’ zienswijzen hadden. De sociale lagere en middelklassen stonden versterkt aan de kant van de bescheiden Hardenberg.
Hulp genealogie en geschiedenis (Nederland)Deepl vertaler • Schrijfassistent VRT] • ChatGPT (Opgepast! Altijd verifiëren!)] • rephrase.info • paraphraser.io • paraphraser.io • scribbr.io •