http://nl.wikisage.org/w/api.php?action=feedcontributions&user=Rwbest&feedformat=atomWikisage - Gebruikersbijdragen [nl]2024-03-29T01:49:42ZGebruikersbijdragenMediaWiki 1.41.0http://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Kernenergie&diff=359433Kernenergie2024-02-22T09:12:47Z<p>Rwbest: /* Elektriciteit opwekking */</p>
<hr />
<div>'''Kernenergie''' wordt opgewekt door splijting of fusie van [[atoom]]kernen. Kernenergie komt in alle gevallen beschikbaar in de vorm van warmte, die met stoom[[turbine]]s en generators in elektriciteit kan worden omgezet.<br />
<br />
Een kerncentrale bevat één of meerdere kernreactoren. Een kernreactor bestaat meestal uit een dikwandig stalen vat met water en stoom onder hoge druk, splijtstofstaven, en regelstaven om de reactiesnelheid te regelen. De regelstaven bevatten een sterk neutronabsorberend materiaal zoals cadmium of boor en kunnen in het reactorvat worden gestoken of teruggetrokken. Zie voor enkele minder voorkomende reactortypen het eind van dit artikel.<br />
<br />
== Energie opwekking ==<br />
<br />
Kernenergie wordt opgewekt doordat een klein deel van de massa bij de kernreactie vrij komt als kinetische energie.<br />
<br />
=== Bindingsenergie ===<br />
<br />
Kernbindingsenergie<ref>https://www.chem.purdue.edu/gchelp/howtosolveit/Nuclear/nuclear_binding_energy.htm</ref> is de minimale energie die nodig is om de kern van een [[atoom]] te ontbinden in zijn samenstellende protonen en neutronen. De massa van de kern is de som van de massa's van protonen en neutronen, minus het massa-equivalent van de bindingsenergie volgens m = E/c², het ''massadefect''.<br />
<br />
In dit artikel is kernbindingsenergie positief. <small>Alternatief wordt kernbindingsenergie een negatieve waarde toegekend. De energie van de kern is dan de som van de energie-equivalenten van de massa's van protonen en neutronen volgens E = mc², en de bindingsenergie. Dat komt op hetzelfde neer.</small><br />
<br />
Bij splijting van een zware (bijv uranium) kern in lichtere kernen en neutronen, blijft het aantal protonen en neutronen gelijk, maar de som van de bindingsenergieën van de lichtere kernen is iets minder dan de bindingsenergie van de zware kern. Het verschil is omgezet in kinetische energie van de splijtingsproducten. Dit is de opgewekte kernenergie.<br />
<br />
Bij fusie van lichte kernen tot een zwaardere kern kan de bindingsenergie van de zwaardere kern minder zijn dan de som van de bindingsenergieën van de lichte kernen, bijv bij fusie van zware waterstof (deuterium) tot helium. Dit verschil is kernfusie-energie.<br />
<br />
=== Splijtstof ===<br />
<br />
Er zijn twee primaire isotopen die worden gebruikt voor splijtingsreacties in kernreactoren. De eerste en meest voorkomende is uranium-235. Het natuurlijk voorkomende uranium is voor 99,3% uranium-238 en slechts 0,7% uranium-235.<ref>{{Cite web|url=https://www.world-nuclear.org/information-library/nuclear-fuel- cycle/introduction/nuclear-fuel-cycle-overview.aspx|title=Nuclear Fuel Cycle Overview - World Nuclear Association|website=www.world-nuclear.org|access-date=2020-03-18}}</ref> In de meeste kernreactoren wordt [[Uranium verrijking|'''verrijkt''' uranium]] gebruikt, dwz dat het uranium-235 gehalte verhoogd is tot bijv 4%. Vanwege de kleine hoeveelheid <sup>235</sup>U die er bestaat, wordt het beschouwd als een niet-hernieuwbare energiebron, ondanks dat het wordt gevonden in rotsformaties over de hele wereld.<ref>{{Cite web|url=https:/ /www.eia.gov/energyexplained/nuclear/|title=Nuclear explained - Amerikaanse Energy Information Administration (EIA)|website=www.eia.gov|access-date=2020-03-18}}</ref><br />
De tweede meest gebruikte isotoop bij kernsplijting is plutonium-239. Deze isotoop wordt gevormd in kernreactoren als <sup>238</sup>U een neutron absorbeert.<ref>{{Cite web|url=https://www.world-nuclear.org/information-library /nuclear-fuel-cycle/fuel-recycling/plutonium.aspx#ECSArticleLink0|title=Plutonium - World Nuclear Association|website=www.world-nuclear.org|access-date=2020-03-18}}</ref> Dan wordt uranium-239 geproduceerd, dat door 2x bèta-verval (elektron uitstoot) neptunium-239 en dan plutonium-239 wordt. <br />
<br />
Plutonium kwam ooit voor als een oerelement in de aardkorst, maar er zijn slechts sporen van over, dus het is nu overwegend synthetisch. Een andere voorgestelde splijtstof voor kernreactoren, is uranium-233, dat wordt "gekweekt" door neutronenvangst en daaropvolgend bèta-verval uit natuurlijk thorium , dat voor bijna 100% bestaat uit de isotoop thorium-232. Dit wordt de ''thorium-splijtstofcyclus'' genoemd.<br />
<br />
=== Kettingreactie ===<br />
<br />
Bij kernsplijting worden enkele neutronen, meestal 2 of 3, uit de kern gestoten. Een kettingreactie ontstaat als één van deze neutronen een volgende kernsplijting veroorzaakt. Het gemiddelde aantal neutronen dat nieuwe splijtingen veroorzaakt, wordt de ''effectieve neutronenvermenigvuldigingsfactor'' genoemd, meestal aangeduid met ''k''. Wanneer de neutronenpopulatie van een reactor stabiel blijft (''k'' = 1), is de kettingreactie van kernsplijting zelfvoorzienend en wordt de toestand van de reactor "kritiek" genoemd. Daarvoor moet minimaal een bepaalde hoeveelheid splijtstof aanwezig zijn, de '''kritische massa'''. Wanneer de neutronenproductie van de reactor de verliezen overschrijdt (''k'' > 1), neemt het vermogen van de reactor toe en wordt deze als "superkritisch" beschouwd. Wanneer de verliezen domineren (''k'' < 1), wordt deze als "subkritisch" beschouwd en vertoont een afnemend vermogen.<br />
<br />
Kerncentrales werken door nauwkeurig de snelheid van de kernreacties te regelen. Neutrondetectors meten de neutronflux. Als die boven het gewenste niveau toeneemt worden regelstaven ingestoken om de reactiesnelheid te verminderen.<br />
<br />
Kernwapens daarentegen zijn specifiek ontworpen om een reactie te produceren die zo snel en intens is dat ze niet kan worden gecontroleerd nadat ze is begonnen. Indien goed ontworpen, zal deze ongecontroleerde reactie leiden tot een explosie.<br />
<br />
Kernwapens gebruiken hoogwaardige, sterk verrijkte splijtstof, en veel meer dan de kritische massa die nodig is om een explosieve kettingreactie te verkrijgen. De splijtstof voor energiedoeleinden, zoals in een kernsplijtingsreactor, is heel anders en bestaat meestal uit een laagverrijkt oxide (bijvoorbeeld UO<sub>2</sub>). Maar ook dan is minimaal de kritische massa nodig anders werkt de reactor niet. Voor kleine reactoren, bijv in een onderzeeboot, wordt de kritische massa verkleind door sterker verrijkte splijtstof te gebruiken.<br />
<br />
=== Vertraagde neutronen ===<br />
<br />
De meeste neutronen worden direct uitgestoten bij kernsplijting, maar sommige komen pas vrij door radioactief verval van splijtingsfragmenten. De neutronen die rechtstreeks uit splijting ontstaan, worden "snelle neutronen" genoemd, en degenen die ontstaan door radioactief verval van splijtingsfragmenten worden "vertraagde neutronen" genoemd. De fractie neutronen die vertraagd is, wordt β genoemd, en deze fractie is typisch een half procent van alle neutronen in de reactor.<ref name=Duderstadt>{{cite book |last=Duderstadt |first=James |author2=Hamilton, Louis |title=Nuclear Reactor Analysis |year=1976 |publisher=John Wiley & Sons, Inc |isbn=978-0-471-22363-4 }}</ref><br />
<br />
De vertraagde neutronen maken beheerste kernsplijting in een kernreactor mogelijk.<ref name=Lamarsh>{{cite book |last=Lamarsh |first=John |author2=Baratta, Anthony |title=Introduction to Nuclear Engineering |year=2001 |publisher=Prentice Hall |isbn=978-0-201-82498-8 }}</ref> Zonder vertraagde neutronen zou het reactorvermogen te snel, in milliseconden, te sterk kunnen veranderen om te beheersen met regelstaven.<br />
<br />
Het gebied van superkritiek tussen ''k'' = 1 en ''k'' = 1+β staat bekend als '''vertraagd superkritiek''' (of vertraagde kriticiteit). Een kernreactor werkt in een nauwe gebied rond ''k'' = 1 tot maximaal ''k'' = 1+β. Zodra ''k'' afwijkt van 1 gaat het reactorvermogen exponentieel toe- of afnemen. Dan wordt met regelstaven binnen enkele seconden de kritieke toestand ''k'' = 1 hersteld. Kernwapens opereren in het gebied van superkritiek voor ''k'' > 1+β, bekend als '''prompt superkritiek''' (of prompt kriticiteit).<br />
<br />
== Elektriciteit opwekking ==<br />
<br />
Wereldwijd staan in 2023 410 kernreactoren waarvan 93 in de VS, 56 in Frankrijk en 55 in China. Met totaal 369 GW elektrisch vermogen leveren ze ongeveer 10% van alle elektriciteit.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/WorldStatistics/OperationalReactorsByCountry.aspx</ref> Dit zijn bijna allemaal Generatie II reactoren. Gen I reactoren uit de jaren 50 en 60 werken niet meer. Gen III reactor is een doorontwikkeling van Gen II naar passieve veiligheid, dwz dat bij koelmiddel verlies de reactor automatisch veilig uitschakelt.<ref>https://www.world-nuclear.org/information-library/nuclear-fuel-cycle/nuclear-power-reactors/advanced-nuclear-power-reactors.aspx</ref><br />
<br />
De meeste nieuwe Gen III kerncentrales zijn in aanbouw in Azië, met name in Japan, Z-Korea, China en Taiwan. In Europa worden nieuwe kerncentrales gebouwd, vele jaren achter op schema en met grote kostenoverschrijding.<br />
* Finland, Olkiluoto 3, constructie begonnen aug 2005, geschatte kosten €3,7 miljard, in bedrijf apr 2023, kosten €8 miljard.<ref>https://www.tvo.fi/en/index/news/pressreleasesstockexchangereleases/2023/regularelectricityproductionhasstartedatolkiluoto3epr.html</ref><br />
* Engeland, Hinkley Point, constructie begonnen aug 2016, geschatte kosten £25 miljard, in bedrijf verwacht na 2030.<ref>https://www.nytimes.com/2024/02/22/business/why-britain-is-struggling-with-nuclear-power.html</ref><br />
* Frankrijk, Flamanville 3, constructie begonnen dec 2007, geschatte kosten €3,3 miljard, dec 2022 verhoogd naar €13 miljard, splijtstof laden verwacht 2024,<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref> volgens minister Barbara Pompili "een puinhoop".<ref>https://www.montelnews.com/en/news/1133707/french-epr-is-a-mess--energy-minister</ref><br />
In de VS worden veel vergunningen van centrales verlengd, terwijl dit ook in diverse Europese landen in toenemende mate als (goedkope) mogelijkheid wordt beschouwd.<br />
<br />
In '''België''' staan naast de proefreactoren in Mol BR-3 : 11 Mw(e) welke is stopgezet en wordt ontmanteld, twee kerncentraleparken voor elektriciteitsproductie:<br />
*Doel, met vier reactoren <br />
** Doel 1: 392 MW(e)<br />
** Doel 2: 433 MW(e)<br />
** Doel 3: 1006 MW(e)<br />
** Doel 4: 1008 MW(e)<br />
*Tihange, met drie reactoren<br />
** Tihange 1: 962 MW(e)<br />
** Tihange 2: 1008 MW(e)<br />
** Tihange 3: 1015 MW(e)<br />
Samen zorgden zij in 2006 voor 54,4% van de Belgische elektriciteit.<ref>[http://www.iaea.org/programmes/a2/index.html Internationaal Atoomenergie Agentschap]</ref><br />
<br />
De Belgische regering nam in 2002 een '''kernuitstapwet''' aan die stimuleert dat "''De nucleaire centrales bestemd voor de industriële elektriciteitsproductie door splijting van kernbrandstoffen, worden gedesactiveerd veertig jaar na datum van hun industriële ingebruikname en kunnen geen elektriciteit meer produceren''". Hierdoor zullen wellicht tussen 2015 en 2025 alle Belgische kerncentrales sluiten. Om het verlies aan energieproductie op te vangen worden onder meer windturbines geplaatst op een zandbank,de Thorntonbank in de [[Noordzee]]. De kernuitstapwet biedt echter mogelijkheden om de uitstap niet te effectueren, indien er niet voldoende vervangende capaciteit is voor de te sluiten centrales. Aangezien België 55 procent van zijn elektriciteit nucleair opwekt, is het niet ondenkbaar dat deze 'escape' in de wet nog gebruikt gaat worden.<br />
<br />
In '''Nederland''' zijn twee kerncentrales gebouwd, in Dodewaard (gesloten in [[1997]]) en in Borssele. De laatste is nog in werking en is goed voor 4 procent van de Nederlandse productie van stroom. <ref>http://statline.cbs.nl/statweb/ Gegevens CBS Elektriciteit; productie en productiemiddelen 2006</ref><br />
<br />
De regering Balkenende-II heeft in mei 2003 aangekondigd - door vastlegging in het regeerakkoord - dat de kerncentrale in Borssele in 2013 moest sluiten. Deze kerncentrale zou dan 40 jaar in bedrijf zijn geweest. Begin 2006 besloot een meerderheid van de Kamer echter om een convenant (overeenkomst) tussen de eigenaren van de centrale en de overheid te sluiten. In het convenant wordt geregeld dat de centrale tot 2033 in bedrijf kan blijven, mits er voldaan blijft aan criteria van veiligheid en milieu. Tevens beloven de eigenaren van de centrale om samen met de overheid te investeren in projecten en onderzoek ten behoeve van duurzame energie. Op het breken van deze belofte staan overigens geen duidelijke sancties. De voorgenomen sluiting van de centrale in 2013 zou enkele honderden miljoenen euro's kosten. Hoewel D66 gekozen was met in het verkiezingsprogramma de belofte Borssele te zullen sluiten, wilde de partij de afkoopsom in 2005 liever geïnvesteerd zien in duurzame energie. De discussie rond de kerncentrale Borssele tekent de volgens sommigen 'minder dogmatische en meer praktische' atmosfeer rond kernenergie in Nederland. In eigen kring is D66 het opgeven van de verkiezingsbelofte ('Borssele moet dicht') flink verweten.<br />
<br />
Regeerakkoord 2021. De kerncentrale van Borssele blijft langer open; er komen mogeijk twee nieuwe kerncentrales bij.<ref>https://open.overheid.nl/documenten/ronl-f3cb0d9c-878b-4608-9f6a-8a2f6e24a410/pdf</ref><br />
<br />
== Maatschappelijke discussie ==<br />
<br />
Kernenergie riep veel discussie op en in de jaren 1970 en 1980 was er een brede anti-kernenergiebeweging in Nederland. Deze was het gevolg van de kritische kanttekeningen vanuit kerken, milieubeweging, [[vakbeweging]] en organisaties van kritische wetenschappers als het Verbond van Wetenschappelijke Onderzoekers. Als gevolg daarvan is er een Brede maatschappelijke discussie over kernenergie gevoerd in de periode 1981-1983 en ontstonden een paar organisaties (zoals Laka en WISE) die kernenergie bestrijden. Het onderwerp ligt nog steeds gevoelig. Daarvoor zijn een aantal redenen.<br />
<br />
=== Argumenten ===<br />
* '''Niet duurzaam''' - De grondstof voor kernsplijting, Uranium, is beperkt voorradig en daarmee niet duurzaam. Recente berekeningen van het Nuclear Energy Agency wijzen uit, dat er voor 100 jaar voorradig is, bij huidig (2006) energiegebruik. <ref>[http://www.nea.fr/html/general/press/2008/2008-02.html Press Communiqué, 3 June 2008 Uranium resources sufficient to meet projected nuclear energy requirements long into the future]</ref> Met kweekreactoren zou de voorraad langer meegaan. Deze technologie is echter, net zoals kernfusie, niet uitontwikkeld en ver van economisch rendabel. Voorstanders van kernenergie wensen een 'transitieperiode' van fossiel naar volledig duurzame energie voorziening. Tegenstanders wensen deze periode over te slaan en gelijk duurzame energiebronnen te benutten.<br />
<br />
* '''Ongelukken''' - De publieke houding tegenover kernenergie is beïnvloed door verschillende ongelukken met kerncentrales, waaronder die van Three Mile Island (VS, [[28 maart]] [[1979]]) en met name een groot ongeval met een kerncentrale in de voormalige Sovjet-Unie in Tsjernobyl op [[26 april]] [[1986]]. Al speelde bij de oorzaken van de laatste ramp vooral een combinatie van bureaucratie, verouderde techniek en een ongelukkig uitgevallen experiment een rol, dit ongeluk heeft het beeld van kernenergie blijvend veranderd. Bij de huidige Westerse centrales wordt het [[risico]] op ongevallen echter zeer laag geschat. De centrales zelf zijn qua constructie al veel veiliger, ze worden veel beter onderhouden en ook het personeel is goed opgeleid en goed betaald. Maar op 11 maart 2011 veroorzaakte een tsunami de [[kernramp van Fukushima]] met kernsmelting; meer dan 150.000 mensen werden geëvacueerd.<br />
<br />
Naast ongelukken zijn opzettelijke ongevallen niet uit te sluiten. Kerncentrales zelf worden misschien technisch steeds veiliger, de wereld zelf wordt steeds onveiliger. Een kerncentrale is niet alleen vanwege het stilleggen van de energie voorziening een ideaal doelwit voor een aanslag: de mogelijke straling en radioactieve wolken die vrijkomen zorgen voor veel meer schade. <br />
<br />
* '''Opslag afval''' - Het definitief opslaan van kernafval is alleen in theorie mogelijk: het is in de wereld nog nergens geregeld. Nucleair afval blijft nog langdurig (tot wel duizenden jaren) radioactief en er moet een speciale locatie gevonden worden waarvan gegarandeerd wordt dat deze gedurende die tijd niet wordt verstoord door bijvoorbeeld een [[aardbeving]]. In [[Finland]], [[Zweden]] en de [[Verenigde Staten]] heeft men dergelijke locaties gevonden en worden ondergrondse bergplaatsen aangelegd. Bovendien wordt in diverse landen geëxperimenteerd met ondergrondse 'opbergmijnen' om later een echte bergplaats te kunnen aanleggen. Zo is in België in de Boomse Klei een proeftunnel gebouwd waar experimenten gedaan worden op de doorlaatbaarheid van de klei op lange termijn. De jaarlijkse geproduceerde hoeveelheid hoog radioactief kernafval per centrale is klein in vergelijking met andere industriële processen (1 m³ afval per reactor per jaar). Het laag radioactief afval vormt een groter probleem. Kweekreactoren zouden het huidige kernafval van de centrales, alsook het uraniumafval, kunnen hergebruiken. [[Nobelprijs]]winnaar Carlo Rubbia heeft laten zien, dat het mogelijk moet zijn om radioactief afval van kerncentrales te bestralen en zo de langlevende isotopen om te zetten in sneller vervallende isotopen. Niet voor de volle 100% maar dit is veelbelovend. Helaas kost dit proces weer een hoop energie. Dit bestralings proces kan overigens niet worden toegepast op verglaast radioactief afval. Verglazing van kernafval is bij de huidig afvalbehandeling wel gebruikelijk.<br />
<br />
* '''Verband met kernwapens''' - De technologie om kernenergie op te wekken is verwant met de technologie om [[Atoombom|kernwapens]] te maken. Enerzijds maakt dat de beschikking over ''vreedzame'' kerntechnologie aantrekkelijk voor veel landen, anderzijds worden landen die zelf kerntechnologie ontwikkelen voor naar hun zeggen vreedzame doeleinden, vaak beschuldigd van andere bedoelingen. In landen zoals [[België]] en [[Nederland]] is dit aspect geen probleem. Landen in minder stabiele regio's beschikken tegenwoordig echter ook over de technologie voor kernenergie en kernwapens: alleen grote druk vanuit de [[Verenigde Naties|VN]] kan de ontwikkeling daarvan afremmen. Het non-proliferatieverdrag kent ieder land het recht toe kerntechnologie voor vreedzame doeleinden te gebruiken. Een potentieel probleem dat ook speelt in landen waarop niet de verdenking rust dat ze zelf kernwapens willen maken, is dat [[terrorisme|terroristen]] zouden kunnen proberen door een aanslag splijtbaar materiaal te verwerven om daaruit kernwapens te maken of eventueel zelfs zogenaamde 'vuile bommen': conventionele explosieve ladingen die radioactief materiaal verspreiden in de omgeving. Hierdoor zouden potentieel grote gebieden gevaarlijk radioactief kunnen worden besmet met alle fysieke gevolgen van dien, en daarnaast nog grote onrust onder de bevolking. Alleen al om deze reden dienen transporten van nucleair materiaal zwaar bewaakt te worden.<br />
<br />
* '''Kosten en bouw''' - Kerncentrales hebben relatief hoge initiële kosten ten opzichte van conventionele centrales en er is een levertijd van ongeveer 13-15 jaar. Wanneer ze gebouwd zijn produceren ze, relatief goedkope elektriciteit en vormen ze een stabiele en betrouwbare energiebron, onafhankelijk van onvoorspelbare factoren zoals weer of leveranciers in politiek instabiele regio's, waarbij wel dient opgemerkt te worden dat België en Nederland alle kernbrandstof dienen te importeren.<br />
<br />
* '''Politieke onafhankelijkheid''' - Het uranium, nodig voor het opwekken van de elektriciteit, is afkomstig uit veel stabielere landen dan bijvoorbeeld aardolie en gas. Door gebruik te maken van kernenergie kan de onafhankelijkheid van Rusland (gas) en het Midden-Oosten (olie) vergroot worden.<br />
<br />
* '''Onbegrip'''- Kernenergie en radioactiviteit zijn zaken die moeilijk inzichtelijk zijn te maken en waarbij radioactiviteit een onzichtbaar gevaar lijkt.<br />
<br />
* '''Aansprakelijkheid bij Kernongevallen''' - Iedere aansprakelijkheidsverzekering bevat een clausule waarin gemeld wordt dat er niet wordt uitgekeerd bij schade door een nucleaire reactie. Kerncentrales opereren echter niet onverzekerd: een kerncentrale exploitant moet tot 700 miljoen Euro verzekerd zijn. Daarboven zijn de Nederlandse overheid samen met andere overheden in Europa moeten garant staan in geval van een ramp. De betreffende elektriciteitsproducenten slagen er niet in een verzekering af te sluiten die de risico's van ongevallen dekt. De gevolgen van een ongeval in een kerncentrale kunnen immers zo catastrofaal zijn (zoals bij de kernramp van Tsjernobyl) dat kerncentrales volgens de verzekeringsmaatschappijen gewoonweg '''onverzekerbaar''' zijn. Vanaf de jaren 1950 is speciale wetgeving hiervoor (Wet Aansprakelijkheid Kernongevallen of: WAKO) erop gericht de ontwikkeling van deze (toen) veelbelovende technologie te beschermen. Tot op heden, dus in de geliberaliseerde energiemarkt, is deze wetgeving van kracht. De sterk gereduceerde verzekeringspremie wordt doorberekend in de energieprijs. In onder meer Frankrijk de wetgeving op dit gebied gunstiger dan in Nederland. In Duitsland is het veel ongunstiger. Overigens is in geval van een grensoverschrijdende kernramp de aansprakelijkheid nog steeds niet goed geregeld.<br />
<br />
=== Milieuaspecten ===<br />
Een belangrijk deel van de milieubeweging wijst gebruik en ontwikkeling van kernenergie af. Wel is er de laatste tijd meer belangstelling voor kernenergie vanwege de dreigende tekorten aan [[fossiele brandstof]]fen en de afhankelijkheid van leveranciers van olie uit instabiele regio's. De in de loop van [[2005]] sterk gestegen olieprijs op de wereldmarkt heeft tot een duidelijke verhoging van de belangstelling voor kernenergie in de [[media]] en bij [[regering]]en geleid. De tijdelijke afsluiting van de gastoevoer vanuit [[Rusland]] naar landen als de [[Oekraïne]], heeft nog meer zorgen m.b.t. de energievoorziening veroorzaakt. Ook zorgen over het [[klimaat]] dragen bij aan de hernieuwde interesse voor kernenergie. Kernenergie draagt vrijwel niet bij aan het [[broeikaseffect]]; er komt uit kerncentrales geen CO<sub>2</sub> vrij. Wel is de winning van uraanerts een kostbaar, vervuilend en energievretend proces, zoals ook de productie van staal en [[aluminium]], nodig voor het bouwen van bijvoorbeeld windmolens, enorm energieïntensief is. De brandstof voor kernenergie vormt een veel kleiner deel van de totale kosten ervan dan bij conventionele centrales; er gaat daarentegen meer geld naar beveiliging, afvalverwerking en ontmanteling van verouderde centrales.<br />
Kernenergie is echter uiteindelijk geen alternatief voor fossiele brandstof, in die zin dat kerncentrales worden gevoed door splijtstof, die (vóór opwerking) wordt ontgonnen op een beperkt aantal locaties en de facto ook een eindige grondstof is. Verwacht wordt dat binnen enkele decennia de vraag naar uranium groter zal worden dan het aanbod, met sterk stijgende prijzen tot gevolg.<br />
<br />
== Kosten van kernenergie ==<br />
<br />
Een exacte kostenvergelijking met andere energiebronnen is moeilijk te maken omdat hierbij veel factoren een rol spelen. Onder meer de kostprijs van [[fossiele brandstof]]fen is hierbij van invloed. Deze kostprijs blijkt in de loop der jaren sterk te variëren, met de laatste jaren een tendens tot sterke stijging. In Nederland waar [[aardgas]] op grote schaal beschikbaar is, levert een gasgestookte centrale tot nog toe goedkopere stroom dan een nieuw te bouwen [[kerncentrale]]. Maar aangezien de gasprijs is gekoppeld aan de olieprijs, welke steeds verder stijgt, begint dit te veranderen. <br />
<br />
Wind- en zonne-energie, de belangrijkste vormen van hernieuwbare energie, leveren sterk fluctuerende elektriciteit. Dit vraagt dan ook aanzienlijke investeringen in het hoogspanningsnet. Maar dit verhoogt de elektriciteit prijs niet veel, ca 0,12 c/kWh, omdat de kosten van het hoogspanningsnet maar een gering deel zijn van de totale kosten van een WWS (wind-water-solar) energiesysteem.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 8.8</ref><br />
<br />
Het voornaamste obstakel voor investeerders om geld te steken in een nieuwe Nederlandse kerncentrale is het veranderlijke politieke beleid. Een kerncentrale, zoals in Finland en Frankrijk in aanbouw is, vereist een afschrijvingstijd van 30 tot 40 jaar, in Finland gaat men zelfs uit van 60 jaar. Dat komt doordat de bouw veel duurder is dan van een gewone, gasgestookte of kolengestookte centrale. Om zolang te kunnen afschrijven op een investering is echter stabiele politieke steun nodig. In Nederland verandert het beleid de laatste decennia om de paar jaar, zodat een kerncentrale voor particuliere investeerders een riskante investering lijkt.<br />
<br />
De werkelijke kostprijs van een kilowattuur elektriciteit uit een kerncentrale is lastig te bepalen; niet alle kosten worden namelijk meegerekend in de prijs die men nu voor de elektriciteit betaalt.<br />
* Wanneer een kerncentrale is afgeschreven blijft er een hoop radioactief materiaal over. De kosten voor het opruimen zijn groot en worden naar de toekomst geschoven.<br />
* Hetzelfde gebeurt met het geproduceerde radioactieve afval dat voor duizenden jaren veilig opgeslagen en continue beheerd, gecontroleerd en beveiligd moet worden. Het afval kan namelijk worden verwerkt in munitie en 'vuile bommen'.<br />
* Daarnaast worden in Europa de verzekeringspremies in het geval van een kernongeval kunstmatig laag gehouden. Hiervoor is vanaf het begin van de ontwikkeling van kernenergie speciale wetgeving gemaakt. In Nederland: Wet Aansprakelijkheid Kernongevallen (WAKO). Er is namelijk geen verzekeringsmaatschappij die de schade kan dekken. Overigens is de wetgeving in Frankrijk gunstiger voor exploitanten.<br />
<br />
== CANDU reactor ==<br />
<br />
CANDU-reactor staat voor "CANada Deuterium Uranium" en is een in Canada ontwikkelde kernreactor die werkt met deuteriumoxide (zwaar water) als moderator.<ref>https://www.nuclearfaq.ca/cnf_sectionA.htm#ngcandu</ref> Deuterium is een waterstofisotoop die in de kern behalve een proton ook een neutron bevat. Zwaar water is duur maar absorbeert veel minder neutronen dan gewoon water waardoor de reactor kan werken met goedkoper, niet verrijkt uranium. De splijtstofstaven liggen niet in een zwaar drukvat maar in vele drukbuizen die veel makkelijker te fabriceren zijn. <br />
<br />
Het reactortype wordt in veel landen gebruikt, met name in Canada (in totaal 22 reactoren, waarvan 18 in bedrijf) en India (12 reactoren in bedrijf, 6 in aanbouw). Andere CANDU-reactoren worden geëxploiteerd in Argentinië (1 reactor), China (2 reactoren), Pakistan (1 reactor), Roemenië (2 reactoren) en Zuid-Korea (4 reactoren).<br />
<br />
== Kweekreactor ==<br />
<br />
Een kweekreactor of broedreactor is een kernreactor die meer splijtstof produceert dan hij verbruikt. Daarvoor wordt de productie van plutonium-239, door invangst van snelle neutronen in uranium-238, vergroot <br />
door een ander koelmiddel te gebruiken, meestal vloeibaar natrium, ipv water dat neutronen teveel afremt of absorbeert - deze kunnen uranium-238 dan niet splijten.<br />
<br />
In Frankrijk is een grote kweekreactor opgestart, de Superphénix maar deze is na verschillende storingen in 1998 gesloten om economische redenen<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.icjt.org/plants/uni/a/uni81a.html|title=NUKE DATABASE SYSTEM: SUPERFENIX|publisher=ICJT}}</ref><ref>http://www.ecolo.org/documents/documents_in_french/SPXJospin.htm</ref>.<br />
<br />
De grootste in gebruik zijnde kweekreactor is de Belojarsk (BN-600) in de Russische plaats Zaretsjny, die tevens de eerste commerciële kweekreactor was die in 1980 op het hoogspanningsnet aangesloten werd.<br />
<br />
Kweekreactors zijn omstreden omdat ze gevoeliger zijn voor ongelukken dan conventionele kerncentrales. Dit komt onder andere door de zeer hoge temperatuur van de reactorkern en het zeer reactieve natrium dat voor de koeling gebruikt wordt. Natrium reageert heftig met water.<br />
<br />
== Kleine modulaire reactor ==<br />
Kleine modulaire reactoren ([[Engels]]: ''Small modular reactor'', SMR) zijn een groep van kernreactoren die veel kleiner zijn dan conventionele reactoren, en een vermogen leveren van maximaal 300 MW<sub>e</sub> (tegen 1000 MW<sub>e</sub> of meer voor een klassieke kernreactor).<ref name="IAEAsmall">{{en}}{{Citeer web |url=https://www.iaea.org/topics/small-modular-reactors |archiefurl =https://web.archive.org/web/20210916053443/https://www.iaea.org/topics/small-modular-reactors | archiefdatum =16 september 2021 |titel= Small modular reactors|auteur= |uitgever=[[Internationaal Atoomenergieagentschap|IAEA]] |datum= |bezochtdatum=}}</ref> Ze kunnen in een fabriek worden vervaardigd en naar een locatie worden getransporteerd. Modulaire reactoren zijn sneller bedrijfsklaar en kunnen mogelijk efficiënter en flexibeler ingezet worden.<ref name="IAEAsmall" /><ref name="energygov">{{en}}{{Citeer web |url=https://www.energy.gov/ne/advanced-small-modular-reactors-smrs |titel=Advanced Small Modular Reactors (SMRs) |archiefurl = https://web.archive.org/web/20210908155850/https://www.energy.gov/ne/advanced-small-modular-reactors-smrs | archiefdatum =8 september 2021 |auteur= |uitgever= energy.gov |datum= |bezochtdatum=21 oktober 2021 }}</ref> Volgens het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) zouden SMR’s in principe ook veiliger zijn dan conventionele reactoren.<ref name="IAEAsmall" /> Maar een SMR moet evenals een conventionele reactor een kritische massa splijtstof bevatten zodat zware schade of explosie mogelijk is als de regeling van de kettingreactie met neutronenabsorberend materiaal niet snel genoeg werkt.<br />
<br />
SMR's worden ingezet als zelfstandige eenheid, gekoppeld in modules, of gecombineerd met andere – ook [[Duurzame energie|hernieuwbare]] – energievormen.<br />
<br />
In 2021 stonden volgens het Internationaal Atoomenergieagentschap wereldwijd ongeveer 50 SMR-ontwerpen op de tekenplank, waarvan een viertal in een vergevorderd stadium van ontwikkeling, in Argentinië, China en Rusland.<ref name="IAEAsmall" /> Ook in de Verenigde Staten wordt onderzoek verricht.<ref name="energygov" /><br />
<br />
President Emmanuel Macron van [[Frankrijk]] kondigde in oktober 2021 aan een miljard euro vrij te maken voor ontwikkeling van SMR's tegen 2030.<ref name="dm12okt21">{{Citeer web |url=https://www.demorgen.be/nieuws/macron-zet-in-op-veilige-kleine-kernreactoren~bd89a2ca/ |titel=Macron zet in op veilige kleine kernreactoren |auteur= |uitgever=[[De Morgen]] |datum=12 oktober 2021|bezochtdatum= }}</ref><br />
<br />
In het [[Verenigd Koninkrijk]] ontwikkelt Rolls-Royce SMR's.<ref name="RR2021">{{en}}{{Citeer web |url=https://www.rolls-royce.com/media/press-releases/2021/08-11-2021-rr-announces-funding-secured-for-small-modular-reactors.aspx |titel=Rolls-Royce announces funding secured for Small Modular Reactors |auteur= |uitgever= [[Rolls-Royce plc|Rolls-Royce]]|datum=8 november 2021 |bezochtdatum= }}</ref><br />
<br />
In april 2023 sloten het Amerikaanse Holtec International en het Oekraïense Energoatom een akkoord voor de bouw van maximaal 20 SMR's in [[Oekraïne]], waarvan de eerste tegen 2029 operationeel zou worden.<ref name="ukrinfo">{{en}}{{Citeer web |url=https://www.ukrinform.net/rubric-economy/3699338-up-to-20-small-modular-reactors-will-be-built-in-ukraine.html |archiefurl = https://web.archive.org/web/20230424040725/https://www.ukrinform.net/rubric-economy/3699338-up-to-20-small-modular-reactors-will-be-built-in-ukraine.html | archiefdatum =24 april 2023 |titel=Up to 20 small modular reactors will be built in Ukraine |auteur= |uitgever= |datum=24 april 2023 |bezochtdatum= }}</ref><br />
<br />
== Kernfusie ==<br />
Er wordt al tientallen jaren onderzoek gedaan naar kernfusie, vooral omdat de hierbij gebruikte grondstoffen, zware waterstof (deuterium) en lithium, ruim beschikbaar zijn. Het blijkt echter erg moeilijk om omstandigheden te scheppen waaronder waterstofkernen zo dicht bij elkaar worden gebracht en gehouden dat er een nuttige hoeveelheid fusie-energie ontstaat. Er wordt onder andere gewerkt aan tokamak-reactors en laser-implosie reactors. <br />
<br />
Problemen zijn de grote benodigde energie-input voor er netto energieproductie op gaat treden, en de materialen waaruit de reactor moet bestaan. Deze moeten bestand zijn tegen hoge temperaturen. Bovendien worden ze na gebruik zelf radioactief wat weer een afvalprobleem schept. Echter zal dit afval redelijk snel zijn radioactiviteit verliezen (de helft minder radioactief na 12 jaar) zodat opslag maar voor beperkte periodes nodig is. Tevens wordt er gewerkt aan materialen die niet of minder radioactief worden door bestraling.<br />
<br />
Zie verder het artikel [[kernfusie]].<br />
<br />
==Zie ook==<br />
*[[Kernramp van Fukushima]]<br />
* https://nl.wikipedia.org/wiki/Kernramp_van_Tsjernobyl<br />
<br />
==Externe links==<br />
* [http://www.kernenergie.nl/ Kernenergie.nl ] Webportaal met veel links naar nuttige informatie over kernenergie en nucleaire technologie.<br />
*[http://www.kernenergieinnederland.nl/ kernenergieinnederland.nl] De geschiedenis kernenergie in Nederland<br />
* [http://www.nrg-nl.com/public/indexnl.html NRG-Publieksinformatie ] Toegankelijke informatie van onderzoeksgroep NRG over kernenergie, nucleaire technologie en straling.<br />
* [http://www.sckcen.be SCK.CEN ] Studiecentrum voor Kernenergie.<br />
* [http://www.antenna.nl/wise/ World Information Service on Energy], een (anti-nucleaire) organisatie, die o.a. 20x per jaar een tijdschrift uitgeeft met recent nieuws over kernenergie.<br />
* [http://www.laka.org/ Stichting LAKA], Documentatie en onderzoekscentrum kernenergie. De stichting is tegen het gebruik van kernenergie. <br />
* [http://www.kernvisie.com Stichting Kernvisie], deze stichting is voor het gebruik van kernenergie<br />
*{{fr}}{{nl}} [http://www.nucleairforum.be Website door Electrabel over de voor- en nadelen van kernenergie]<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
<br />
[[Categorie:Kernenergie]]<br />
[[Categorie:Energie]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=359432Energietransitie wereldwijd2024-02-22T09:09:45Z<p>Rwbest: /* in het Verenigd Koninkrijk */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> Elektriciteit was 23% duurzaam.<ref name="progress" /> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw maar zal pas na 2030 elektriciteit leveren.<ref>https://www.nytimes.com/2024/02/22/business/why-britain-is-struggling-with-nuclear-power.html</ref><br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref> In 2022 was elektriciteit 29% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In 2022 was elektriciteit 53% duurzaam.<ref name="progress" /> In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref> In 2022 was in Azië excl China en Pacific, elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 30% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /> Er is veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 22% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 7% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 19% duurzaam.<ref name="progress" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup> In 2022 was elektriciteit 8% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
In 2022 werd elektriciteit 17% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" /><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. In 2022 werd elektriciteit 31% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" /> Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Overleg:COVID-19:_desinformatie_en_complottheorie%C3%ABn&diff=359365Overleg:COVID-19: desinformatie en complottheorieën2024-02-20T09:52:38Z<p>Rwbest: </p>
<hr />
<div>Gevaarlijke grens tussen gevaarlijke desinformatie enerzijds, en vrije meningsuiting, vrij onderzoek en vrije keuze van behandeling anderzijds. Staatscensuur is niet echt iets wat men wil promoten.<br />
<br />
Gevaarlijk om een mogelijkheid af te doen als complottheorie. De FBI beschouwt COVID-19 als waarschijnlijk een gevolg van een incident in een lab in Wuhan.<br />
https://www.euractiv.com/section/china/news/fbi-director-says-china-lab-leak-likely-caused-covid-pandemic/<br />
<br />
Verspreidt de FBI desinformatie?<br />
<br />
De voormalige directeur van het Chinese Centrum voor ziektecontrole vindt dat men die mogelijkheid niet moet uitsluiten.<br />
https://www.politico.eu/article/covid-mightve-come-from-a-lab-leak-chinas-former-top-scientist-says/<br />
<br />
Het British Medical Journal, een van de meest hoogstaande journals, bericht dat China het WHO onder druk zette om te zeggen dat het niet uit een laboratorium komt.<br />
https://www.bmj.com/content/374/bmj.n2023<br />
<br />
Waarom staat de pers niet vol over deze witte stolsels die sinds enkele jaren ontdekt worden door begrafenisondernemers:<br />
https://www.youtube.com/watch?v=-o20mtbsL7Q<br />
<br />
[[User:Mendelo|Mendelo]] 19 feb 2024 13:57 (UTC)<br />
<br />
: De Wuhan lab origin theorie staat uitgebreid in het engelse artikel onder Virus origin. Vind je dat hieruit wat vertaald in Wikisage moet komen? Ik ga niet het hele artikel vertalen. [[Gebruiker:Rwbest|Rwbest]] ([[Overleg gebruiker:Rwbest|overleg]]) 20 feb 2024 09:52 (UTC)</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=COVID-19:_desinformatie_en_complottheorie%C3%ABn&diff=359305COVID-19: desinformatie en complottheorieën2024-02-19T12:03:38Z<p>Rwbest: </p>
<hr />
<div>Valse informatie, waaronder '''opzettelijke desinformatie en complottheorieën''', over de omvang van de [[COVID-19]] pandemie en de oorsprong, preventie, diagnose en behandeling van de ziekte is verspreid via sociale media, sms-berichten,<ref name="FTTextMsg">{{cite web |vauthors=Murphy H, Di Stefano M, Manson K |url=https://www.ft.com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |title=Huge text message campaigns spread coronavirus fake news |date= 20 maart 2020 |work=Financial Times |access-date=25 maart 2020 |archive-date=25 maart 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325214023/https://www.ft .com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |url-status=live }}</ref> en massamedia. Er is valse informatie verspreid door beroemdheden, politici en andere prominente publieke figuren. Veel landen hebben wetten aangenomen tegen “[[nepnieuws]]”, en duizenden mensen zijn gearresteerd wegens het verspreiden van verkeerde informatie over COVID-19. De verspreiding van desinformatie over COVID-19 door overheden is ook aanzienlijk geweest.<br />
<br />
Commerciële oplichters bieden thuistests, preventieve maatregelen en "wondermiddelen" aan.<ref>{{cite web | date=4 januari 2021 |title=Fraudulent Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Products |url=https://www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19 -producten |publisher=VS [[Food and Drug Administration]] (FDA) |access-date=5 januari 2021 |archive-date=5 maart 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210305182557/https:// www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19-products |url-status=live }}</ref> Verschillende religieuze groeperingen hebben beweerd dat hun geloof hen zal beschermen tegen het virus.<ref>{{cite journal |vauthors=Kowalczyk O, Roszkowski K, Montane X, Pawliszak W, Tylkowski B, Bajek A |title=Religion and Faith Perception in a Pandemic of COVID-19 |journal=Journal of Religion and Health |volume=59 |issue=6 |pages=2671–2677 |date=December 2020 |pmid=33044598 |pmc=7549332 |doi=10.1007/s10943-020-01088-3}}</ref> Sommige mensen hebben zonder bewijs beweerd dat het virus een biowapen is dat per ongeluk of opzettelijk uit een laboratorium is gelekt, een bevolkingscontrole plan, het resultaat van een spionageoperatie, of de bijwerking van 5G upgrades naar mobiele netwerken.<ref>https://allianceforscience.cornell.edu/blog/2020/04/covid-top-10-current-conspiracy-theories/</ref><br />
<br />
De [[Wereldgezondheidsorganisatie]] (WHO) heeft een "infodemie" van onjuiste informatie over het virus uitgeroepen dat risico's voor de mondiale gezondheid met zich meebrengt.<ref name="Lowy">{{cite news |vauthors=Kassam N |date=25 Maart 2020 |title=Disinformation and coronavirus |work=The Interpreter |publisher=Lowy Institute |url=https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/disinformation-and-coronavirus |access-date=25 maart 2020 |archief -date=8 mei 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200508213732/https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/disinformation-and-coronavirus |url-status=live }}</ref> Hoewel het geloof in complottheorieën geen nieuw fenomeen is, kan dit in de context van de COVID-19-pandemie tot nadelige gevolgen voor de gezondheid leiden. Cognitieve vooroordelen, zoals overhaaste conclusies en confirmation bias, kunnen in verband worden gebracht met het voorkomen van complotovertuigingen.<ref>{{cite journal |vauthors=Kuhn SA, Lieb R, Freeman D, Andreou C, Zander- Schellenberg T |title=Coronavirus-complotovertuigingen in de Duitstalige algemene bevolking: goedkeuringspercentages en links naar redeneringsvooroordelen en paranoia |journal=Psychologische geneeskunde |pages=4162–4176 |date=maart 2021 |volume=52 |issue=16 | pmid=33722315 |pmc=8027560 |doi=10.1017/S0033291721001124 |doi-access=free}}</ref> Onzekerheid onder experts, gecombineerd met een gebrek aan begrip van het wetenschappelijke proces door leken, is eveneens een factor geweest die complottheorieën over de COVID-19-pandemie heeft versterkt.<ref>{{cite journal |last1=Nadesan |first1=Majia |date=28 april 2022 |title=Crises Narratives Defining the COVID-19 Pandemic: Onzekerheden van deskundigen en samenzweringszingeving |journal=[[American Behavioral Scientist]] |doi=10.1177/00027642221085893 |pmc=9051992 }}</ref> Naast gevolgen voor de gezondheid bestaat er ook schade als gevolg van de verspreiding van desinformatie en het onderschrijven van complottheorieën toenemend wantrouwen jegens nieuwsorganisaties en medische autoriteiten, evenals verdeeldheid en politieke fragmentatie.<ref>{{cite magazine |vauthors=Radford B |author-link=Benjamin Radford |date=november–december 2020 |title=Conspiracies grow as covid spreads |url=https://centerforinquiry.org/blog/conspiracies-grow-as-covid-spreads/ |magazine=[[Skeptical Inquirer]] |location=Amherst, New York |publisher=[[Centrum voor Onderzoek ]] |page=5 |access-date=18 maart 2023 |archive-date=19 mei 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230519055400/https://centerforinquiry.org/blog /conspiracies-grow-as-covid-spreads/ |url-status=live }}</ref><br />
<br />
<br />
<br />
''Dit artikel is vertaling van het begin van het enorme engelse artikel'' https://en.wikipedia.org/wiki/COVID-19_misinformation<br />
<br />
{{Appendix}}</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=COVID-19:_desinformatie_en_complottheorie%C3%ABn&diff=359304COVID-19: desinformatie en complottheorieën2024-02-19T11:55:16Z<p>Rwbest: </p>
<hr />
<div>Valse informatie, waaronder '''opzettelijke desinformatie en complottheorieën''', over de omvang van de [[COVID-19]] pandemie en de oorsprong, preventie, diagnose en behandeling van de ziekte is verspreid via sociale media, sms-berichten,<ref name="FTTextMsg">{{cite web |vauthors=Murphy H, Di Stefano M, Manson K |url=https://www.ft.com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |title=Huge text message campaigns spread coronavirus fake news |date= 20 maart 2020 |work=Financial Times |access-date=25 maart 2020 |archive-date=25 maart 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325214023/https://www.ft .com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |url-status=live }}</ref> en massamedia. Er is valse informatie verspreid door beroemdheden, politici en andere prominente publieke figuren. Veel landen hebben wetten aangenomen tegen “[[nepnieuws]]”, en duizenden mensen zijn gearresteerd wegens het verspreiden van verkeerde informatie over COVID-19. De verspreiding van desinformatie over COVID-19 door overheden is ook aanzienlijk geweest.<br />
<br />
Commerciële oplichters bieden thuistests, preventieve maatregelen en "wondermiddelen" aan.<ref>{{cite web | date=4 januari 2021 |title=Fraudulent Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Products |url=https://www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19 -producten |publisher=VS [[Food and Drug Administration]] (FDA) |access-date=5 januari 2021 |archive-date=5 maart 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210305182557/https:// www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19-products |url-status=live }}</ref> Verschillende religieuze groeperingen hebben beweerd dat hun geloof hen zal beschermen tegen het virus.<ref>{{cite journal |vauthors=Kowalczyk O, Roszkowski K, Montane X, Pawliszak W, Tylkowski B, Bajek A |title=Religion and Faith Perception in a Pandemic of COVID-19 |journal=Journal of Religion and Health |volume=59 |issue=6 |pages=2671–2677 |date=December 2020 |pmid=33044598 |pmc=7549332 |doi=10.1007/s10943-020-01088-3}}</ref> Sommige mensen hebben zonder bewijs beweerd dat het virus een biowapen is dat per ongeluk of opzettelijk uit een laboratorium is gelekt, een bevolkingscontrole plan, het resultaat van een spionageoperatie, of de bijwerking van 5G upgrades naar mobiele netwerken.<ref>https://allianceforscience.cornell.edu/blog/2020/04/covid-top-10-current-conspiracy-theories/</ref><br />
<br />
De [[Wereldgezondheidsorganisatie]] (WHO) heeft een "infodemie" van onjuiste informatie over het virus uitgeroepen dat risico's voor de mondiale gezondheid met zich meebrengt.<ref name="Lowy">{{cite news |vauthors=Kassam N |date=25 Maart 2020 |title=Disinformation and coronavirus |work=The Interpreter |publisher=Lowy Institute |url=https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/disinformation-and-coronavirus |access-date=25 maart 2020 |archief -date=8 mei 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200508213732/https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/disinformation-and-coronavirus |url-status=live }}</ref> Hoewel het geloof in complottheorieën geen nieuw fenomeen is, kan dit in de context van de COVID-19-pandemie tot nadelige gevolgen voor de gezondheid leiden. Cognitieve vooroordelen, zoals overhaaste conclusies en confirmation bias, kunnen in verband worden gebracht met het voorkomen van complotovertuigingen.<ref>{{cite journal |vauthors=Kuhn SA, Lieb R, Freeman D, Andreou C, Zander- Schellenberg T |title=Coronavirus-complotovertuigingen in de Duitstalige algemene bevolking: goedkeuringspercentages en links naar redeneringsvooroordelen en paranoia |journal=Psychologische geneeskunde |pages=4162–4176 |date=maart 2021 |volume=52 |issue=16 | pmid=33722315 |pmc=8027560 |doi=10.1017/S0033291721001124 |doi-access=free}}</ref> Onzekerheid onder experts, gecombineerd met een gebrek aan begrip van het wetenschappelijke proces door leken, is eveneens een factor geweest die complottheorieën over de COVID-19-pandemie heeft versterkt.<ref>{{cite journal |last1=Nadesan |first1=Majia |date=28 april 2022 |title=Crises Narratives Defining the COVID-19 Pandemic: Onzekerheden van deskundigen en samenzweringszingeving |journal=[[American Behavioral Scientist]] |doi=10.1177/00027642221085893 |pmc=9051992 }}</ref> Naast gevolgen voor de gezondheid bestaat er ook schade als gevolg van de verspreiding van desinformatie en het onderschrijven van complottheorieën toenemend wantrouwen jegens nieuwsorganisaties en medische autoriteiten, evenals verdeeldheid en politieke fragmentatie.<ref>{{cite magazine |vauthors=Radford B |author-link=Benjamin Radford |date=november–december 2020 |title=Conspiracies grow as covid spreads |url=https://centerforinquiry.org/blog/conspiracies-grow-as-covid-spreads/ |magazine=[[Skeptical Inquirer]] |location=Amherst, New York |publisher=[[Centrum voor Onderzoek ]] |page=5 |access-date=18 maart 2023 |archive-date=19 mei 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230519055400/https://centerforinquiry.org/blog /conspiracies-grow-as-covid-spreads/ |url-status=live }}</ref><br />
<br />
<br />
<br />
''Dit artikel is vertaling van het begin van het enorme engelse artkel'' https://en.wikipedia.org/wiki/COVID-19_misinformation<br />
<br />
{{Appendix}}</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=COVID-19:_desinformatie_en_complottheorie%C3%ABn&diff=359303COVID-19: desinformatie en complottheorieën2024-02-19T09:47:40Z<p>Rwbest: </p>
<hr />
<div>Valse informatie, waaronder '''opzettelijke desinformatie en complottheorieën''', over de omvang van de [[COVID-19]] pandemie en de oorsprong, preventie, diagnose en behandeling van de ziekte is verspreid via sociale media, sms-berichten,<ref name="FTTextMsg">{{cite web |vauthors=Murphy H, Di Stefano M, Manson K |url=https://www.ft.com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |title=Huge text message campaigns spread coronavirus fake news |date= 20 maart 2020 |work=Financial Times |access-date=25 maart 2020 |archive-date=25 maart 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325214023/https://www.ft .com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |url-status=live }}</ref> en massamedia. Er is valse informatie verspreid door beroemdheden, politici en andere prominente publieke figuren. Veel landen hebben wetten aangenomen tegen “[[nepnieuws]]”, en duizenden mensen zijn gearresteerd wegens het verspreiden van verkeerde informatie over COVID-19. De verspreiding van desinformatie over COVID-19 door overheden is ook aanzienlijk geweest.<br />
<br />
Commerciële oplichters bieden thuistests, preventieve maatregelen en "wondermiddelen" aan.<ref>{{cite web | date=4 januari 2021 |title=Fraudulent Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Products |url=https://www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19 -producten |publisher=VS [[Food and Drug Administration]] (FDA) |access-date=5 januari 2021 |archive-date=5 maart 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210305182557/https:// www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19-products |url-status=live }}</ref> Verschillende religieuze groeperingen hebben beweerd dat hun geloof hen zal beschermen tegen het virus.<ref>{{cite journal |vauthors=Kowalczyk O, Roszkowski K, Montane X, Pawliszak W, Tylkowski B, Bajek A |title=Religion and Faith Perception in a Pandemic of COVID-19 |journal=Journal of Religion and Health |volume=59 |issue=6 |pages=2671–2677 |date=December 2020 |pmid=33044598 |pmc=7549332 |doi=10.1007/s10943-020-01088-3}}</ref> Sommige mensen hebben zonder bewijs beweerd dat het virus een biowapen is dat per ongeluk of opzettelijk uit een laboratorium is gelekt, een bevolkingscontrole plan, het resultaat van een spionageoperatie, of de bijwerking van 5G upgrades naar mobiele netwerken.<ref>https://allianceforscience.cornell.edu/blog/2020/04/covid-top-10-current-conspiracy-theories/</ref><br />
<br />
De [[Wereldgezondheidsorganisatie]] (WHO) heeft een "infodemie" van onjuiste informatie over het virus uitgeroepen dat risico's voor de mondiale gezondheid met zich meebrengt.<ref name="Lowy">{{cite news |vauthors=Kassam N |date=25 Maart 2020 |title=Disinformation and coronavirus |work=The Interpreter |publisher=Lowy Institute |url=https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/disinformation-and-coronavirus |access-date=25 maart 2020 |archief -date=8 mei 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200508213732/https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/disinformation-and-coronavirus |url-status=live }}</ref> Hoewel het geloof in complottheorieën geen nieuw fenomeen is, kan dit in de context van de COVID-19-pandemie tot nadelige gevolgen voor de gezondheid leiden. Cognitieve vooroordelen, zoals overhaaste conclusies en confirmation bias, kunnen in verband worden gebracht met het voorkomen van complotovertuigingen.<ref>{{cite journal |vauthors=Kuhn SA, Lieb R, Freeman D, Andreou C, Zander- Schellenberg T |title=Coronavirus-complotovertuigingen in de Duitstalige algemene bevolking: goedkeuringspercentages en links naar redeneringsvooroordelen en paranoia |journal=Psychologische geneeskunde |pages=4162–4176 |date=maart 2021 |volume=52 |issue=16 | pmid=33722315 |pmc=8027560 |doi=10.1017/S0033291721001124 |doi-access=free}}</ref> Onzekerheid onder experts, gecombineerd met een gebrek aan begrip van het wetenschappelijke proces door leken, is eveneens een factor geweest die complottheorieën over de COVID-19-pandemie heeft versterkt.<ref>{{cite journal |last1=Nadesan |first1=Majia |date=28 april 2022 |title=Crises Narratives Defining the COVID-19 Pandemic: Onzekerheden van deskundigen en samenzweringszingeving |journal=[[American Behavioral Scientist]] |doi=10.1177/00027642221085893 |pmc=9051992 }}</ref> Naast gevolgen voor de gezondheid bestaat er ook schade als gevolg van de verspreiding van desinformatie en het onderschrijven van complottheorieën toenemend wantrouwen jegens nieuwsorganisaties en medische autoriteiten, evenals verdeeldheid en politieke fragmentatie.<ref>{{cite magazine |vauthors=Radford B |author-link=Benjamin Radford |date=november–december 2020 |title=Conspiracies grow as covid spreads |url=https://centerforinquiry.org/blog/conspiracies-grow-as-covid-spreads/ |magazine=[[Skeptical Inquirer]] |location=Amherst, New York |publisher=[[Centrum voor Onderzoek ]] |page=5 |access-date=18 maart 2023 |archive-date=19 mei 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230519055400/https://centerforinquiry.org/blog /conspiracies-grow-as-covid-spreads/ |url-status=live }}</ref><br />
<br />
<br />
<br />
''Dit artikel is vertaald uit'' https://en.wikipedia.org/wiki/COVID-19_misinformation<br />
<br />
{{Appendix}}</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=COVID-19:_desinformatie_en_complottheorie%C3%ABn&diff=359273COVID-19: desinformatie en complottheorieën2024-02-18T11:11:06Z<p>Rwbest: </p>
<hr />
<div>Valse informatie, waaronder '''opzettelijke desinformatie en complottheorieën''', over de omvang van de [[COVID-19]] pandemie en de oorsprong, preventie, diagnose en behandeling van de ziekte is verspreid via sociale media, sms-berichten,<ref name="FTTextMsg">{{cite web |vauthors=Murphy H, Di Stefano M, Manson K |url=https://www.ft.com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |title=Huge text message campaigns spread coronavirus fake news |date= 20 maart 2020 |work=Financial Times |access-date=25 maart 2020 |archive-date=25 maart 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325214023/https://www.ft .com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |url-status=live }}</ref> en massamedia. Er is valse informatie verspreid door beroemdheden, politici en andere prominente publieke figuren. Veel landen hebben wetten aangenomen tegen “[[nepnieuws]]”, en duizenden mensen zijn gearresteerd wegens het verspreiden van verkeerde informatie over COVID-19. De verspreiding van desinformatie over COVID-19 door overheden is ook aanzienlijk geweest.<br />
<br />
Commerciële oplichters bieden thuistests, preventieve maatregelen en "wondermiddelen" aan.<ref>{{cite web | date=4 januari 2021 |title=Fraudulent Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Products |url=https://www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19 -producten |publisher=VS [[Food and Drug Administration]] (FDA) |access-date=5 januari 2021 |archive-date=5 maart 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210305182557/https:// www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19-products |url-status=live }}</ref> Verschillende religieuze groeperingen hebben beweerd dat hun geloof hen zal beschermen tegen het virus.<ref>{{cite journal |vauthors=Kowalczyk O, Roszkowski K, Montane X, Pawliszak W, Tylkowski B, Bajek A |title=Religion and Faith Perception in a Pandemic of COVID-19 |journal=Journal of Religion and Health |volume=59 |issue=6 |pages=2671–2677 |date=December 2020 |pmid=33044598 |pmc=7549332 |doi=10.1007/s10943-020-01088-3}}</ref> Sommige mensen hebben zonder bewijs beweerd dat het virus een biowapen is dat per ongeluk of opzettelijk uit een laboratorium is gelekt, een bevolkingscontrole plan, het resultaat van een spionageoperatie, of de bijwerking van 5G upgrades naar mobiele netwerken.<ref>https://allianceforscience.cornell.edu/blog/2020/04/covid-top-10-current-conspiracy-theories/</ref><br />
<br />
<br />
''Wordt vervolgd''<br />
<br />
''Dit artikel is vertaald uit'' https://en.wikipedia.org/wiki/COVID-19_misinformation<br />
<br />
{{Appendix}}</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=COVID-19:_desinformatie_en_complottheorie%C3%ABn&diff=359272COVID-19: desinformatie en complottheorieën2024-02-18T11:07:32Z<p>Rwbest: </p>
<hr />
<div>Valse informatie, waaronder '''opzettelijke desinformatie en complottheorieën''', over de omvang van de [[COVID-19]] pandemie en de oorsprong, preventie, diagnose en behandeling van de ziekte is verspreid via sociale media, sms-berichten,<ref name="FTTextMsg">{{cite web |vauthors=Murphy H, Di Stefano M, Manson K |url=https://www.ft.com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |title=Huge text message campaigns spread coronavirus fake news |date= 20 maart 2020 |work=Financial Times |access-date=25 maart 2020 |archive-date=25 maart 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325214023/https://www.ft .com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |url-status=live }}</ref> en massamedia. Er is valse informatie verspreid door beroemdheden, politici en andere prominente publieke figuren. Veel landen hebben wetten aangenomen tegen “[[nepnieuws]]”, en duizenden mensen zijn gearresteerd wegens het verspreiden van verkeerde informatie over COVID-19. De verspreiding van desinformatie over COVID-19 door overheden is ook aanzienlijk geweest.<br />
<br />
Commerciële oplichters bieden thuistests, preventieve maatregelen en "wondermiddelen" aan.<ref>{{cite web | date=4 januari 2021 |title=Fraudulent Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Products |url=https://www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19 -producten |publisher=VS [[Food and Drug Administration]] (FDA) |access-date=5 januari 2021 |archive-date=5 maart 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210305182557/https:// www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19-products |url-status=live }}</ref> Verschillende religieuze groeperingen hebben beweerd dat hun geloof hen zal beschermen tegen het virus.<ref>{{cite journal |vauthors=Kowalczyk O, Roszkowski K, Montane X, Pawliszak W, Tylkowski B, Bajek A |title=Religion and Faith Perception in a Pandemic of COVID-19 |journal=Journal of Religion and Health |volume=59 |issue=6 |pages=2671–2677 |date=December 2020 |pmid=33044598 |pmc=7549332 |doi=10.1007/s10943-020-01088-3}}</ref> Sommige mensen hebben zonder bewijs beweerd dat het virus een biowapen is dat per ongeluk of opzettelijk uit een laboratorium is gelekt, een bevolkingscontrole plan, het resultaat van een spionageoperatie, of de bijwerking van 5G upgrades naar mobiele netwerken.<ref>https://allianceforscience.cornell.edu/blog/2020/04/covid-top-10-current-conspiracy-theories/</ref><br />
<br />
<br />
''Dit artikel is vertaald uit'' https://en.wikipedia.org/wiki/COVID-19_misinformation<br />
<br />
{{Appendix}}</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=COVID-19:_desinformatie_en_complottheorie%C3%ABn&diff=359271COVID-19: desinformatie en complottheorieën2024-02-18T11:03:34Z<p>Rwbest: </p>
<hr />
<div>Valse informatie, waaronder '''opzettelijke desinformatie en complottheorieën''', over de omvang van de [[COVID-19]] pandemie en de oorsprong, preventie, diagnose en behandeling van de ziekte is verspreid via sociale media, sms-berichten,<ref name="FTTextMsg">{{cite web |vauthors=Murphy H, Di Stefano M, Manson K |url=https://www.ft.com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |title=Huge text message campaigns spread coronavirus fake news |date= 20 maart 2020 |work=Financial Times |access-date=25 maart 2020 |archive-date=25 maart 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325214023/https://www.ft .com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |url-status=live }}</ref> en massamedia. Er is valse informatie verspreid door beroemdheden, politici en andere prominente publieke figuren. Veel landen hebben wetten aangenomen tegen “[[nepnieuws]]”, en duizenden mensen zijn gearresteerd wegens het verspreiden van verkeerde informatie over COVID-19. De verspreiding van desinformatie over COVID-19 door overheden is ook aanzienlijk geweest.<br />
<br />
Commerciële oplichters bieden thuistests, preventieve maatregelen en "wondermiddelen" aan.<ref>{{cite web | date=4 januari 2021 |title=Fraudulent Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Products |url=https://www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19 -producten |publisher=VS [[Food and Drug Administration]] (FDA) |access-date=5 januari 2021 |archive-date=5 maart 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210305182557/https:// www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19-products |url-status=live }}</ref> Verschillende religieuze groeperingen hebben beweerd dat hun geloof hen zal beschermen tegen het virus.<ref>{{cite journal |vauthors=Kowalczyk O, Roszkowski K, Montane X, Pawliszak W, Tylkowski B, Bajek A |title=Religion and Faith Perception in a Pandemic of COVID-19 |journal=Journal of Religion and Health |volume=59 |issue=6 |pages=2671–2677 |date=December 2020 |pmid=33044598 |pmc=7549332 |doi=10.1007/s10943-020-01088-3}}</ref> Sommige mensen hebben zonder bewijs beweerd dat het virus een biowapen is dat per ongeluk of opzettelijk uit een laboratorium is gelekt, een bevolkingscontrole plan, het resultaat van een spionageoperatie, of de bijwerking van 5G upgrades naar mobiele netwerken.<ref>https://allianceforscience.cornell.edu/blog/2020/04/covid-top-10-current-conspiracy-theories/</ref><br />
<br />
<br />
''Dit artikel is vertaald uit'' https://en.wikipedia.org/wiki/COVID-19_misinformation</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=COVID-19:_desinformatie_en_complottheorie%C3%ABn&diff=359270COVID-19: desinformatie en complottheorieën2024-02-18T10:59:16Z<p>Rwbest: </p>
<hr />
<div>Valse informatie, waaronder '''opzettelijke desinformatie en complottheorieën''', over de omvang van de [[COVID-19]] pandemie en de oorsprong, preventie, diagnose en behandeling van de ziekte is verspreid via sociale media, sms-berichten,<ref name="FTTextMsg">{{cite web |vauthors=Murphy H, Di Stefano M, Manson K |url=https://www.ft.com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |title=Huge text message campaigns spread coronavirus fake news |date= 20 maart 2020 |work=Financial Times |access-date=25 maart 2020 |archive-date=25 maart 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325214023/https://www.ft .com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |url-status=live }}</ref> en massamedia. Er is valse informatie verspreid door beroemdheden, politici en andere prominente publieke figuren. Veel landen hebben wetten aangenomen tegen “[[nepnieuws]]”, en duizenden mensen zijn gearresteerd wegens het verspreiden van verkeerde informatie over COVID-19. De verspreiding van desinformatie over COVID-19 door overheden is ook aanzienlijk geweest.<br />
<br />
Commerciële oplichters bieden thuistests, preventieve maatregelen en "wondermiddelen" aan.<ref>{{cite web | date=4 januari 2021 |title=Fraudulent Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Products |url=https://www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19 -producten |publisher=VS [[Food and Drug Administration]] (FDA) |access-date=5 januari 2021 |archive-date=5 maart 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210305182557/https:// www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19-products |url-status=live }}</ref> Verschillende religieuze groeperingen hebben beweerd dat hun geloof hen zal beschermen tegen het virus.<ref>{{cite journal |vauthors=Kowalczyk O, Roszkowski K, Montane X, Pawliszak W, Tylkowski B, Bajek A |title=Religion and Faith Perception in a Pandemic of COVID-19 |journal=Journal of Religion and Health |volume=59 |issue=6 |pages=2671–2677 |date=December 2020 |pmid=33044598 |pmc=7549332 |doi=10.1007/s10943-020-01088-3}}</ref> Sommige mensen hebben zonder bewijs beweerd dat het virus een biowapen is dat per ongeluk of opzettelijk uit een laboratorium is gelekt, een bevolkingscontrole plan, het resultaat van een spionageoperatie, of de bijwerking van 5G upgrades naar mobiele netwerken.<ref>{{cite web |title=COVID: Top 10 huidige complottheorieën |url=https://allianceforscience.cornell.edu/blog/2020/04/covid- top-10-current-conspiracy-theories/ |access-date=5 januari 2021 |website=Alliance for Science |archive-date=5 augustus 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200805085257 /https://allianceforscience.cornell.edu/blog/2020/04/covid-top-10-current-conspiracy-theories/ |url-status=live }}</ref><br />
<br />
<br />
''Dit artikel is vertaald uit'' https://en.wikipedia.org/wiki/COVID-19_misinformation</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=COVID-19:_desinformatie_en_complottheorie%C3%ABn&diff=359269COVID-19: desinformatie en complottheorieën2024-02-18T09:50:37Z<p>Rwbest: </p>
<hr />
<div>Valse informatie, waaronder '''opzettelijke desinformatie en complottheorieën''', over de omvang van de [[COVID-19]] pandemie en de oorsprong, preventie, diagnose en behandeling van de ziekte is verspreid via sociale media, sms-berichten,<ref name="FTTextMsg">{{cite web |vauthors=Murphy H, Di Stefano M, Manson K |url=https://www.ft.com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |title=Huge text message campaigns spread coronavirus fake news |date= 20 maart 2020 |work=Financial Times |access-date=25 maart 2020 |archive-date=25 maart 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325214023/https://www.ft .com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |url-status=live }}</ref> en massamedia. Er is valse informatie verspreid door beroemdheden, politici en andere prominente publieke figuren. Veel landen hebben wetten aangenomen tegen “[[nepnieuws]]”, en duizenden mensen zijn gearresteerd wegens het verspreiden van verkeerde informatie over COVID-19. De verspreiding van desinformatie over COVID-19 door overheden is ook aanzienlijk geweest.<br />
<br />
Commerciële oplichters bieden thuistests, preventieve maatregelen en "wondermiddelen" aan.<ref>{{cite web | date=4 januari 2021 |title=Fraudulent Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Products |url=https://www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19 -producten |publisher=VS [[Food and Drug Administration]] (FDA) |access-date=5 januari 2021 |archive-date=5 maart 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210305182557/https:// www.fda.gov/consumers/health-fraud-scams/fraudulent-coronavirus-disease-2019-covid-19-products |url-status=live }}</ref> Verschillende religieuze groeperingen hebben beweerd dat hun geloof hen zal beschermen tegen het virus.<ref>{{cite journal |vauthors=Kowalczyk O, Roszkowski K, Montane X, Pawliszak W, Tylkowski B, Bajek A |title=Religion and Faith Perception in a Pandemic of COVID-19 |journal=Journal of Religion en gezondheid |volume=59 |issue=6 |pages=2671–2677 |date=December 2020 |pmid=33044598 |pmc=7549332 |doi=10.1007/s10943-020-01088-3}}</ref> Sommige mensen hebben zonder bewijs beweerd dat het virus een biowapen is dat per ongeluk of opzettelijk uit een laboratorium is gelekt, een bevolkingscontrole plan, het resultaat van een spionageoperatie, of de bijwerking van 5G upgrades naar mobiele netwerken.<ref>{{cite web |title=COVID: Top 10 huidige complottheorieën |url=https://allianceforscience.cornell.edu/blog/2020/04/covid- top-10-current-complottheorieën/ |access-date=5 januari 2021 |website=Alliance for Science |archive-date=5 augustus 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200805085257 /https://allianceforscience.cornell.edu/blog/2020/04/covid-top-10-current-conspiracy-theories/ |url-status=live }}</ref><br />
<br />
<br />
''Dit artikel is vertaald uit'' https://en.wikipedia.org/wiki/COVID-19_misinformation</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=COVID-19:_desinformatie_en_complottheorie%C3%ABn&diff=359268COVID-19: desinformatie en complottheorieën2024-02-18T09:20:07Z<p>Rwbest: Nieuwe pagina aangemaakt met 'Valse informatie, waaronder opzettelijke desinformatie en complottheorieën, over de omvang van de COVID-19 pandemie en de oorsprong, preventie, diagnose en behandeling van de ziekte is verspreid via sociale media, sms-berichten,<ref name="FTTextMsg">{{cite web |vauthors=Murphy H, Di Stefano M, Manson K |url=https://www.ft.com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |title=Huge text message campaigns spread coronavirus fake news |date= 20 maart 2020 |...'</p>
<hr />
<div>Valse informatie, waaronder opzettelijke desinformatie en complottheorieën, over de omvang van de [[COVID-19]] pandemie en de oorsprong, preventie, diagnose en behandeling van de ziekte is verspreid via sociale media, sms-berichten,<ref name="FTTextMsg">{{cite web |vauthors=Murphy H, Di Stefano M, Manson K |url=https://www.ft.com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |title=Huge text message campaigns spread coronavirus fake news |date= 20 maart 2020 |work=Financial Times |access-date=25 maart 2020 |archive-date=25 maart 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200325214023/https://www.ft .com/content/34b6df5a-ea4a-471f-8ac9-606580480049 |url-status=live }}</ref> en massamedia. Er is valse informatie verspreid door beroemdheden, politici en andere prominente publieke figuren. Veel landen hebben wetten aangenomen tegen “[[nepnieuws]]”, en duizenden mensen zijn gearresteerd wegens het verspreiden van verkeerde informatie over COVID-19. De verspreiding van desinformatie over COVID-19 door overheden is ook aanzienlijk geweest.<br />
</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358624Energietransitie wereldwijd2024-01-31T10:59:47Z<p>Rwbest: /* Energietransitie in Australië */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> Elektriciteit was 23% duurzaam.<ref name="progress" /> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref> In 2022 was elektriciteit 29% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In 2022 was elektriciteit 53% duurzaam.<ref name="progress" /> In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref> In 2022 was in Azië excl China en Pacific, elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 30% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /> Er is veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 22% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 7% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 19% duurzaam.<ref name="progress" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup> In 2022 was elektriciteit 8% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
In 2022 werd elektriciteit 17% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" /><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. In 2022 werd elektriciteit 31% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" /> Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358623Energietransitie wereldwijd2024-01-31T10:53:00Z<p>Rwbest: /* in Marokko */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> Elektriciteit was 23% duurzaam.<ref name="progress" /> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref> In 2022 was elektriciteit 29% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In 2022 was elektriciteit 53% duurzaam.<ref name="progress" /> In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref> In 2022 was in Azië excl China en Pacific, elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 30% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /> Er is veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 22% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 7% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 19% duurzaam.<ref name="progress" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup> In 2022 was elektriciteit 8% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
In 2022 werd elektriciteit 17% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" /><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358622Energietransitie wereldwijd2024-01-31T10:44:49Z<p>Rwbest: /* in Zuid-Afrika */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> Elektriciteit was 23% duurzaam.<ref name="progress" /> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref> In 2022 was elektriciteit 29% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In 2022 was elektriciteit 53% duurzaam.<ref name="progress" /> In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref> In 2022 was in Azië excl China en Pacific, elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 30% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /> Er is veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 22% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 7% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 19% duurzaam.<ref name="progress" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup> In 2022 was elektriciteit 8% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358621Energietransitie wereldwijd2024-01-31T10:40:38Z<p>Rwbest: /* Energietransitie in Europa en Rusland */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> Elektriciteit was 23% duurzaam.<ref name="progress" /> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref> In 2022 was elektriciteit 29% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In 2022 was elektriciteit 53% duurzaam.<ref name="progress" /> In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref> In 2022 was in Azië excl China en Pacific, elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 30% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /> Er is veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 22% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 7% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 19% duurzaam.<ref name="progress" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358620Energietransitie wereldwijd2024-01-31T10:36:16Z<p>Rwbest: /* Energietransitie in Azië */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref> In 2022 was elektriciteit 29% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In 2022 was elektriciteit 53% duurzaam.<ref name="progress" /> In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref> In 2022 was in Azië excl China en Pacific, elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 30% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /> Er is veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 22% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 7% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 19% duurzaam.<ref name="progress" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358528Energietransitie wereldwijd2024-01-28T11:49:44Z<p>Rwbest: /* in Indonesië */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref> In 2022 was elektriciteit 29% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In 2022 was elektriciteit 53% duurzaam.<ref name="progress" /> In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 30% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /> Er is veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 22% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 7% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 19% duurzaam.<ref name="progress" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358527Energietransitie wereldwijd2024-01-28T11:47:26Z<p>Rwbest: /* in Zuid-Korea */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref> In 2022 was elektriciteit 29% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In 2022 was elektriciteit 53% duurzaam.<ref name="progress" /> In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 30% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /> Er is veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 22% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 7% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358526Energietransitie wereldwijd2024-01-28T11:44:29Z<p>Rwbest: /* in Japan */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref> In 2022 was elektriciteit 29% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In 2022 was elektriciteit 53% duurzaam.<ref name="progress" /> In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 30% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /> Er is veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 22% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358525Energietransitie wereldwijd2024-01-28T11:40:55Z<p>Rwbest: /* in India */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref> In 2022 was elektriciteit 29% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In 2022 was elektriciteit 53% duurzaam.<ref name="progress" /> In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 30% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 23% duurzaam.<ref name="progress" /> Er is veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358524Energietransitie wereldwijd2024-01-28T11:34:42Z<p>Rwbest: /* in China */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref> In 2022 was elektriciteit 29% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In 2022 was elektriciteit 53% duurzaam.<ref name="progress" /> In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 was elektriciteit 30% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358521Energietransitie wereldwijd2024-01-28T10:29:32Z<p>Rwbest: /* in Chili */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref> In 2022 was elektriciteit 29% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In 2022 was elektriciteit 53% duurzaam.<ref name="progress" /> In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358520Energietransitie wereldwijd2024-01-28T10:25:26Z<p>Rwbest: /* in Argentinië */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref> In 2022 was elektriciteit 29% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358519Energietransitie wereldwijd2024-01-28T10:23:09Z<p>Rwbest: /* in Brazilië */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%. In 2022 was elektriciteit 88% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358518Energietransitie wereldwijd2024-01-28T10:17:38Z<p>Rwbest: /* in Denemarken */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 81% duurzaam.<ref name="progress" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358517Energietransitie wereldwijd2024-01-28T10:13:32Z<p>Rwbest: /* in Zweden */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 68% duurzaam.<ref name="progress" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358516Energietransitie wereldwijd2024-01-28T10:07:58Z<p>Rwbest: /* in België */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%. In 2022 was elektriciteit 25% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358515Energietransitie wereldwijd2024-01-28T10:00:59Z<p>Rwbest: /* in Oekraine */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref> In 2022 was elektriciteitopwekking 12% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358514Energietransitie wereldwijd2024-01-28T09:58:56Z<p>Rwbest: /* in Spanje */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 43% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358513Energietransitie wereldwijd2024-01-28T09:57:08Z<p>Rwbest: /* in Polen */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
In 2022 was elektriciteit 21% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358512Energietransitie wereldwijd2024-01-28T09:50:04Z<p>Rwbest: /* in Frankrijk */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref name="progress" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358511Energietransitie wereldwijd2024-01-28T09:48:26Z<p>Rwbest: /* in het Verenigd Koninkrijk */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" >[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref>https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker</ref><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358510Energietransitie wereldwijd2024-01-28T09:44:38Z<p>Rwbest: /* in het Verenigd Koninkrijk */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" />[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker] kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref>https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker</ref><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358509Energietransitie wereldwijd2024-01-28T09:38:12Z<p>Rwbest: /* in het Verenigd Koninkrijk */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref name="progress" />https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref>https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker</ref><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358508Energietransitie wereldwijd2024-01-28T09:28:16Z<p>Rwbest: /* in Frankrijk */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref>https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> In 2022 was elektriciteit 24% duurzaam.<ref>https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker</ref><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=358391Energietransitie wereldwijd2024-01-26T09:57:58Z<p>Rwbest: /* in het Verenigd Koninkrijk */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 41% duurzaam opgewekt.<ref>https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tools/renewable-energy-progress-tracker kies land</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_in_Nederland&diff=357161Energietransitie in Nederland2023-12-28T18:29:16Z<p>Rwbest: </p>
<hr />
<div>''Voor andere landen zie [[Energietransitie]]''<br />
<br />
Nederland geeft nog altijd voor miljarden euro per jaar staatssteun aan de fossiele energiesector.<br />
<ref>https://klimaatveranda.nl/2023/03/25/niet-175-maar-jaarlijks-tot-wel-30-miljard-euro-aan-fossiele-subsidies/</ref> Dit staat haaks op een belofte uit 2013, dat die steun uiterlijk dit jaar afgebouwd zou zijn.<br />
<br />
In 2020 moest 14% van alle gebruikte energie in Nederland uit duurzame bronnen komen, in 2023 moet dat 16% zijn, maar in 2017 was het pas 7%, het na Luxemburg laagste percentage in de Europese Unie.<ref>https://ec.europa.eu/info/news/europe-leads-global-clean-energy-transition-latest-eurostat-data-confirms-2019-feb-12_en</ref> In 2019 was het volgens het CBS 8,6%.<ref>https://nos.nl/artikel/2368905-industriedoel-klimaatakkoord-nu-al-in-gevaar-ons-systeem-is-te-traag.html</ref> In 2020 was het 11% maar door een statistische overdracht van duurzame energie uit Denemarken op papier 14%.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2021/05/30/verbruik-hernieuwbare-energie-vorig-jaar-gestegen-nog-altijd-onder-eu-norm-a4045462</ref><br />
In 2022 is het 15% vooral door meer zonne.energie.<ref><br />
https://www.nrc.nl/nieuws/2022/12/28/dit-jaar-15-procent-meer-duurzame-energie-opgewekt-a4152778</ref><br />
Met de Europese Unie is afgesproken dat in 2030 minimaal 27 procent van de gebruikte energie uit duurzame bronnen komt.<ref>https://nos.nl/artikel/2477396-verbruik-hernieuwbare-energie-neemt-verder-toe-vooral-door-zon-en-wind</ref><br />
<br />
In 2020 kwam een kwart van het stroomverbruik uit duurzame bronnen, zoals zonne- en windenergie en biomassa. In 2021 was dit een derde en in 2022 40%.<ref>https://www.hier.nu/themas/stroom-en-gas/hoeveel-groene-stroom-wekt-nederland-nu-op#:~:text=In%202021%20kwam%2033%25%20van,%25%20(22%20miljard%20kWh).</ref> In 2023 50%; zonnepanelen 18%, wind op land 15%, op zee 10%, biomassa 7%.<ref>https://www.volkskrant.nl/binnenland/helft-nederlandse-stroom-dit-jaar-groen-opgewekt-aandeel-in-totale-verbruik-blijft-klein~bf6e5d26/</ref><br />
<br />
Het [[Stichting Urgenda|Urgenda]] doel (25 procent minder uitstoot van broeikasgassen dan in 1990) is in 2020 nipt gehaald maar in 2021 niet.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/03/15/nederland-voldeed-in-2021-niet-meer-aan-urgenda-vonnis-voor-reductie-uitstoot-a4101819</ref> De Klimaatwet (mei 2019) bepaalt dat de uitstoot van broeikasgassen in 2030 minstens 49% en in 2050 95% vermindert ten opzichte van 1990.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref><ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2019/05/28/eerste-kamer-neemt-klimaatwet-aan-a3961829</ref> De 49% reductie zal niet gehaald worden volgens het Planbureau voor de Leefomgeving.<ref>https://www.pbl.nl/publicaties/klimaat-en-energieverkenning-2019</ref> Urgenda ging juni 2021 opnieuw naar de rechter in verband met het Nederlandse klimaatbeleid, ditmaal om een dwangsom op te laten leggen aan de Nederlandse Staat.<ref>https://nos.nl/artikel/2386855-urgenda-opnieuw-naar-rechter-in-klimaatzaak-nu-om-dwangsom-te-eisen-van-staat</ref> In 2022 was de uitstoot van broeikasgassen ruim 30% minder dan in 1990, vooral door minder aardgas gebruik.<ref>https://nos.nl/artikel/2467498-cbs-uitstoot-broeikasgas-gedaald-en-urgendadoel-gehaald-vooral-door-aardgasprijs</ref><br />
<br />
Windenergie is een belangrijke vorm van duurzame energie om deze doelen te halen. In 2019 stond circa 1 GW windturbine-capaciteit in zee waarvan 600 MW in het Gemini windpark 85 km ten noorden van Groningen.<ref>https://geminiwindfarm.com/</ref> In de afgelopen jaren zijn de kosten van windenergie op zee drastisch gedaald. Daardoor is het de goedkoopste grootschalige duurzame energiebron. In het Klimaatakkoord (2019) en het regeerakkoord (2021) zijn afspraken gemaakt. De windparken in het windenergiegebied Hollandse Kust (zuid) zullen in 2022 en 2023 de eerste subsidievrije windparken ter wereld in bedrijf zijn. Dan staat er voor minimaal 4,5 GW vermogen aan windmolens op zee staan die 3,3% van alle energie in Nederland leveren. Rond 2030 moet er ongeveer 21 GW aan windparken op zee staan. Deze leveren dan 16% van alle energie en 75% van het huidige elektriciteitsverbruik. TenneT zorgt voor de aansluiting van de windparken via het net op zee op het elektriciteitsnet op land.<ref>https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzame-energie/windenergie-op-zee</ref><br />
<br />
Zonne-energie groeit ook sterk. In 2019 werd 2,4 GW PV panelen geïnstalleerd waarmee het totale vermogen toenam tot 6,9 GW. In dat jaar werd 5,2 TWh PV energie geproduceerd, <ref>https://www.eurobserv-er.org/photovoltaic-barometer-2020/ tabellen 2 en 3</ref> 4% van het totale elektriciteitsgebruik. In 2020 steeg dit tot ruim 10 GW vermogen en 8,1 TWh energie.<ref name="NOS">https://nos.nl/artikel/2370025-groene-stroom-met-40-procent-gestegen-zonnestroom-maakt-inhaalslag.html</ref> In 2022 werd zelfs 17 TWh PV energie opgewekt.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/06/15/zonne-energie-groeide-vorig-jaar-met-46-procent-harder-dan-in-veel-andere-europese-landen-a4167271</ref> <br />
<br />
In februari 2018 besloot het kabinet-Rutte III om de winning van [[aardgas]] in Noordoost-Groningen af te bouwen en rond 2030 te staken. Daarnaast bepaalde het op 18 mei 2018, dat de twee oudste kolengestookte elektriciteitscentrales in het land, de Amercentrale en de Hemwegcentrale, uiterlijk in 2024 moeten overschakelen op een duurzame brandstof, bijvoorbeeld houtsnippers. Voor de nieuwgebouwde kolencentrales op de Maasvlakte en in de Eemshaven geldt hetzelfde per 2029.<ref>Omroep Brabant, 18 mei 2018</ref> Op 21 dec 2019 werd bekend dat de Centrale Hemweg 8 binnen enkele dagen wordt gesloten.<ref>https://nos.nl/artikel/2315725-hemwegcentrale-sluit-respectvol-afscheid-van-generatie-steenkool.html</ref> In april 2020 voerde het kabinet een uitstootplafond in voor kolencentrales,<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/04/24/kabinet-komt-met-uitstootplafond-voor-kolencentrales-om-urgenda-vonnis-a3997788</ref> maar in 2022 werd deze beperking weer ingetrokken.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30 juni 2021 besloot het kabinet dat Gasunie het bestaande gasleidingennetwerk gaat ombouwen voor waterstof uit windenergie. Ongeveer 85 procent van de bestaande leidingen kan worden hergebruikt voor waterstof.<ref>https://nos.nl/artikel/2387381-kabinet-gasunie-gaat-gasnetwerk-ombouwen-voor-waterstof-uit-windenergie</ref><ref>https://www.gasunie.nl/energietransitie/waterstof</ref> Zie ook [[Waterstofpijpleidingvervoer]].<br />
<br />
Volgens het Coalitie-akkoord (dec 2021) is het doel tenminste 55% CO<sub>2</sub> reductie, mogelijk 60% in 2030, 70% in 2035 en 80% in 2040. In deze kabinetsperiode worden energie-netwerken toekomstbestendig gemaakt en voorbereidingen getroffen voor 2 nieuwe kerncentrales waarvoor 5 mld tot 2030 wordt uitgetrokken. Er komt een Klimaat- en transitiefonds van 35 mld t/m 2030.<ref>https://www.kabinetsformatie2021.nl/documenten/publicaties/2021/12/15/coalitieakkoord-omzien-naar-elkaar-vooruitkijken-naar-de-toekomst</ref><ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2021/12/15/de-uitstoot-moet-sneller-omlaag-a4069160</ref><br />
<br />
Het PBL vindt (nov 2022) de klimaatplannen niet toereikend maar voorziet dat vooral dankzij de komst van windparken op zee in 2031 36% van de energie hernieuwbaar is en 85% van de stroomproductie.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}{{Rp|13}}</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Wereldenergievoorziening&diff=357009Wereldenergievoorziening2023-12-20T18:36:53Z<p>Rwbest: </p>
<hr />
<div>'''Wereldenergievoorziening en -verbruik''' is de wereldwijde productie en bereiding van [[brandstof]], opwekking van elektriciteit, energietransport en energieverbruik. Het is een fundamenteel onderdeel van de economische activiteit. Het omvat warmte,<ref>{{cite web |title=Heating – Analyse |url=https://www.iea.org/reports/heating |access-date=2022-05-25 |website=IEA |language= nl-NL}}</ref> maar geen energie uit voedsel. Veel landen publiceren statistieken over de energievoorziening en het energieverbruik van hun eigen land, van andere interessante landen of van alle landen samen in één grafiek. Een van de grootste organisaties op dit gebied, het [[Internationaal Energieagentschap]] (IEA), verkoopt jaarlijks uitgebreide energiegegevens.<ref name="balances">[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tables?country=WORLD&energy=Balances&year=2018 Data and Statistics.] 2018. International Energy Agency. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210806060631/https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tables?country=WORLD&energy=Balances&year=2018|date=6 August 2021}}</ref> Enerdata publiceert een gratis Jaarboek.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref><br />
Dit artikel geeft een korte beschrijving van het aanbod en het verbruik van energie, aan de hand van in tabellen samengevatte statistieken, van de landen en regio's die het meest produceren en verbruiken. Recente energiedata, bijv van het eindgebruik, zijn soms niet beschibaar.<ref>https://ourworldindata.org/energy-missing-data</ref><br />
<br />
De energieproductie is voor 80% fossiel.<ref name="Enerdata" /> De helft daarvan wordt geproduceerd door China, de Verenigde Staten en de Arabische staten van de Perzische Golf. De Golfstaten en Rusland exporteren het grootste deel van hun productie, grotendeels naar de Europese Unie en China, waar niet genoeg energie wordt geproduceerd om aan de vraag te voldoen. De energieproductie stijgt 1 tot 2% per jaar,<ref>{{Cite journal |last1=Ritchie |first1=Hannah |last2=Roser |first2=Max |last3=Rosado |first3=Pablo |date=2020-11-28 |title=Energie |url=https://ourworldindata.org/energy-production-consumption |journal=Our World in Data |quote=Het wereldwijde energieverbruik blijft groeien, maar lijkt wel te vertragen – gemiddeld rond de 1% tot 2% per jaar.}}</ref> behalve zonne- en windenergie, die in de jaren 2010 gemiddeld 20% per jaar bedroegen.<ref>{{Cite news |date=2022-03-31 |title=Wereldwijde wind- en zonnegroei op schema om klimaatdoelstellingen te halen |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/business/sustainable-business/global-wind-solar-growth-track-meet-climate-targets-2022 -03-30/ |access-date=2022-09-16}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022-03-29 |title=Global Electricity Review 2022 |url=https:// ember-climate.org/insights/research/global-electricity-review-2022/ |access-date=2022-09-16 |website=Ember |language=en-US}}</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" style="float:right;"<br />
|+ Wereld wind- en zonne-energie (GW) <ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2022/Apr/IRENA_RE_Capacity_Statistics_2022.pdf p.25 en 32</ref ><br />
! Jaar || Wind || Zon<br />
|-<br />
| 2012 || 267 || 104<br />
|-<br />
| 2015 || 416 || 228<br />
|-<br />
| 2018 || 563 || 489<br />
|-<br />
| 2021 || 825 || 849<br />
|}<br />
<br />
Geproduceerde energie, bijvoorbeeld ruwe olie, wordt verwerkt om deze geschikt te maken voor consumptie door eindgebruikers. De toeleveringsketen tussen productie en eindverbruik omvat veel conversieactiviteiten en veel handel en transport tussen landen, waardoor een kwart van de energie verloren gaat voordat deze wordt verbruikt.<br />
<br />
Het energieverbruik per persoon in Noord-Amerika is erg hoog, terwijl het in ontwikkelingslanden laag is en meer hernieuwbaar.<ref name="balances" /> Er was wereldwijd een aanzienlijke daling van het energieverbruik als gevolg van de COVID-19-pandemie , met name in de ijzer- en staalindustrie, aangezien de vraag naar nieuwbouw afnam. Om een niveau te bereiken dat vergelijkbaar is met dat in 2019, zou de wereldwijde vraag naar gefabriceerde goederen door de IJzer- en staalindustrie in de Verenigde Staten|ijzer- en staalindustrie moeten toenemen.<ref>{{cite web |last=Alvik |first=Sverre |date=2020 |title=De impact van COVID op de energietransitie |url=https://www.dnv.com/energy-transition/impact-of-covid19-on-the- energy-transition.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/202111108202843/https://www.dnv.com/energy-transition/impact-of-covid19- on-the-energy-transition.html |archive-date=8 november 2021 |access-date=8 november 2021 |website=[[Det Norske Veritas]]}}</ref><br />
<br />
Wereldwijd kooldioxide-emissies van [[fossiele brandstof]]s was 38 gigaton in 2019.<ref>{{cite web|title=EDGAR - The Emissions Database for Global Atmospheric Research|url=https://edgar. jrc.ec.europa.eu/report_2020|access-date=2021-06-09|website=edgar.jrc.ec.europa.eu|language=en|archive-date=31 mei 2021|archive-url=https: //web.archive.org/web/20210531025125/https://edgar.jrc.ec.europa.eu/report_2020|url-status=live}}</ref> Het doel, gesteld in de Akkoord van Parijs ter beperking van de klimaatverandering, zal lang niet worden bereikt.<ref>https ://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/</ref> Er worden verschillende scenario's ontwikkeld om het doel te bereiken.<br />
<br />
== Primaire energieproductie ==<br />
<br />
Dit is de wereldwijde productie van energie, direct gewonnen of gewonnen uit natuurlijke bronnen. In energiestatistieken verwijst primaire energie (PE) naar de eerste fase waarin energie de toeleveringsketen binnenkomt vóór een verder conversie- of transformatieproces.<br />
<br />
Energieproductie wordt meestal geclassificeerd als:<br />
<br />
* fossiel, gebruikmakend van [[steenkool]], ruwe olie (aardolie) en [[aardgas]];<br />
* nucleair, gebruikmakend van uranium;<br />
* hernieuwbaar, gebruikmakend van [[biomassa]], geothermie, [[waterkracht]], zonne-energie, getijdenenergie, golfkracht, windkracht, onder andere.<br />
<br />
Waardering van primaire energie door IEA volgt bepaalde regels:<ref>[https://iea.blob.core.windows.net/assets/dbc69ca6-bbbe-4fde-8cfa-81e4abe02b8b/statistics_manual.pdf], hoofdstuk 7</ref><br />
<br />
* Fossiel: gebaseerd op lagere stookwaarde.<br />
* Nucleair: warmte geproduceerd door kernreacties, 3 keer de elektrische energie, gebaseerd op 33% efficiëntie van [[kerncentrale]]s.<br />
* Hernieuwbaar:<br />
** Biomassa op basis van lagere stookwaarde.<br />
** Elektrische energie geproduceerd door [[waterkracht]], [[windturbine]]s en [[zonnepaneel]]s.<br />
** Geothermische energie is gesteld op meer dan 10 keer de elektrische energie vanwege het zeer lage rendement van deze centrales.<br />
<br />
Deze regels zijn controversieel. Water- en luchtstroomenergie die waterkracht- en windturbines aandrijft, en zonlicht dat zonnepanelen aandrijft, worden niet als PE genomen, wat is ingesteld op de geproduceerde elektrische energie. Maar fossiele en nucleaire energie zijn ingesteld op de reactiewarmte die ongeveer 3 keer de elektrische energie is. Dit meetverschil kan ertoe leiden dat de economische bijdrage van hernieuwbare energie wordt onderschat.<ref>{{cite web|last1=Sauar|first1=Erik|title=IEA onderrapporteert bijdrage zon en wind met een factor drie in vergelijking met fossiele brandstoffen|url= http://energypost.eu/iea-underreports-contribution-solar-wind-factor-three-compared-fossil-fuels/|website=energypost.eu|date=31 augustus 2017|publisher=Energy Post|access-date= 22 april 2018|archive-date=22 april 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180422202221/http://energypost.eu/iea-underreports-contribution-solar-wind-factor-three-compared-fossil-fuels/|url-status=live}}</ref><br />
<br />
Enerdata<ref name="Enerdata" /> toont:<br />
* TOTALE ENERGIE / PRODUCTIE: Kolen, Olie, Gas, Biomassa, Warmte en Elektriciteit.<br />
* HERNIEUWBAAR / % IN ELEKTRICITEITSPRODUCTIE: Hernieuwbaar, niet-hernieuwbaar.<br />
<br />
De tabel geeft een overzicht van de wereldwijde PE en de landen die in 2021 het meeste (76%) produceren. De bedragen zijn afgerond en weergegeven in miljoen ton olie-equivalent per jaar (1 Mtoe = 11,63 TWh, 1 TWh = 10<sup>9</sup> kWh) en % van het totaal. Hernieuwbaar is biomassa plus warmte plus hernieuwbaar percentage van elektriciteitsproductie (waterkracht, wind, zon). Nucleair is een niet-hernieuwbaar percentage van de elektriciteitsproductie. De bovengenoemde onderschatting van waterkracht-, wind- en zonne-energie ten opzichte van kern- en fossiele energie geldt ook voor Enerdata.<br />
<br />
{| class="wikitable sortable" style="text-align:right"<br />
|+ Grootste PE-producenten (76%)<br />
! !! Totaal!! Steenkool !! Olie gas !! Hernieuwbaar !! Nucleair<br />
|-<br />
| '''China'''|| 2950 || 71% || 13% || 10% || 6%<br />
|-<br />
| '''Verenigde Staten'''|| 2210 || 13% || 69% || 8% || 10%<br />
|-<br />
| '''Rusland'''|| 1516 || 16% || 78% || 2% || 4%<br />
|-<br />
| '''Saoedi-Arabië'''|| 610 || 0 || 100% || 0 || 0<br />
|-<br />
| '''Iran'''|| 354 || 0 || 99% || 0 || 1%<br />
|-<br />
| '''Verenigde Arabische Emiraten'''|| 218 || 0 || 99% || 0 || 1%<br />
|-<br />
| '''India'''|| 615 || 50% || 11% || 33% || 6%<br />
|-<br />
| '''Canada'''|| 536 || 5% || 81% || 10% || 4%<br />
|-<br />
| '''Indonesië'''|| 451 || 69% || 17% || 14% || 0<br />
|-<br />
| '''Australië'''|| 423 || 64% || 33% || 3% || 0<br />
|-<br />
| '''Brazilië'''|| 325 || 1% || 55% || 42% || 2%<br />
|-<br />
| '''Nigeria'''|| 249 || 0 || 47% || 53% || 0<br />
|-<br />
| '''Algerije'''|| 150 || 0 || 100% || 0 || 0<br />
|-<br />
| '''Zuid-Afrika'''|| 151 || 91% || 1% || 8% || 0<br />
|-<br />
| '''Noorwegen'''|| 214 || 0 || 93% || 7% || 0<br />
|-<br />
| '''Frankrijk'''|| 128 || 0 || 1% || 34% || 65%<br />
|-<br />
| '''Duitsland'''|| 102 || 27% || 3% || 47% || 23%<br />
|-<br />
! Wereld || 14800 || 27% || 53% || 13% || 7%<br />
|}<br />
<br />
Van 's werelds hernieuwbare energievoorziening wordt 68% opgewekt met biobrandstof en afval, voornamelijk in ontwikkelingslanden, 18% wordt opgewekt met waterkracht en 14% met andere hernieuwbare energiebronnen.<ref>{{cite web | url=https://webstore.iea.org/renewables-information-2019-overview | title=Informatie over hernieuwbare energie 2019: Overzicht | access-date=8 juni 2021 | archive-date=4 februari 2020 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200204085123/https://webstore.iea.org/renewables-information-2019-overview | url-status=live }}</ref><br />
<br />
== Energieconversie en handel ==<br />
<br />
[[File:Different energy forms (PES).png|thumb|Primaire energiebronnen worden door de energiesector getransformeerd om energiedragers te genereren.]]<br />
<br />
Primaire energie wordt op vele manieren omgezet in energiedragers, ook wel secundaire energie genoemd.<ref>Encyclopaedia Britannica, vol.18, Energy Conversion, 15th ed., 1992</ref><br />
<br />
* Kolen gaan voornamelijk naar elektriciteitscentrales. Cokes wordt verkregen door destructieve destillatie van bitumineuze steenkool.<br />
* Ruwe olie gaat voornamelijk naar olieraffinaderijen<br />
* Aardgas gaat naar aardgasverwerking installaties om verontreinigingen zoals water, kooldioxide en waterstofsulfide te verwijderen en de stookwaarde aan te passen. Het wordt gebruikt als stookgas, ook in thermische centrales.<br />
* Kernreactiewarmte wordt gebruikt in thermische centrales.<br />
* [[Biomassa]] wordt direct gebruikt of omgezet in [[biobrandstof]].<br />
<br />
{| class="wikitable sortable" style="width:20%; float:right;"<br />
! || Export minus Import in 2021<ref name=":1">{{cite web | url=https://yearbook.enerdata.net/total-energy/world-import-export-statistics.html | title=Saldo van de wereldhandel in energie &#124; Wereldwijde energiehandel &#124; Enerdata }}</ref><br />
|-<br />
| Rusland ||align="right"| 682<br />
|-<br />
| Saoedi-Arabië ||align="right"| 388<br />
|-<br />
| Australië || align="right"| 296<br />
|-<br />
| Canada ||align="right"| 245<br />
|-<br />
| Indonesië ||align="right"| 226<br />
|-<br />
| Noorwegen ||align="right"| 185<br />
|-<br />
| Italië ||align="right"| -114<br />
|-<br />
| Turkije ||align="right"| -118<br />
|-<br />
| Duitsland ||align="right"| -187<br />
|-<br />
| Zuid-Korea ||align="right"| -239<br />
|-<br />
| India ||align="right"| -323<br />
|-<br />
| Japan ||align="right"| -357<br />
|-<br />
| China ||align="right"| -803<br />
|}<br />
<br />
Elektriciteit wordt opgewekt met<br />
<br />
* stoom- of gasturbines in een thermische centrale,<br />
* of water[[turbine]]s in een [[waterkracht]] centrale,<br />
* of [[windturbine]]s, meestal in een windpark.<br />
<br />
De uitvinding van de zonnecel in 1954 startte de opwekking van elektriciteit door zonnepanelen, aangesloten op een DC/AC omvormer. Rond 2000 maakte massaproductie van panelen dit economisch.<br />
<br />
Veel primaire en geconverteerde energie wordt tussen landen verhandeld.<br />
In de tabel staan landen met een groot verschil in export en import in 2021, uitgedrukt in Mtoe.<br />
Een negatieve waarde geeft aan dat er veel energie-import nodig is voor de economie.<ref name=":1" /> De Russische gasexport is in 2022 sterk verminderd,<ref>{{Cite journal |last=Attinasi |first=Maria Grazia |last2=Doleschel |first2=Julia |last3=Gerinovics |first3=Rinalds |last4=Gunnella |first4=Vanessa |last5=Mancini |first5=Michele |date=2022-08-04 |title=Handelsstromen met Rusland sinds de start van de invasie van Oekraïne |url=https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/2022/html/ecb.ebbox202205_01~9a64e27f6f.en.html |language=en}}</ref > aangezien pijpleidingen naar Azië plus LNG-exportcapaciteit veel minder is dan het gas dat niet langer naar Europa wordt gestuurd.<ref>{{Cite web |title=Kan Rusland een gasdraaipunt uitvoeren naar Azië? |url=https://www.csis.org/analysis/can-russia-execute-gas-pivot-asia |access-date=2022-08-29 |website=www.csis.org |language=en}} </ref><br />
<br />
Groot transport gaat door tankerschip, tankwagen, LNG-tanker, spoorgoederenvervoer, pijpleiding en door elektriiteitsnetten.<br />
{{clear}}<br />
<br />
== Totale energie voorziening (TES) ==<br />
<br />
{| class="wikitable sortable" style="float:right;"<br />
|+ Totale energie voorziening en primaire energie<br />
! || TES || PE<br />
|-<br />
| China || 3650 || 2950<br />
|-<br />
| Indië || 927 || 615<br />
|-<br />
| Rusland || 811 || 1516<br />
|-<br />
| Japan || 400 || 52<br />
|-<br />
| Z-Korea || 298 || 151<br />
|-<br />
| Canada || 289 || 536<br />
|-<br />
| Duitsland || 286 || 102<br />
|-<br />
| Saoedi-Arabië || 219 || 610<br />
|}<br />
<br />
'''Totale energie voorziening''' (Total Energy Supply TES) geeft de som van productie en import, onder aftrek van export en opslagveranderingen.<ref>{{cite web |date=2018 |title=Internationale aanbevelingen voor energiestatistieken (IRES) |url= https://unstats.un.org/unsd/energystats/methodology/documents/IRES-web.pdf |access-date=2022-03-17 |website=UN Department of Economic and Social Affairs |page=105}}</ref> Voor de hele wereld is TES bijna gelijk aan primaire energie PE omdat import en export elkaar opheffen, maar voor landen verschillen TES en PE in kwantiteit en ook in kwaliteit als het secundaire energie betreft, bijvoorbeeld import van een olieraffinaderijproduct. TES is alle energie die nodig is om energie te leveren aan eindgebruikers.<br />
<br />
{| class="wikitable sortable" style="float:right;"<br />
|+ Wereld TES geschiedenis<br />
! Jaar || TES<br />
|-<br />
| 1990 || 8700<br />
|-<br />
| 2000 || 9900<br />
|-<br />
| 2010 || 12600<br />
|-<br />
| 2019 || 14400<br />
|-<br />
| 2020 || 13800<br />
|-<br />
| 2021 || 14500<br />
|}<br />
<br />
De tabellen geven een overzicht van TES en PE voor sommige landen waar deze veel verschillen, in 2021, en de geschiedenis van TES. De meeste groei van TES sinds 1990 vond plaats in Azië. De bedragen zijn afgerond en weergegeven in Mtoe. Enerdata noemt TES Total energy consumption.<ref>https://yearbook.enerdata.net/total-energy/world-consumption-statistics.html</ref><br />
<br />
25% van de wereldwijde primaire productie wordt gebruikt voor conversie en transport, en 6% voor niet-energetische producten zoals smeermiddelen, asfalt en petrochemicaliën. 69% blijft voor eindgebruikers. Het grootste deel van de energie die verloren gaat door conversie, vindt plaats in thermische elektriciteitscentrales en het eigen gebruik van de energie-industrie.<br />
<br />
{{clear}}<br />
<br />
== Eindgebruik ==<br />
Het bestaat uit brandstof (78%) en elektriciteit (22%).<br />
De tabellen bevatten hoeveelheden, uitgedrukt in miljoen ton olie equivalent per jaar (1 Mtoe = 11,63 TWh), hoeveel daarvan duurzaam is, en het gebruik per persoon per jaar. De data zijn van 2018.<ref name="balances" /><ref>https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tables?country=WORLD&energy=Electricity&year=2018</ref><br />
<br />
'''Brandstof''':<br />
* fossiel: aardgas, brandstof geproduceerd uit aardolie (LPG, benzine, kerosine, diesel, stookolie), uit kolen (antraciet, cokes).<br />
* duurzaam: biobrandstof en brandstof geproduceerd uit afval.<br />
* voor warmtedistributie.<br />
De hoeveelheden zijn gebaseerd op netto calorische waarde. <br />
<br />
In de eerste tabel staat het eindgebruik van landen/regio's die het meest (85%) gebruiken, en het eindgebruik per persoon. In ontwikkelingslanden is het gebruik per persoon laag en het brandstofgebruik relatief duurzaam. Canada, Venezuela en Brazilië wekken elektriciteit grotendeels duurzaam op met waterkracht.<br />
<br />
{| class="wikitable sortable" <br />
|+ Grootste eindgebruikers (85%) en gebruik per persoon.<br />
! !! Brandstof<br /><small>Mtoe</small> !! waarvan<br/>hernieuwbaar !! Elektriciteit<br /><small>Mtoe</small> !! waarvan<br/>hernieuwbaar!! Gebruik pp<br /><small>toe</small><br />
|-<br />
| China || 1436 || 6% || 555 || 30% || 1.4<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 1106 || 8% || 339 || 19% || 4.4<br />
|-<br />
| Europa || 982 || 11% || 309 || 39% || 2.5<br />
|-<br />
| Afrika || 531 || 58% || 57 || 23% || 0.5<br />
|-<br />
| India || 487 || 32% || 104 || 25% || 0.4<br />
|-<br />
| Rusland || 369 || 1% || 65 || 26% || 3.0<br />
|-<br />
| Japan || 201 || 3% || 81 || 19% || 2.2<br />
|-<br />
| Brazilië || 166 || 38% || 45 || 78% || 1.0<br />
|-<br />
| Indonesië || 126 || 21% || 22 || 14% || 0.6<br />
|-<br />
| Canada || 139 || 8% || 45 || 83% || 5.0<br />
|-<br />
| Iran || 147 || 0% || 22 || 6% || 2.1<br />
|-<br />
| Mexico || 95 || 7% || 25 || 18% || 1.0<br />
|-<br />
| Z-Korea || 85 || 5% || 46 || 5% || 2.6<br />
|-<br />
| Australië || 60 || 7% || 18 || 21% || 3.2<br />
|-<br />
| Argentinië || 42 || 7% || 11 || 27% || 1.2<br />
|-<br />
| Venezuela || 20 || 3% || 6 || 88% || 0.9<br />
|-<br />
! Wereld || 7050 || 14% || 1970 || 30% || 1.2<br />
|}<br />
<br />
Het hernieuwbare aandeel van TFC in de wereld was 18% in 2018: 7% traditionele biomassa, 3,6% waterkracht en 7,4% andere hernieuwbare energiebronnen.<ref>https://www.ren21.net/wp-content/uploads/2019/05/gsr_2020_full_report_en.pdf Fig.1 p.32</ref><br />
<br />
De volgende tabel toont de landen in Europa die het grootste deel (85%) gebruiken.<br />
<br />
{| class="wikitable sortable"<br />
|+ Grootste eindgebruikers (85%) in Europe.<br />
! Land !! Brandstof<br /><small>Mtoe</small> !! waarvan<br/>hernieuwbaar !! Elektriciteit<br /><small>Mtoe</small> !! waarvan<br/>hernieuwbaar<br />
|-<br />
| Duitsland || 156 || 10% || 45 || 46% <br />
|-<br />
| Frankrijk || 100 || 12% || 38 || 21% <br />
|-<br />
| Verenigd Koninkrijk || 95 || 5% || 26 || 40% <br />
|-<br />
| Italië || 87 || 9% || 25 || 39% <br />
|-<br />
| Spamje || 60 || 10% || 21 || 43% <br />
|-<br />
| Polen || 58 || 12% || 12 || 16% <br />
|-<br />
| Oekraine || 38 || 5% || 10 || 12% <br />
|-<br />
| Nederland || 36 || 4% || 9 || 16% <br />
|-<br />
| België || 26 || 8% || 7 || 23% <br />
|-<br />
| Zweden || 20 || 35% || 11 || 72% <br />
|-<br />
| Oostenrijk || 20 || 19% || 5 || 86% <br />
|-<br />
| Romenië || 19 || 20% || 4 || 57% <br />
|-<br />
| Finland || 18 || 34% || 7 || 39% <br />
|-<br />
| Portugal || 11 || 20% || 4 || 67% <br />
|-<br />
| Denemarken || 11 || 15% || 3 || 71% <br />
|-<br />
| Noorwegen || 8 || 16% || 10 || 100% <br />
|}<br />
<br />
=== Trend ===<br />
Wereldwijd eindverbruik van brandstof en elektriciteit in de periode 2010-2017:<br />
* steenkool daalde met 3%,<br />
* olie en gas steeg met 11%,<br />
* elektriciteit steeg met 19%.<br />
<br />
=== Energie voor energie ===<br />
Brandstof en elektriciteit wordt deels gebruikt voor constructie, onderhoud en sloop/hergebruik van installaties die brandstof en elektriciteit produceren, zoals olieboortorens, uranium isotoopscheiding en windturbines.<br />
Voor het nuttig effect van deze producenten moet de verhouding van de energieopbrengst tot de energiekosten groot genoeg zijn (Engels: '''EROEI''' energy returned on energy invested of '''EROI''' energy return on investment).<br />
Er is weinig overeenstemming in de technische literatuur over methoden en resultaten van berekening van deze verhoudingen.<br />
<br />
Paul Brockway et al. vinden dat dergelijke verhoudingen worden gemeten voor primaire energie bij de bron (bv. ruwe olie) en in plaats daarvan moeten worden geschat voor het eindgebruik (bv. benzine). Zij berekenen reeksen EROI waarden in de jaren 1995-2011 voor fossiele brandstoffen in de wereld, zowel bij de bron als bij eindgebruik. Voor primaire EROI vinden ze ongeveer 30 maar voor eindgebruik vinden ze zeer lage EROI, elk jaar minder en gemiddeld 6.<br />
Ze concluderen dat lage en dalende EROI-waarden kunnen leiden tot beperkingen van de beschikbare energie voor de samenleving. En dat EROI op basis van hernieuwbare energie mogelijk hoger is dan EROI van fossiele brandstoffen wanneer ze worden gemeten voor eindgebruik.<ref>https://www.nature.com/articles/s41560-019-0425-z</ref><br />
<br />
Als voor eindgebruik de energie E is en de EROI waarde R, dan is de netto energie beschikbaar voor de samenleving E-E/R. Het beschikbare percentage is 100-100/R. Voor R>10 is meer dan 90% beschikbaar maar voor R=2 maar 50% en voor R=1 niets. Deze steile daling staat bekend als de '''netto energie klif'''.<br />
<br />
Marco Raugei et al. vinden EROI 9-10 voor PV systems in Zwitserland als de verhouding van de elektrische opbrengst tot de ‘equivalente elektrische’ investering. Zij bekritiseren het inbrengen van energieopslag bij de berekening van EROI voor PV-panelen of windmolens, omdat dit het resultaat onvergelijkbaar zou maken met de conventionele EROI berekening van andere elektriciteit opwekkende installaties. Het meten van de prestaties van energietechnologieën zou moeten gebeuren in een uitgebreide analyse van het energiesysteem van een land.<ref>http://dx.doi.org/10.1016/j.enpol.2016.12.042</ref><br />
<br />
== Zie ook ==<br />
* [[Energiebalans (economie)]]<br />
* Milieu-effect: [[Opwarming van de Aarde]], [[Fossiele brandstof]]<br />
*[[Energietransitie]]<br />
* Energiebeleid: [[Energiesubsidie]]<br />
*[[Mark Jacobson]]<br />
*[[Wereldenergievoorziening met wind, water en zon]]<br />
*[[Energie-unie]]<br />
* Geschiedenis: Fire and civilization (Goudsblom 1995); Energy in World History (Yergin, 2011)<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
<br />
[[Categorie:Energie]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Wereldenergievoorziening&diff=356967Wereldenergievoorziening2023-12-18T18:04:16Z<p>Rwbest: </p>
<hr />
<div>'''Wereldenergievoorziening en -verbruik''' is de wereldwijde productie en bereiding van [[brandstof]], opwekking van elektriciteit, energietransport en energieverbruik. Het is een fundamenteel onderdeel van de economische activiteit. Het omvat warmte,<ref>{{cite web |title=Heating – Analyse |url=https://www.iea.org/reports/heating |access-date=2022-05-25 |website=IEA |language= nl-NL}}</ref> maar geen energie uit voedsel. Veel landen publiceren statistieken over de energievoorziening en het energieverbruik van hun eigen land, van andere interessante landen of van alle landen samen in één grafiek. Een van de grootste organisaties op dit gebied, het [[Internationaal Energieagentschap]] (IEA), verkoopt jaarlijks uitgebreide energiegegevens.<ref name="balances">[https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tables?country=WORLD&energy=Balances&year=2018 Data and Statistics.] 2018. International Energy Agency. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210806060631/https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tables?country=WORLD&energy=Balances&year=2018|date=6 August 2021}}</ref> Enerdata publiceert een gratis Jaarboek.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref><br />
Dit artikel geeft een korte beschrijving van het aanbod en het verbruik van energie, aan de hand van in tabellen samengevatte statistieken, van de landen en regio's die het meest produceren en verbruiken. Belangrijke energiedata, bijv van het eindgebruik, zijn verouderd.<ref>https://ourworldindata.org/energy-missing-data</ref><br />
<br />
De energieproductie is voor 80% fossiel.<ref name="Enerdata" /> De helft daarvan wordt geproduceerd door China, de Verenigde Staten en de Arabische staten van de Perzische Golf. De Golfstaten en Rusland exporteren het grootste deel van hun productie, grotendeels naar de Europese Unie en China, waar niet genoeg energie wordt geproduceerd om aan de vraag te voldoen. De energieproductie stijgt 1 tot 2% per jaar,<ref>{{Cite journal |last1=Ritchie |first1=Hannah |last2=Roser |first2=Max |last3=Rosado |first3=Pablo |date=2020-11-28 |title=Energie |url=https://ourworldindata.org/energy-production-consumption |journal=Our World in Data |quote=Het wereldwijde energieverbruik blijft groeien, maar lijkt wel te vertragen – gemiddeld rond de 1% tot 2% per jaar.}}</ref> behalve zonne- en windenergie, die in de jaren 2010 gemiddeld 20% per jaar bedroegen.<ref>{{Cite news |date=2022-03-31 |title=Wereldwijde wind- en zonnegroei op schema om klimaatdoelstellingen te halen |language=en |work=Reuters |url=https://www.reuters.com/business/sustainable-business/global-wind-solar-growth-track-meet-climate-targets-2022 -03-30/ |access-date=2022-09-16}}</ref><ref>{{Cite web |date=2022-03-29 |title=Global Electricity Review 2022 |url=https:// ember-climate.org/insights/research/global-electricity-review-2022/ |access-date=2022-09-16 |website=Ember |language=en-US}}</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" style="float:right;"<br />
|+ Wereld wind- en zonne-energie (GW) <ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2022/Apr/IRENA_RE_Capacity_Statistics_2022.pdf p.25 en 32</ref ><br />
! Jaar || Wind || Zon<br />
|-<br />
| 2012 || 267 || 104<br />
|-<br />
| 2015 || 416 || 228<br />
|-<br />
| 2018 || 563 || 489<br />
|-<br />
| 2021 || 825 || 849<br />
|}<br />
<br />
Geproduceerde energie, bijvoorbeeld ruwe olie, wordt verwerkt om deze geschikt te maken voor consumptie door eindgebruikers. De toeleveringsketen tussen productie en eindverbruik omvat veel conversieactiviteiten en veel handel en transport tussen landen, waardoor een kwart van de energie verloren gaat voordat deze wordt verbruikt.<br />
<br />
Het energieverbruik per persoon in Noord-Amerika is erg hoog, terwijl het in ontwikkelingslanden laag is en meer hernieuwbaar.<ref name="balances" /> Er was wereldwijd een aanzienlijke daling van het energieverbruik als gevolg van de COVID-19-pandemie , met name in de ijzer- en staalindustrie, aangezien de vraag naar nieuwbouw afnam. Om een niveau te bereiken dat vergelijkbaar is met dat in 2019, zou de wereldwijde vraag naar gefabriceerde goederen door de IJzer- en staalindustrie in de Verenigde Staten|ijzer- en staalindustrie moeten toenemen.<ref>{{cite web |last=Alvik |first=Sverre |date=2020 |title=De impact van COVID op de energietransitie |url=https://www.dnv.com/energy-transition/impact-of-covid19-on-the- energy-transition.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/202111108202843/https://www.dnv.com/energy-transition/impact-of-covid19- on-the-energy-transition.html |archive-date=8 november 2021 |access-date=8 november 2021 |website=[[Det Norske Veritas]]}}</ref><br />
<br />
Wereldwijd kooldioxide-emissies van [[fossiele brandstof]]s was 38 gigaton in 2019.<ref>{{cite web|title=EDGAR - The Emissions Database for Global Atmospheric Research|url=https://edgar. jrc.ec.europa.eu/report_2020|access-date=2021-06-09|website=edgar.jrc.ec.europa.eu|language=en|archive-date=31 mei 2021|archive-url=https: //web.archive.org/web/20210531025125/https://edgar.jrc.ec.europa.eu/report_2020|url-status=live}}</ref> Het doel, gesteld in de Akkoord van Parijs ter beperking van de klimaatverandering, zal lang niet worden bereikt.<ref>https ://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/</ref> Er worden verschillende scenario's ontwikkeld om het doel te bereiken.<br />
<br />
== Primaire energieproductie ==<br />
<br />
Dit is de wereldwijde productie van energie, direct gewonnen of gewonnen uit natuurlijke bronnen. In energiestatistieken verwijst primaire energie (PE) naar de eerste fase waarin energie de toeleveringsketen binnenkomt vóór een verder conversie- of transformatieproces.<br />
<br />
Energieproductie wordt meestal geclassificeerd als:<br />
<br />
* fossiel, gebruikmakend van [[steenkool]], ruwe olie (aardolie) en [[aardgas]];<br />
* nucleair, gebruikmakend van uranium;<br />
* hernieuwbaar, gebruikmakend van [[biomassa]], geothermie, [[waterkracht]], zonne-energie, getijdenenergie, golfkracht, windkracht, onder andere.<br />
<br />
Waardering van primaire energie door IEA volgt bepaalde regels:<ref>[https://iea.blob.core.windows.net/assets/dbc69ca6-bbbe-4fde-8cfa-81e4abe02b8b/statistics_manual.pdf], hoofdstuk 7</ref><br />
<br />
* Fossiel: gebaseerd op lagere stookwaarde.<br />
* Nucleair: warmte geproduceerd door kernreacties, 3 keer de elektrische energie, gebaseerd op 33% efficiëntie van [[kerncentrale]]s.<br />
* Hernieuwbaar:<br />
** Biomassa op basis van lagere stookwaarde.<br />
** Elektrische energie geproduceerd door [[waterkracht]], [[windturbine]]s en [[zonnepaneel]]s.<br />
** Geothermische energie is gesteld op meer dan 10 keer de elektrische energie vanwege het zeer lage rendement van deze centrales.<br />
<br />
Deze regels zijn controversieel. Water- en luchtstroomenergie die waterkracht- en windturbines aandrijft, en zonlicht dat zonnepanelen aandrijft, worden niet als PE genomen, wat is ingesteld op de geproduceerde elektrische energie. Maar fossiele en nucleaire energie zijn ingesteld op de reactiewarmte die ongeveer 3 keer de elektrische energie is. Dit meetverschil kan ertoe leiden dat de economische bijdrage van hernieuwbare energie wordt onderschat.<ref>{{cite web|last1=Sauar|first1=Erik|title=IEA onderrapporteert bijdrage zon en wind met een factor drie in vergelijking met fossiele brandstoffen|url= http://energypost.eu/iea-underreports-contribution-solar-wind-factor-three-compared-fossil-fuels/|website=energypost.eu|date=31 augustus 2017|publisher=Energy Post|access-date= 22 april 2018|archive-date=22 april 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180422202221/http://energypost.eu/iea-underreports-contribution-solar-wind-factor-three-compared-fossil-fuels/|url-status=live}}</ref><br />
<br />
Enerdata<ref name="Enerdata" /> toont:<br />
* TOTALE ENERGIE / PRODUCTIE: Kolen, Olie, Gas, Biomassa, Warmte en Elektriciteit.<br />
* HERNIEUWBAAR / % IN ELEKTRICITEITSPRODUCTIE: Hernieuwbaar, niet-hernieuwbaar.<br />
<br />
De tabel geeft een overzicht van de wereldwijde PE en de landen die in 2021 het meeste (76%) produceren. De bedragen zijn afgerond en weergegeven in miljoen ton olie-equivalent per jaar (1 Mtoe = 11,63 TWh, 1 TWh = 10<sup>9</sup> kWh) en % van het totaal. Hernieuwbaar is biomassa plus warmte plus hernieuwbaar percentage van elektriciteitsproductie (waterkracht, wind, zon). Nucleair is een niet-hernieuwbaar percentage van de elektriciteitsproductie. De bovengenoemde onderschatting van waterkracht-, wind- en zonne-energie ten opzichte van kern- en fossiele energie geldt ook voor Enerdata.<br />
<br />
{| class="wikitable sortable" style="text-align:right"<br />
|+ Grootste PE-producenten (76%)<br />
! !! Totaal!! Steenkool !! Olie gas !! Hernieuwbaar !! Nucleair<br />
|-<br />
| '''China'''|| 2950 || 71% || 13% || 10% || 6%<br />
|-<br />
| '''Verenigde Staten'''|| 2210 || 13% || 69% || 8% || 10%<br />
|-<br />
| '''Rusland'''|| 1516 || 16% || 78% || 2% || 4%<br />
|-<br />
| '''Saoedi-Arabië'''|| 610 || 0 || 100% || 0 || 0<br />
|-<br />
| '''Iran'''|| 354 || 0 || 99% || 0 || 1%<br />
|-<br />
| '''Verenigde Arabische Emiraten'''|| 218 || 0 || 99% || 0 || 1%<br />
|-<br />
| '''India'''|| 615 || 50% || 11% || 33% || 6%<br />
|-<br />
| '''Canada'''|| 536 || 5% || 81% || 10% || 4%<br />
|-<br />
| '''Indonesië'''|| 451 || 69% || 17% || 14% || 0<br />
|-<br />
| '''Australië'''|| 423 || 64% || 33% || 3% || 0<br />
|-<br />
| '''Brazilië'''|| 325 || 1% || 55% || 42% || 2%<br />
|-<br />
| '''Nigeria'''|| 249 || 0 || 47% || 53% || 0<br />
|-<br />
| '''Algerije'''|| 150 || 0 || 100% || 0 || 0<br />
|-<br />
| '''Zuid-Afrika'''|| 151 || 91% || 1% || 8% || 0<br />
|-<br />
| '''Noorwegen'''|| 214 || 0 || 93% || 7% || 0<br />
|-<br />
| '''Frankrijk'''|| 128 || 0 || 1% || 34% || 65%<br />
|-<br />
| '''Duitsland'''|| 102 || 27% || 3% || 47% || 23%<br />
|-<br />
! Wereld || 14800 || 27% || 53% || 13% || 7%<br />
|}<br />
<br />
Van 's werelds hernieuwbare energievoorziening wordt 68% opgewekt met biobrandstof en afval, voornamelijk in ontwikkelingslanden, 18% wordt opgewekt met waterkracht en 14% met andere hernieuwbare energiebronnen.<ref>{{cite web | url=https://webstore.iea.org/renewables-information-2019-overview | title=Informatie over hernieuwbare energie 2019: Overzicht | access-date=8 juni 2021 | archive-date=4 februari 2020 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200204085123/https://webstore.iea.org/renewables-information-2019-overview | url-status=live }}</ref><br />
<br />
== Energieconversie en handel ==<br />
<br />
[[File:Different energy forms (PES).png|thumb|Primaire energiebronnen worden door de energiesector getransformeerd om energiedragers te genereren.]]<br />
<br />
Primaire energie wordt op vele manieren omgezet in energiedragers, ook wel secundaire energie genoemd.<ref>Encyclopaedia Britannica, vol.18, Energy Conversion, 15th ed., 1992</ref><br />
<br />
* Kolen gaan voornamelijk naar elektriciteitscentrales. Cokes wordt verkregen door destructieve destillatie van bitumineuze steenkool.<br />
* Ruwe olie gaat voornamelijk naar olieraffinaderijen<br />
* Aardgas gaat naar aardgasverwerking installaties om verontreinigingen zoals water, kooldioxide en waterstofsulfide te verwijderen en de stookwaarde aan te passen. Het wordt gebruikt als stookgas, ook in thermische centrales.<br />
* Kernreactiewarmte wordt gebruikt in thermische centrales.<br />
* [[Biomassa]] wordt direct gebruikt of omgezet in [[biobrandstof]].<br />
<br />
{| class="wikitable sortable" style="width:20%; float:right;"<br />
! || Export minus Import in 2021<ref name=":1">{{cite web | url=https://yearbook.enerdata.net/total-energy/world-import-export-statistics.html | title=Saldo van de wereldhandel in energie &#124; Wereldwijde energiehandel &#124; Enerdata }}</ref><br />
|-<br />
| Rusland ||align="right"| 682<br />
|-<br />
| Saoedi-Arabië ||align="right"| 388<br />
|-<br />
| Australië || align="right"| 296<br />
|-<br />
| Canada ||align="right"| 245<br />
|-<br />
| Indonesië ||align="right"| 226<br />
|-<br />
| Noorwegen ||align="right"| 185<br />
|-<br />
| Italië ||align="right"| -114<br />
|-<br />
| Turkije ||align="right"| -118<br />
|-<br />
| Duitsland ||align="right"| -187<br />
|-<br />
| Zuid-Korea ||align="right"| -239<br />
|-<br />
| India ||align="right"| -323<br />
|-<br />
| Japan ||align="right"| -357<br />
|-<br />
| China ||align="right"| -803<br />
|}<br />
<br />
Elektriciteit wordt opgewekt met<br />
<br />
* stoom- of gasturbines in een thermische centrale,<br />
* of water[[turbine]]s in een [[waterkracht]] centrale,<br />
* of [[windturbine]]s, meestal in een windpark.<br />
<br />
De uitvinding van de zonnecel in 1954 startte de opwekking van elektriciteit door zonnepanelen, aangesloten op een DC/AC omvormer. Rond 2000 maakte massaproductie van panelen dit economisch.<br />
<br />
Veel primaire en geconverteerde energie wordt tussen landen verhandeld.<br />
In de tabel staan landen met een groot verschil in export en import in 2021, uitgedrukt in Mtoe.<br />
Een negatieve waarde geeft aan dat er veel energie-import nodig is voor de economie.<ref name=":1" /> De Russische gasexport is in 2022 sterk verminderd,<ref>{{Cite journal |last=Attinasi |first=Maria Grazia |last2=Doleschel |first2=Julia |last3=Gerinovics |first3=Rinalds |last4=Gunnella |first4=Vanessa |last5=Mancini |first5=Michele |date=2022-08-04 |title=Handelsstromen met Rusland sinds de start van de invasie van Oekraïne |url=https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/2022/html/ecb.ebbox202205_01~9a64e27f6f.en.html |language=en}}</ref > aangezien pijpleidingen naar Azië plus LNG-exportcapaciteit veel minder is dan het gas dat niet langer naar Europa wordt gestuurd.<ref>{{Cite web |title=Kan Rusland een gasdraaipunt uitvoeren naar Azië? |url=https://www.csis.org/analysis/can-russia-execute-gas-pivot-asia |access-date=2022-08-29 |website=www.csis.org |language=en}} </ref><br />
<br />
Groot transport gaat door tankerschip, tankwagen, LNG-tanker, spoorgoederenvervoer, pijpleiding en door elektriiteitsnetten.<br />
{{clear}}<br />
<br />
== Totale energie voorziening (TES) ==<br />
<br />
{| class="wikitable sortable" style="float:right;"<br />
|+ Totale energie voorziening en primaire energie<br />
! || TES || PE<br />
|-<br />
| China || 3650 || 2950<br />
|-<br />
| Indië || 927 || 615<br />
|-<br />
| Rusland || 811 || 1516<br />
|-<br />
| Japan || 400 || 52<br />
|-<br />
| Z-Korea || 298 || 151<br />
|-<br />
| Canada || 289 || 536<br />
|-<br />
| Duitsland || 286 || 102<br />
|-<br />
| Saoedi-Arabië || 219 || 610<br />
|}<br />
<br />
'''Totale energie voorziening''' (Total Energy Supply TES) geeft de som van productie en import, onder aftrek van export en opslagveranderingen.<ref>{{cite web |date=2018 |title=Internationale aanbevelingen voor energiestatistieken (IRES) |url= https://unstats.un.org/unsd/energystats/methodology/documents/IRES-web.pdf |access-date=2022-03-17 |website=UN Department of Economic and Social Affairs |page=105}}</ref> Voor de hele wereld is TES bijna gelijk aan primaire energie PE omdat import en export elkaar opheffen, maar voor landen verschillen TES en PE in kwantiteit en ook in kwaliteit als het secundaire energie betreft, bijvoorbeeld import van een olieraffinaderijproduct. TES is alle energie die nodig is om energie te leveren aan eindgebruikers.<br />
<br />
{| class="wikitable sortable" style="float:right;"<br />
|+ Wereld TES geschiedenis<br />
! Jaar || TES<br />
|-<br />
| 1990 || 8700<br />
|-<br />
| 2000 || 9900<br />
|-<br />
| 2010 || 12600<br />
|-<br />
| 2019 || 14400<br />
|-<br />
| 2020 || 13800<br />
|-<br />
| 2021 || 14500<br />
|}<br />
<br />
De tabellen geven een overzicht van TES en PE voor sommige landen waar deze veel verschillen, in 2021, en de geschiedenis van TES. De meeste groei van TES sinds 1990 vond plaats in Azië. De bedragen zijn afgerond en weergegeven in Mtoe. Enerdata noemt TES Total energy consumption.<ref>https://yearbook.enerdata.net/total-energy/world-consumption-statistics.html</ref><br />
<br />
25% van de wereldwijde primaire productie wordt gebruikt voor conversie en transport, en 6% voor niet-energetische producten zoals smeermiddelen, asfalt en petrochemicaliën. 69% blijft voor eindgebruikers. Het grootste deel van de energie die verloren gaat door conversie, vindt plaats in thermische elektriciteitscentrales en het eigen gebruik van de energie-industrie.<br />
<br />
{{clear}}<br />
<br />
== Eindgebruik ==<br />
Het bestaat uit brandstof (78%) en elektriciteit (22%).<br />
De tabellen bevatten hoeveelheden, uitgedrukt in miljoen ton olie equivalent per jaar (1 Mtoe = 11,63 TWh), hoeveel daarvan duurzaam is, en het gebruik per persoon per jaar. De data zijn van 2018.<ref name="balances" /><ref>https://www.iea.org/data-and-statistics/data-tables?country=WORLD&energy=Electricity&year=2018</ref><br />
<br />
'''Brandstof''':<br />
* fossiel: aardgas, brandstof geproduceerd uit aardolie (LPG, benzine, kerosine, diesel, stookolie), uit kolen (antraciet, cokes).<br />
* duurzaam: biobrandstof en brandstof geproduceerd uit afval.<br />
* voor warmtedistributie.<br />
De hoeveelheden zijn gebaseerd op netto calorische waarde. <br />
<br />
In de eerste tabel staat het eindgebruik van landen/regio's die het meest (85%) gebruiken, en het eindgebruik per persoon. In ontwikkelingslanden is het gebruik per persoon laag en het brandstofgebruik relatief duurzaam. Canada, Venezuela en Brazilië wekken elektriciteit grotendeels duurzaam op met waterkracht.<br />
<br />
{| class="wikitable sortable" <br />
|+ Grootste eindgebruikers (85%) en gebruik per persoon.<br />
! !! Brandstof<br /><small>Mtoe</small> !! waarvan<br/>hernieuwbaar !! Elektriciteit<br /><small>Mtoe</small> !! waarvan<br/>hernieuwbaar!! Gebruik pp<br /><small>toe</small><br />
|-<br />
| China || 1436 || 6% || 555 || 30% || 1.4<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 1106 || 8% || 339 || 19% || 4.4<br />
|-<br />
| Europa || 982 || 11% || 309 || 39% || 2.5<br />
|-<br />
| Afrika || 531 || 58% || 57 || 23% || 0.5<br />
|-<br />
| India || 487 || 32% || 104 || 25% || 0.4<br />
|-<br />
| Rusland || 369 || 1% || 65 || 26% || 3.0<br />
|-<br />
| Japan || 201 || 3% || 81 || 19% || 2.2<br />
|-<br />
| Brazilië || 166 || 38% || 45 || 78% || 1.0<br />
|-<br />
| Indonesië || 126 || 21% || 22 || 14% || 0.6<br />
|-<br />
| Canada || 139 || 8% || 45 || 83% || 5.0<br />
|-<br />
| Iran || 147 || 0% || 22 || 6% || 2.1<br />
|-<br />
| Mexico || 95 || 7% || 25 || 18% || 1.0<br />
|-<br />
| Z-Korea || 85 || 5% || 46 || 5% || 2.6<br />
|-<br />
| Australië || 60 || 7% || 18 || 21% || 3.2<br />
|-<br />
| Argentinië || 42 || 7% || 11 || 27% || 1.2<br />
|-<br />
| Venezuela || 20 || 3% || 6 || 88% || 0.9<br />
|-<br />
! Wereld || 7050 || 14% || 1970 || 30% || 1.2<br />
|}<br />
<br />
Het hernieuwbare aandeel van TFC in de wereld was 18% in 2018: 7% traditionele biomassa, 3,6% waterkracht en 7,4% andere hernieuwbare energiebronnen.<ref>https://www.ren21.net/wp-content/uploads/2019/05/gsr_2020_full_report_en.pdf Fig.1 p.32</ref><br />
<br />
De volgende tabel toont de landen in Europa die het grootste deel (85%) gebruiken.<br />
<br />
{| class="wikitable sortable"<br />
|+ Grootste eindgebruikers (85%) in Europe.<br />
! Land !! Brandstof<br /><small>Mtoe</small> !! waarvan<br/>hernieuwbaar !! Elektriciteit<br /><small>Mtoe</small> !! waarvan<br/>hernieuwbaar<br />
|-<br />
| Duitsland || 156 || 10% || 45 || 46% <br />
|-<br />
| Frankrijk || 100 || 12% || 38 || 21% <br />
|-<br />
| Verenigd Koninkrijk || 95 || 5% || 26 || 40% <br />
|-<br />
| Italië || 87 || 9% || 25 || 39% <br />
|-<br />
| Spamje || 60 || 10% || 21 || 43% <br />
|-<br />
| Polen || 58 || 12% || 12 || 16% <br />
|-<br />
| Oekraine || 38 || 5% || 10 || 12% <br />
|-<br />
| Nederland || 36 || 4% || 9 || 16% <br />
|-<br />
| België || 26 || 8% || 7 || 23% <br />
|-<br />
| Zweden || 20 || 35% || 11 || 72% <br />
|-<br />
| Oostenrijk || 20 || 19% || 5 || 86% <br />
|-<br />
| Romenië || 19 || 20% || 4 || 57% <br />
|-<br />
| Finland || 18 || 34% || 7 || 39% <br />
|-<br />
| Portugal || 11 || 20% || 4 || 67% <br />
|-<br />
| Denemarken || 11 || 15% || 3 || 71% <br />
|-<br />
| Noorwegen || 8 || 16% || 10 || 100% <br />
|}<br />
<br />
=== Trend ===<br />
Wereldwijd eindverbruik van brandstof en elektriciteit in de periode 2010-2017:<br />
* steenkool daalde met 3%,<br />
* olie en gas steeg met 11%,<br />
* elektriciteit steeg met 19%.<br />
<br />
=== Energie voor energie ===<br />
Brandstof en elektriciteit wordt deels gebruikt voor constructie, onderhoud en sloop/hergebruik van installaties die brandstof en elektriciteit produceren, zoals olieboortorens, uranium isotoopscheiding en windturbines.<br />
Voor het nuttig effect van deze producenten moet de verhouding van de energieopbrengst tot de energiekosten groot genoeg zijn (Engels: '''EROEI''' energy returned on energy invested of '''EROI''' energy return on investment).<br />
Er is weinig overeenstemming in de technische literatuur over methoden en resultaten van berekening van deze verhoudingen.<br />
<br />
Paul Brockway et al. vinden dat dergelijke verhoudingen worden gemeten voor primaire energie bij de bron (bv. ruwe olie) en in plaats daarvan moeten worden geschat voor het eindgebruik (bv. benzine). Zij berekenen reeksen EROI waarden in de jaren 1995-2011 voor fossiele brandstoffen in de wereld, zowel bij de bron als bij eindgebruik. Voor primaire EROI vinden ze ongeveer 30 maar voor eindgebruik vinden ze zeer lage EROI, elk jaar minder en gemiddeld 6.<br />
Ze concluderen dat lage en dalende EROI-waarden kunnen leiden tot beperkingen van de beschikbare energie voor de samenleving. En dat EROI op basis van hernieuwbare energie mogelijk hoger is dan EROI van fossiele brandstoffen wanneer ze worden gemeten voor eindgebruik.<ref>https://www.nature.com/articles/s41560-019-0425-z</ref><br />
<br />
Als voor eindgebruik de energie E is en de EROI waarde R, dan is de netto energie beschikbaar voor de samenleving E-E/R. Het beschikbare percentage is 100-100/R. Voor R>10 is meer dan 90% beschikbaar maar voor R=2 maar 50% en voor R=1 niets. Deze steile daling staat bekend als de '''netto energie klif'''.<br />
<br />
Marco Raugei et al. vinden EROI 9-10 voor PV systems in Zwitserland als de verhouding van de elektrische opbrengst tot de ‘equivalente elektrische’ investering. Zij bekritiseren het inbrengen van energieopslag bij de berekening van EROI voor PV-panelen of windmolens, omdat dit het resultaat onvergelijkbaar zou maken met de conventionele EROI berekening van andere elektriciteit opwekkende installaties. Het meten van de prestaties van energietechnologieën zou moeten gebeuren in een uitgebreide analyse van het energiesysteem van een land.<ref>http://dx.doi.org/10.1016/j.enpol.2016.12.042</ref><br />
<br />
== Zie ook ==<br />
* [[Energiebalans (economie)]]<br />
* Milieu-effect: [[Opwarming van de Aarde]], [[Fossiele brandstof]]<br />
*[[Energietransitie]]<br />
* Energiebeleid: [[Energiesubsidie]]<br />
*[[Mark Jacobson]]<br />
*[[Wereldenergievoorziening met wind, water en zon]]<br />
*[[Energie-unie]]<br />
* Geschiedenis: Fire and civilization (Goudsblom 1995); Energy in World History (Yergin, 2011)<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
<br />
[[Categorie:Energie]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Atoom&diff=356686Atoom2023-12-10T18:33:20Z<p>Rwbest: /* Geschiedenis */</p>
<hr />
<div><!---[[Bestand:Atom.svg|thumb|Heliumatoom (vereenvoudigd weergegeven). De kern, met twee protonen (rood) en twee neutronen (groen), is omgeven door twee elektronen (geel).]]---><br />
Een '''atoom''' is een uiterst klein, ca. 10<sup>−10</sup> meter, deeltje met een nog veel kleinere kern, ca. 10<sup>−14</sup> meter, en één of meer elektronen. De [[atoomkern]] bestaat uit protonen en neutronen, uitgezonderd de eenvoudigste atoomkern (waterstof) dat alleen een proton is. De massa van een proton is 1,67262 × 10<sup>−27</sup> kg, van een neutron 1,67493 × 10<sup>−27</sup> kg en van een elektron 0,00091 × 10<sup>−27</sup> kg.<br />
<br />
Atomen worden gerangschikt naar het aantal protonen in hun kern, hun '''atoomnummer'''. Atomen met hetzelfde atoomnummer maar verschillend aantal neutronen in de kern heten '''isotopen'''. Een neutraal atoom bevat evenveel elektronen als protonen. Een '''ion''' is een atoom met minder of meer elektronen dan protonen.<br />
<br />
Een [[chemisch element]] bestaat uit atomen met hetzelfde atoomnummer. Deze elementen kunnen worden gerangschikt in een tabel, een [[periodiek systeem]] zodanig dat elementen in dezelfde tabelkolom overeenkomstige chemische eigenschappen hebben (Dmitri Mendeleev, 1869). De vorm van deze experimenteel gevonden tabel werd pas in de 20ste eeuw begrepen toen de quantummechanica van het [[Waterstofatoom]] ontwikkeld werd.<br />
<br />
Van de eerste 83 chemische elementen, uitgezonderd 43 en 61, bestaat tenminste één stabiele isotoop. Alle elementen met atoomnummer groter dan 83 hebben geen stabiele isotoop. Ze zijn radioactief, de kernen vervallen tot kernen met kleiner atoomnummer wat heel lang, millioenen jaren kan duren.<br />
<br />
Vrijwel alle [[scheikunde|scheikundige]] en [[natuurkunde|natuurkundige]] [[stofeigenschap|eigenschappen]] van de op [[aarde (planeet)|aarde]] voorkomende [[materie]] zijn gekoppeld aan de eigenschappen van atomen. Het atoom is daarom een sleutelbegrip in deze beide wetenschappen.<br />
<br />
In neutronensterren en [[zwart gat|zwarte gaten]] komt echter ook materie voor die niet uit atomen is opgebouwd, '''vreemde materie'''. De studie van deze – vanuit aards perspectief bijzondere – vormen van materie is het terrein van de astrofysica.<br />
<br />
Een atoom is onvoorstelbaar klein; er gaan meer atomen in een glas water, dan er glazen water in alle oceanen op aarde gaan.<br />
<br />
== Componenten van een atoom ==<br />
<!---[[Bestand:Bouw materie.PNG|thumb|250px|opbouw van materie]]---><br />
<br />
=== De elektronenwolk ===<br />
Het elektron (lading e, massa m) in het waterstofatoom wordt beschreven door de golffunctie ψ(r,θ,φ) die een oplossing is van de schrödinger vergelijking in bolcoördinaten, zie [[Waterstofatoom]]. Deze bepaalt de waarschijnlijke afstand r tot de kern<br />
: r = ε<sub>o</sub>n²h² / πme²<br />
en de energie<br />
: E = −e² / 8πε<sub>o</sub>r<br />
Er zijn oplossingen bekend voor n = 1,2,3 ... Voor n = 1 is er maar 1 oplossing. Voor n = 2 zijn er 4 met dezelfde r maar verschillende θ,φ afhankelijkheid. Voor n = 3 zijn er 9 oplossingen en voor n = 4 zijn er 16. De gebieden op afstanden r van de kern voor verschillende n heten '''schillen'''.<br />
<br />
Voor elektronen in een atoom met atoomnummer groter dan 1 zijn geen golffuncties bekend maar ze worden verondersteld in schillen vergelijkbaar met die in waterstof te ’golven’. Het maximale aantal in een schil is 2n². Dit verklaart dat in het moderne periodiek systeem de tabelrijen lengtes 2, 8, 8, 18, 18, 32, 32 hebben.<ref>https://www.chem.fsu.edu/chemlab/chm1045/e_config.html</ref><br />
<br />
<!---[[Bestand:HAtomOrbitals.png|thumb|Elektronenwolk van waterstofatoom in verschillende energietoestanden. Lichtere kleur betekent grotere kans dat het elektron zich daar bevindt.]]---><br />
De grootte van een atoom wordt bepaald door de elektronenwolk. Afhankelijk van het atoomnummer varieert de straal van een atoom van circa 60 pm (helium) tot 275 pm (francium) . Sinds begin jaren 80 is dat groot genoeg om met behulp van ''atomic force microscopy'' (AFM) en ''scanning tunneling microscopy'' (STM) te visualiseren.<br />
<br />
De elektronen in de buitenste schil bepalen vooral de scheikundige eigenschappen van de atomen. Sommige natuurkundige eigenschappen, bijvoorbeeld de elektrische geleiding van een stof, worden ook door de buitenelektronen bepaald. Andere natuurkundige eigenschappen hebben echter meer met de binnenelektronen te maken, zoals het opwekken van röntgenstraling.<br />
<br />
=== De kern ===<br />
De atoomkern bestaat protonen en neutronen die bij elkaar gehouden worden door de sterke kernkracht. Het aantal neutronen is bijna altijd groter dan het aantal protonen.<br />
<br />
Protonen en neutronen zijn opgebouwd uit quarks, quantumdeeltjes van het [[Standaard Model]] van alle materie en kracht.<br />
<br />
== Ionen ==<br />
De elektromagnetische kracht houdt de elektronen rondom de kern. Bij een neutraal atoom is het aantal protonen gelijk aan het aantal elektronen. Wanneer een atoom een ongelijk aantal protonen en elektronen bevat, en dus niet elektrisch neutraal is, spreekt men van een ion. Ionen met een tekort aan elektronen worden ''kationen'' genoemd; ionen met overschot aan elektronen ''anionen''.<br />
<br />
Een los voorkomend ion is in principe instabiel: een kation zal proberen één of meer elektronen uit de omgeving aan te trekken, een anion zal één of meerdere elektronen proberen los te laten. Ionen met gelijke lading stoten elkaar af, met tegengestelde lading trekken zij elkaar aan. Men treft daarom altijd kationen en anionen aan bij elkaar in de buurt, zodat gemiddeld gesproken materie ’elektrisch neutraal’ (ongeladen) is.<br />
<br />
Ionen kunnen bij hoge temperaturen gevormd worden in een gas, men spreekt dan van een plasma. Bij lagere temperaturen worden ionen ook in oplossingen aangetroffen. Opgeloste ionen van tegengestelde lading kunnen samen reageren tot een [[vaste stof]] en uit hun oplossing neerslaan. Een dergelijke uit ionen gevormde [[stof (scheikunde)|stof]] noemt men een zout.<br />
<br />
== Geschiedenis ==<br />
In het oude [[Griekenland]] speculeerden [[filosoof|filosofen]] al over atomen (het [[atomisme]]). Een van de grootste vragen was, of materie eindeloos deelbaar was in kleinere deeltjes of niet. Bekende filosofen als [[Plato]] dachten van wel. [[Democritus]] was het daar duidelijk niet mee eens. Hij stelde dat atomen eigenschappen zoals grootte, vorm en massa hadden. Alle andere eigenschappen die aan materie werden toegeschreven, zoals kleur of smaak, zouden worden veroorzaakt door interacties tussen atomen. De naam ''atoom'' die door Democritus is bedacht, komt van het [[Grieks]]e ''a-tomos'', dat ''on-deelbaar'' betekent. Later zijn er nog vele atoomtheorieën opgesteld; deze waren niet alle even onomstreden.<br />
<br />
In de negentiende eeuw werd ontdekt dat materie uit deeltjes bestaat; dat waren dus de atomen waarover in de oudheid reeds gefilosofeerd werd. In die periode werd het atomisme in wetenschappelijke kringen opgenomen en onder de noemer [[atoomtheorie]] geschaard.<br />
<br />
Spoedig bleek dat atomen tóch deelbaar zijn. Ze bevatten elektronen, die gemakkelijk verwijderd worden, en een kern, die gescheiden kan worden in protonen en neutronen. Die kerndeeltjes gelden thans ook niet meer als elementair.<br />
<br />
Het idee van de grens aan de deelbaarheid is echter onaangetast gebleven en men zou kunnen stellen dat wat nu kwantumdeeltjes genoemd worden de eigenlijke ’atomen’ zijn zoals Democritus die bedoelde.<!---{{Bron?|Dat lijkt me nogal een sprong. Zijn er bonafide bronnen die dit verband ook leggen? (vraag sinds 2016)}}---><br />
<br />
Wat het begrip ''ondeelbaar'' betreft, dient men voor ogen houden dat de begrippenkaders in vroegere tijden anders waren: wetenschap en religie waren niet zo onderscheiden als heden. De term ''[[individu]]'' betekent ook: ''niet deelbaar''. Als we een individu in stukken hakken, verliezen we de karakteristieke eigenheid van het individu.<br />
<br />
In 1714 liet [[Gottfried Wilhelm Leibniz|Leibniz]] een soort atoomtheorie het licht zien: de zogenaamde monadologie. Een ''monade'' is vergelijkbaar met een atoom, maar de theorie gaat veel verder dan de huidige opvattingen van een stoffelijk/energetisch atoom. Een monade is de kern, de wezenseenheid van elke materiële eenheid, of het nu een atoom is of een mens of welke andere georganiseerde hiërarchische eenheid dan ook.<br />
<br />
<!---[[Bestand:A New System of Chemical Philosophy fp.jpg|thumb|Systeem van John Dalton]]---><br />
In [[1808]] publiceerde de [[Engeland|Engelse]] wetenschapper [[John Dalton]] een nieuwe theorie:<br />
# Elementen bestaan uit kleine deeltjes, ''atomen'' genaamd.<br />
# Elk element wordt gekarakteriseerd door de massa van het atoom; atomen van hetzelfde element hebben dezelfde massa en atomen van verschillende elementen hebben een verschillende massa.<br />
# Bij het ontstaan van nieuwe stoffen verandert alleen de manier waarop atomen met elkaar verbonden zijn; de atomen zelf veranderen niet.<br />
<br />
Een belangrijke vraag waar Dalton geen antwoord op kon vinden, was waar atomen zelf uit bestaan. Aan het einde van de [[19e eeuw]] voerden verschillende wetenschappers experimenten uit met kathodestraalbuizen en langzaam kwamen zij tot het besef dat er zich daarin negatief geladen subatomaire deeltjes bevonden. Joseph John Thomson was in [[1897]] een van de eersten die daarover publiceerden. Hij gaf de negatieve deeltjes de naam ''corpuscles''. Later zouden zij bekend worden als elektronen. In [[1906]] kreeg Thomson een [[Nobelprijs]] voor zijn ontdekking.<br />
<br />
Na de bekendwording van de elektronen bood zich een nieuw probleem aan: atomen waren neutraal en als elektronen negatief waren, zouden er zich in atomen ook nog positief geladen deeltjes moeten bevinden. In [[1911]] beschreef [[Ernest Rutherford]] hoe hij experimenten met goudfolie en α-deeltjes had uitgevoerd en daaruit concludeerde dat een atoom bestond uit een kleine massieve positief geladen kern met daaromheen de negatief geladen elektronen. Latere experimenten, uitgevoerd door Rutherford en anderen, toonden aan dat de atoomkern twee verschillende deeltjes bevatte: positieve protonen en neutrale neutronen.<br />
<br />
In [[1914]] stelde de [[Denemarken|Deense]] wetenschapper [[Niels Bohr]] dat de elektronen rondcirkelen rondom de atoomkern, en dat zij zich in bepaalde banen met eigen energieniveaus bevinden. Omdat er met het model van Bohr nog steeds een aantal zaken niet verklaard konden worden, kwam [[Erwin Schrödinger]] in [[1926]] met een kwantummechanisch model waarbij elektronen niet als deeltjes, maar als golfverschijnsel werden voorgesteld. Een jaar later kwam [[Werner Heisenberg]] met het onzekerheidsprincipe, waarmee hij aangaf dat het inderdaad niet mogelijk was van een elektron de precieze plaats in een atoom aan te geven.<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
<br />
<br />
<!---{{Gesproken Wikipedia|Nl-Atoom-article.ogg|4167754}}<br />
{{Gesproken Wikipedia klein|Nl-Atoom-article.ogg|4167754}}<br />
---><br />
[[Categorie:Natuurkunde]]<br />
[[Categorie:Chemisch element| ]]<br />
[[Categorie:Deeltje]]<br />
[[Categorie:Geschiedenis van de natuurkunde]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Kernenergie&diff=356512Kernenergie2023-12-06T10:11:26Z<p>Rwbest: /* Elektriciteit opwekking */</p>
<hr />
<div>'''Kernenergie''' wordt opgewekt door splijting of fusie van [[atoom]]kernen. Kernenergie komt in alle gevallen beschikbaar in de vorm van warmte, die met stoom[[turbine]]s en generators in elektriciteit kan worden omgezet.<br />
<br />
Een kerncentrale bevat één of meerdere kernreactoren. Een kernreactor bestaat meestal uit een dikwandig stalen vat met water en stoom onder hoge druk, splijtstofstaven, en regelstaven om de reactiesnelheid te regelen. De regelstaven bevatten een sterk neutronabsorberend materiaal zoals cadmium of boor en kunnen in het reactorvat worden gestoken of teruggetrokken. Zie voor enkele minder voorkomende reactortypen het eind van dit artikel.<br />
<br />
== Energie opwekking ==<br />
<br />
Kernenergie wordt opgewekt doordat een klein deel van de massa bij de kernreactie vrij komt als kinetische energie.<br />
<br />
=== Bindingsenergie ===<br />
<br />
Kernbindingsenergie<ref>https://www.chem.purdue.edu/gchelp/howtosolveit/Nuclear/nuclear_binding_energy.htm</ref> is de minimale energie die nodig is om de kern van een [[atoom]] te ontbinden in zijn samenstellende protonen en neutronen. De massa van de kern is de som van de massa's van protonen en neutronen, minus het massa-equivalent van de bindingsenergie volgens m = E/c², het ''massadefect''.<br />
<br />
In dit artikel is kernbindingsenergie positief. <small>Alternatief wordt kernbindingsenergie een negatieve waarde toegekend. De energie van de kern is dan de som van de energie-equivalenten van de massa's van protonen en neutronen volgens E = mc², en de bindingsenergie. Dat komt op hetzelfde neer.</small><br />
<br />
Bij splijting van een zware (bijv uranium) kern in lichtere kernen en neutronen, blijft het aantal protonen en neutronen gelijk, maar de som van de bindingsenergieën van de lichtere kernen is iets minder dan de bindingsenergie van de zware kern. Het verschil is omgezet in kinetische energie van de splijtingsproducten. Dit is de opgewekte kernenergie.<br />
<br />
Bij fusie van lichte kernen tot een zwaardere kern kan de bindingsenergie van de zwaardere kern minder zijn dan de som van de bindingsenergieën van de lichte kernen, bijv bij fusie van zware waterstof (deuterium) tot helium. Dit verschil is kernfusie-energie.<br />
<br />
=== Splijtstof ===<br />
<br />
Er zijn twee primaire isotopen die worden gebruikt voor splijtingsreacties in kernreactoren. De eerste en meest voorkomende is uranium-235. Het natuurlijk voorkomende uranium is voor 99,3% uranium-238 en slechts 0,7% uranium-235.<ref>{{Cite web|url=https://www.world-nuclear.org/information-library/nuclear-fuel- cycle/introduction/nuclear-fuel-cycle-overview.aspx|title=Nuclear Fuel Cycle Overview - World Nuclear Association|website=www.world-nuclear.org|access-date=2020-03-18}}</ref> In de meeste kernreactoren wordt [[Uranium verrijking|'''verrijkt''' uranium]] gebruikt, dwz dat het uranium-235 gehalte verhoogd is tot bijv 4%. Vanwege de kleine hoeveelheid <sup>235</sup>U die er bestaat, wordt het beschouwd als een niet-hernieuwbare energiebron, ondanks dat het wordt gevonden in rotsformaties over de hele wereld.<ref>{{Cite web|url=https:/ /www.eia.gov/energyexplained/nuclear/|title=Nuclear explained - Amerikaanse Energy Information Administration (EIA)|website=www.eia.gov|access-date=2020-03-18}}</ref><br />
De tweede meest gebruikte isotoop bij kernsplijting is plutonium-239. Deze isotoop wordt gevormd in kernreactoren als <sup>238</sup>U een neutron absorbeert.<ref>{{Cite web|url=https://www.world-nuclear.org/information-library /nuclear-fuel-cycle/fuel-recycling/plutonium.aspx#ECSArticleLink0|title=Plutonium - World Nuclear Association|website=www.world-nuclear.org|access-date=2020-03-18}}</ref> Dan wordt uranium-239 geproduceerd, dat door 2x bèta-verval (elektron uitstoot) neptunium-239 en dan plutonium-239 wordt. <br />
<br />
Plutonium kwam ooit voor als een oerelement in de aardkorst, maar er zijn slechts sporen van over, dus het is nu overwegend synthetisch. Een andere voorgestelde splijtstof voor kernreactoren, is uranium-233, dat wordt "gekweekt" door neutronenvangst en daaropvolgend bèta-verval uit natuurlijk thorium , dat voor bijna 100% bestaat uit de isotoop thorium-232. Dit wordt de ''thorium-splijtstofcyclus'' genoemd.<br />
<br />
=== Kettingreactie ===<br />
<br />
Bij kernsplijting worden enkele neutronen, meestal 2 of 3, uit de kern gestoten. Een kettingreactie ontstaat als één van deze neutronen een volgende kernsplijting veroorzaakt. Het gemiddelde aantal neutronen dat nieuwe splijtingen veroorzaakt, wordt de ''effectieve neutronenvermenigvuldigingsfactor'' genoemd, meestal aangeduid met ''k''. Wanneer de neutronenpopulatie van een reactor stabiel blijft (''k'' = 1), is de kettingreactie van kernsplijting zelfvoorzienend en wordt de toestand van de reactor "kritiek" genoemd. Daarvoor moet minimaal een bepaalde hoeveelheid splijtstof aanwezig zijn, de '''kritische massa'''. Wanneer de neutronenproductie van de reactor de verliezen overschrijdt (''k'' > 1), neemt het vermogen van de reactor toe en wordt deze als "superkritisch" beschouwd. Wanneer de verliezen domineren (''k'' < 1), wordt deze als "subkritisch" beschouwd en vertoont een afnemend vermogen.<br />
<br />
Kerncentrales werken door nauwkeurig de snelheid van de kernreacties te regelen. Neutrondetectors meten de neutronflux. Als die boven het gewenste niveau toeneemt worden regelstaven ingestoken om de reactiesnelheid te verminderen.<br />
<br />
Kernwapens daarentegen zijn specifiek ontworpen om een reactie te produceren die zo snel en intens is dat ze niet kan worden gecontroleerd nadat ze is begonnen. Indien goed ontworpen, zal deze ongecontroleerde reactie leiden tot een explosie.<br />
<br />
Kernwapens gebruiken hoogwaardige, sterk verrijkte splijtstof, en veel meer dan de kritische massa die nodig is om een explosieve kettingreactie te verkrijgen. De splijtstof voor energiedoeleinden, zoals in een kernsplijtingsreactor, is heel anders en bestaat meestal uit een laagverrijkt oxide (bijvoorbeeld UO<sub>2</sub>). Maar ook dan is minimaal de kritische massa nodig anders werkt de reactor niet. Voor kleine reactoren, bijv in een onderzeeboot, wordt de kritische massa verkleind door sterker verrijkte splijtstof te gebruiken.<br />
<br />
=== Vertraagde neutronen ===<br />
<br />
De meeste neutronen worden direct uitgestoten bij kernsplijting, maar sommige komen pas vrij door radioactief verval van splijtingsfragmenten. De neutronen die rechtstreeks uit splijting ontstaan, worden "snelle neutronen" genoemd, en degenen die ontstaan door radioactief verval van splijtingsfragmenten worden "vertraagde neutronen" genoemd. De fractie neutronen die vertraagd is, wordt β genoemd, en deze fractie is typisch een half procent van alle neutronen in de reactor.<ref name=Duderstadt>{{cite book |last=Duderstadt |first=James |author2=Hamilton, Louis |title=Nuclear Reactor Analysis |year=1976 |publisher=John Wiley & Sons, Inc |isbn=978-0-471-22363-4 }}</ref><br />
<br />
De vertraagde neutronen maken beheerste kernsplijting in een kernreactor mogelijk.<ref name=Lamarsh>{{cite book |last=Lamarsh |first=John |author2=Baratta, Anthony |title=Introduction to Nuclear Engineering |year=2001 |publisher=Prentice Hall |isbn=978-0-201-82498-8 }}</ref> Zonder vertraagde neutronen zou het reactorvermogen te snel, in milliseconden, te sterk kunnen veranderen om te beheersen met regelstaven.<br />
<br />
Het gebied van superkritiek tussen ''k'' = 1 en ''k'' = 1+β staat bekend als '''vertraagd superkritiek''' (of vertraagde kriticiteit). Een kernreactor werkt in een nauwe gebied rond ''k'' = 1 tot maximaal ''k'' = 1+β. Zodra ''k'' afwijkt van 1 gaat het reactorvermogen exponentieel toe- of afnemen. Dan wordt met regelstaven binnen enkele seconden de kritieke toestand ''k'' = 1 hersteld. Kernwapens opereren in het gebied van superkritiek voor ''k'' > 1+β, bekend als '''prompt superkritiek''' (of prompt kriticiteit).<br />
<br />
== Elektriciteit opwekking ==<br />
<br />
Wereldwijd staan in 2023 410 kernreactoren waarvan 93 in de VS, 56 in Frankrijk en 55 in China. Met totaal 369 GW elektrisch vermogen leveren ze ongeveer 10% van alle elektriciteit.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/WorldStatistics/OperationalReactorsByCountry.aspx</ref> Dit zijn bijna allemaal Generatie II reactoren. Gen I reactoren uit de jaren 50 en 60 werken niet meer. Gen III reactor is een doorontwikkeling van Gen II naar passieve veiligheid, dwz dat bij koelmiddel verlies de reactor automatisch veilig uitschakelt.<ref>https://www.world-nuclear.org/information-library/nuclear-fuel-cycle/nuclear-power-reactors/advanced-nuclear-power-reactors.aspx</ref><br />
<br />
De meeste nieuwe Gen III kerncentrales zijn in aanbouw in Azië, met name in Japan, Z-Korea, China en Taiwan. In Europa worden nieuwe kerncentrales gebouwd, vele jaren achter op schema en met grote kostenoverschrijding.<br />
* Finland, Olkiluoto 3, constructie begonnen aug 2005, geschatte kosten €3,7 miljard, in bedrijf apr 2023, kosten €8 miljard.<ref>https://www.tvo.fi/en/index/news/pressreleasesstockexchangereleases/2023/regularelectricityproductionhasstartedatolkiluoto3epr.html</ref><br />
* Engeland, Hinkley Point, constructie begonnen aug 2016, geschatte kosten £25 miljard, in bedrijf verwacht juni 2027.<ref>https://www.bbc.com/news/uk-england-somerset-61519609</ref><br />
* Frankrijk, Flamanville 3, constructie begonnen dec 2007, geschatte kosten €3,3 miljard, dec 2022 verhoogd naar €13 miljard, splijtstof laden verwacht 2024,<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref> volgens minister Barbara Pompili "een puinhoop".<ref>https://www.montelnews.com/en/news/1133707/french-epr-is-a-mess--energy-minister</ref><br />
In de VS worden veel vergunningen van centrales verlengd, terwijl dit ook in diverse Europese landen in toenemende mate als (goedkope) mogelijkheid wordt beschouwd.<br />
<br />
In '''België''' staan naast de proefreactoren in Mol BR-3 : 11 Mw(e) welke is stopgezet en wordt ontmanteld, twee kerncentraleparken voor elektriciteitsproductie:<br />
*Doel, met vier reactoren <br />
** Doel 1: 392 MW(e)<br />
** Doel 2: 433 MW(e)<br />
** Doel 3: 1006 MW(e)<br />
** Doel 4: 1008 MW(e)<br />
*Tihange, met drie reactoren<br />
** Tihange 1: 962 MW(e)<br />
** Tihange 2: 1008 MW(e)<br />
** Tihange 3: 1015 MW(e)<br />
Samen zorgden zij in 2006 voor 54,4% van de Belgische elektriciteit.<ref>[http://www.iaea.org/programmes/a2/index.html Internationaal Atoomenergie Agentschap]</ref><br />
<br />
De Belgische regering nam in 2002 een '''kernuitstapwet''' aan die stimuleert dat "''De nucleaire centrales bestemd voor de industriële elektriciteitsproductie door splijting van kernbrandstoffen, worden gedesactiveerd veertig jaar na datum van hun industriële ingebruikname en kunnen geen elektriciteit meer produceren''". Hierdoor zullen wellicht tussen 2015 en 2025 alle Belgische kerncentrales sluiten. Om het verlies aan energieproductie op te vangen worden onder meer windturbines geplaatst op een zandbank,de Thorntonbank in de [[Noordzee]]. De kernuitstapwet biedt echter mogelijkheden om de uitstap niet te effectueren, indien er niet voldoende vervangende capaciteit is voor de te sluiten centrales. Aangezien België 55 procent van zijn elektriciteit nucleair opwekt, is het niet ondenkbaar dat deze 'escape' in de wet nog gebruikt gaat worden.<br />
<br />
In '''Nederland''' zijn twee kerncentrales gebouwd, in Dodewaard (gesloten in [[1997]]) en in Borssele. De laatste is nog in werking en is goed voor 4 procent van de Nederlandse productie van stroom. <ref>http://statline.cbs.nl/statweb/ Gegevens CBS Elektriciteit; productie en productiemiddelen 2006</ref><br />
<br />
De regering Balkenende-II heeft in mei 2003 aangekondigd - door vastlegging in het regeerakkoord - dat de kerncentrale in Borssele in 2013 moest sluiten. Deze kerncentrale zou dan 40 jaar in bedrijf zijn geweest. Begin 2006 besloot een meerderheid van de Kamer echter om een convenant (overeenkomst) tussen de eigenaren van de centrale en de overheid te sluiten. In het convenant wordt geregeld dat de centrale tot 2033 in bedrijf kan blijven, mits er voldaan blijft aan criteria van veiligheid en milieu. Tevens beloven de eigenaren van de centrale om samen met de overheid te investeren in projecten en onderzoek ten behoeve van duurzame energie. Op het breken van deze belofte staan overigens geen duidelijke sancties. De voorgenomen sluiting van de centrale in 2013 zou enkele honderden miljoenen euro's kosten. Hoewel D66 gekozen was met in het verkiezingsprogramma de belofte Borssele te zullen sluiten, wilde de partij de afkoopsom in 2005 liever geïnvesteerd zien in duurzame energie. De discussie rond de kerncentrale Borssele tekent de volgens sommigen 'minder dogmatische en meer praktische' atmosfeer rond kernenergie in Nederland. In eigen kring is D66 het opgeven van de verkiezingsbelofte ('Borssele moet dicht') flink verweten.<br />
<br />
Regeerakkoord 2021. De kerncentrale van Borssele blijft langer open; er komen mogeijk twee nieuwe kerncentrales bij.<ref>https://open.overheid.nl/documenten/ronl-f3cb0d9c-878b-4608-9f6a-8a2f6e24a410/pdf</ref><br />
<br />
== Maatschappelijke discussie ==<br />
<br />
Kernenergie riep veel discussie op en in de jaren 1970 en 1980 was er een brede anti-kernenergiebeweging in Nederland. Deze was het gevolg van de kritische kanttekeningen vanuit kerken, milieubeweging, [[vakbeweging]] en organisaties van kritische wetenschappers als het Verbond van Wetenschappelijke Onderzoekers. Als gevolg daarvan is er een Brede maatschappelijke discussie over kernenergie gevoerd in de periode 1981-1983 en ontstonden een paar organisaties (zoals Laka en WISE) die kernenergie bestrijden. Het onderwerp ligt nog steeds gevoelig. Daarvoor zijn een aantal redenen.<br />
<br />
=== Argumenten ===<br />
* '''Niet duurzaam''' - De grondstof voor kernsplijting, Uranium, is beperkt voorradig en daarmee niet duurzaam. Recente berekeningen van het Nuclear Energy Agency wijzen uit, dat er voor 100 jaar voorradig is, bij huidig (2006) energiegebruik. <ref>[http://www.nea.fr/html/general/press/2008/2008-02.html Press Communiqué, 3 June 2008 Uranium resources sufficient to meet projected nuclear energy requirements long into the future]</ref> Met kweekreactoren zou de voorraad langer meegaan. Deze technologie is echter, net zoals kernfusie, niet uitontwikkeld en ver van economisch rendabel. Voorstanders van kernenergie wensen een 'transitieperiode' van fossiel naar volledig duurzame energie voorziening. Tegenstanders wensen deze periode over te slaan en gelijk duurzame energiebronnen te benutten.<br />
<br />
* '''Ongelukken''' - De publieke houding tegenover kernenergie is beïnvloed door verschillende ongelukken met kerncentrales, waaronder die van Three Mile Island (VS, [[28 maart]] [[1979]]) en met name een groot ongeval met een kerncentrale in de voormalige Sovjet-Unie in Tsjernobyl op [[26 april]] [[1986]]. Al speelde bij de oorzaken van de laatste ramp vooral een combinatie van bureaucratie, verouderde techniek en een ongelukkig uitgevallen experiment een rol, dit ongeluk heeft het beeld van kernenergie blijvend veranderd. Bij de huidige Westerse centrales wordt het [[risico]] op ongevallen echter zeer laag geschat. De centrales zelf zijn qua constructie al veel veiliger, ze worden veel beter onderhouden en ook het personeel is goed opgeleid en goed betaald. Maar op 11 maart 2011 veroorzaakte een tsunami de [[kernramp van Fukushima]] met kernsmelting; meer dan 150.000 mensen werden geëvacueerd.<br />
<br />
Naast ongelukken zijn opzettelijke ongevallen niet uit te sluiten. Kerncentrales zelf worden misschien technisch steeds veiliger, de wereld zelf wordt steeds onveiliger. Een kerncentrale is niet alleen vanwege het stilleggen van de energie voorziening een ideaal doelwit voor een aanslag: de mogelijke straling en radioactieve wolken die vrijkomen zorgen voor veel meer schade. <br />
<br />
* '''Opslag afval''' - Het definitief opslaan van kernafval is alleen in theorie mogelijk: het is in de wereld nog nergens geregeld. Nucleair afval blijft nog langdurig (tot wel duizenden jaren) radioactief en er moet een speciale locatie gevonden worden waarvan gegarandeerd wordt dat deze gedurende die tijd niet wordt verstoord door bijvoorbeeld een [[aardbeving]]. In [[Finland]], [[Zweden]] en de [[Verenigde Staten]] heeft men dergelijke locaties gevonden en worden ondergrondse bergplaatsen aangelegd. Bovendien wordt in diverse landen geëxperimenteerd met ondergrondse 'opbergmijnen' om later een echte bergplaats te kunnen aanleggen. Zo is in België in de Boomse Klei een proeftunnel gebouwd waar experimenten gedaan worden op de doorlaatbaarheid van de klei op lange termijn. De jaarlijkse geproduceerde hoeveelheid hoog radioactief kernafval per centrale is klein in vergelijking met andere industriële processen (1 m³ afval per reactor per jaar). Het laag radioactief afval vormt een groter probleem. Kweekreactoren zouden het huidige kernafval van de centrales, alsook het uraniumafval, kunnen hergebruiken. [[Nobelprijs]]winnaar Carlo Rubbia heeft laten zien, dat het mogelijk moet zijn om radioactief afval van kerncentrales te bestralen en zo de langlevende isotopen om te zetten in sneller vervallende isotopen. Niet voor de volle 100% maar dit is veelbelovend. Helaas kost dit proces weer een hoop energie. Dit bestralings proces kan overigens niet worden toegepast op verglaast radioactief afval. Verglazing van kernafval is bij de huidig afvalbehandeling wel gebruikelijk.<br />
<br />
* '''Verband met kernwapens''' - De technologie om kernenergie op te wekken is verwant met de technologie om [[Atoombom|kernwapens]] te maken. Enerzijds maakt dat de beschikking over ''vreedzame'' kerntechnologie aantrekkelijk voor veel landen, anderzijds worden landen die zelf kerntechnologie ontwikkelen voor naar hun zeggen vreedzame doeleinden, vaak beschuldigd van andere bedoelingen. In landen zoals [[België]] en [[Nederland]] is dit aspect geen probleem. Landen in minder stabiele regio's beschikken tegenwoordig echter ook over de technologie voor kernenergie en kernwapens: alleen grote druk vanuit de [[Verenigde Naties|VN]] kan de ontwikkeling daarvan afremmen. Het non-proliferatieverdrag kent ieder land het recht toe kerntechnologie voor vreedzame doeleinden te gebruiken. Een potentieel probleem dat ook speelt in landen waarop niet de verdenking rust dat ze zelf kernwapens willen maken, is dat [[terrorisme|terroristen]] zouden kunnen proberen door een aanslag splijtbaar materiaal te verwerven om daaruit kernwapens te maken of eventueel zelfs zogenaamde 'vuile bommen': conventionele explosieve ladingen die radioactief materiaal verspreiden in de omgeving. Hierdoor zouden potentieel grote gebieden gevaarlijk radioactief kunnen worden besmet met alle fysieke gevolgen van dien, en daarnaast nog grote onrust onder de bevolking. Alleen al om deze reden dienen transporten van nucleair materiaal zwaar bewaakt te worden.<br />
<br />
* '''Kosten en bouw''' - Kerncentrales hebben relatief hoge initiële kosten ten opzichte van conventionele centrales en er is een levertijd van ongeveer 13-15 jaar. Wanneer ze gebouwd zijn produceren ze, relatief goedkope elektriciteit en vormen ze een stabiele en betrouwbare energiebron, onafhankelijk van onvoorspelbare factoren zoals weer of leveranciers in politiek instabiele regio's, waarbij wel dient opgemerkt te worden dat België en Nederland alle kernbrandstof dienen te importeren.<br />
<br />
* '''Politieke onafhankelijkheid''' - Het uranium, nodig voor het opwekken van de elektriciteit, is afkomstig uit veel stabielere landen dan bijvoorbeeld aardolie en gas. Door gebruik te maken van kernenergie kan de onafhankelijkheid van Rusland (gas) en het Midden-Oosten (olie) vergroot worden.<br />
<br />
* '''Onbegrip'''- Kernenergie en radioactiviteit zijn zaken die moeilijk inzichtelijk zijn te maken en waarbij radioactiviteit een onzichtbaar gevaar lijkt.<br />
<br />
* '''Aansprakelijkheid bij Kernongevallen''' - Iedere aansprakelijkheidsverzekering bevat een clausule waarin gemeld wordt dat er niet wordt uitgekeerd bij schade door een nucleaire reactie. Kerncentrales opereren echter niet onverzekerd: een kerncentrale exploitant moet tot 700 miljoen Euro verzekerd zijn. Daarboven zijn de Nederlandse overheid samen met andere overheden in Europa moeten garant staan in geval van een ramp. De betreffende elektriciteitsproducenten slagen er niet in een verzekering af te sluiten die de risico's van ongevallen dekt. De gevolgen van een ongeval in een kerncentrale kunnen immers zo catastrofaal zijn (zoals bij de kernramp van Tsjernobyl) dat kerncentrales volgens de verzekeringsmaatschappijen gewoonweg '''onverzekerbaar''' zijn. Vanaf de jaren 1950 is speciale wetgeving hiervoor (Wet Aansprakelijkheid Kernongevallen of: WAKO) erop gericht de ontwikkeling van deze (toen) veelbelovende technologie te beschermen. Tot op heden, dus in de geliberaliseerde energiemarkt, is deze wetgeving van kracht. De sterk gereduceerde verzekeringspremie wordt doorberekend in de energieprijs. In onder meer Frankrijk de wetgeving op dit gebied gunstiger dan in Nederland. In Duitsland is het veel ongunstiger. Overigens is in geval van een grensoverschrijdende kernramp de aansprakelijkheid nog steeds niet goed geregeld.<br />
<br />
=== Milieuaspecten ===<br />
Een belangrijk deel van de milieubeweging wijst gebruik en ontwikkeling van kernenergie af. Wel is er de laatste tijd meer belangstelling voor kernenergie vanwege de dreigende tekorten aan [[fossiele brandstof]]fen en de afhankelijkheid van leveranciers van olie uit instabiele regio's. De in de loop van [[2005]] sterk gestegen olieprijs op de wereldmarkt heeft tot een duidelijke verhoging van de belangstelling voor kernenergie in de [[media]] en bij [[regering]]en geleid. De tijdelijke afsluiting van de gastoevoer vanuit [[Rusland]] naar landen als de [[Oekraïne]], heeft nog meer zorgen m.b.t. de energievoorziening veroorzaakt. Ook zorgen over het [[klimaat]] dragen bij aan de hernieuwde interesse voor kernenergie. Kernenergie draagt vrijwel niet bij aan het [[broeikaseffect]]; er komt uit kerncentrales geen CO<sub>2</sub> vrij. Wel is de winning van uraanerts een kostbaar, vervuilend en energievretend proces, zoals ook de productie van staal en [[aluminium]], nodig voor het bouwen van bijvoorbeeld windmolens, enorm energieïntensief is. De brandstof voor kernenergie vormt een veel kleiner deel van de totale kosten ervan dan bij conventionele centrales; er gaat daarentegen meer geld naar beveiliging, afvalverwerking en ontmanteling van verouderde centrales.<br />
Kernenergie is echter uiteindelijk geen alternatief voor fossiele brandstof, in die zin dat kerncentrales worden gevoed door splijtstof, die (vóór opwerking) wordt ontgonnen op een beperkt aantal locaties en de facto ook een eindige grondstof is. Verwacht wordt dat binnen enkele decennia de vraag naar uranium groter zal worden dan het aanbod, met sterk stijgende prijzen tot gevolg.<br />
<br />
== Kosten van kernenergie ==<br />
<br />
Een exacte kostenvergelijking met andere energiebronnen is moeilijk te maken omdat hierbij veel factoren een rol spelen. Onder meer de kostprijs van [[fossiele brandstof]]fen is hierbij van invloed. Deze kostprijs blijkt in de loop der jaren sterk te variëren, met de laatste jaren een tendens tot sterke stijging. In Nederland waar [[aardgas]] op grote schaal beschikbaar is, levert een gasgestookte centrale tot nog toe goedkopere stroom dan een nieuw te bouwen [[kerncentrale]]. Maar aangezien de gasprijs is gekoppeld aan de olieprijs, welke steeds verder stijgt, begint dit te veranderen. <br />
<br />
Wind- en zonne-energie, de belangrijkste vormen van hernieuwbare energie, leveren sterk fluctuerende elektriciteit. Dit vraagt dan ook aanzienlijke investeringen in het hoogspanningsnet. Maar dit verhoogt de elektriciteit prijs niet veel, ca 0,12 c/kWh, omdat de kosten van het hoogspanningsnet maar een gering deel zijn van de totale kosten van een WWS (wind-water-solar) energiesysteem.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 8.8</ref><br />
<br />
Het voornaamste obstakel voor investeerders om geld te steken in een nieuwe Nederlandse kerncentrale is het veranderlijke politieke beleid. Een kerncentrale, zoals in Finland en Frankrijk in aanbouw is, vereist een afschrijvingstijd van 30 tot 40 jaar, in Finland gaat men zelfs uit van 60 jaar. Dat komt doordat de bouw veel duurder is dan van een gewone, gasgestookte of kolengestookte centrale. Om zolang te kunnen afschrijven op een investering is echter stabiele politieke steun nodig. In Nederland verandert het beleid de laatste decennia om de paar jaar, zodat een kerncentrale voor particuliere investeerders een riskante investering lijkt.<br />
<br />
De werkelijke kostprijs van een kilowattuur elektriciteit uit een kerncentrale is lastig te bepalen; niet alle kosten worden namelijk meegerekend in de prijs die men nu voor de elektriciteit betaalt.<br />
* Wanneer een kerncentrale is afgeschreven blijft er een hoop radioactief materiaal over. De kosten voor het opruimen zijn groot en worden naar de toekomst geschoven.<br />
* Hetzelfde gebeurt met het geproduceerde radioactieve afval dat voor duizenden jaren veilig opgeslagen en continue beheerd, gecontroleerd en beveiligd moet worden. Het afval kan namelijk worden verwerkt in munitie en 'vuile bommen'.<br />
* Daarnaast worden in Europa de verzekeringspremies in het geval van een kernongeval kunstmatig laag gehouden. Hiervoor is vanaf het begin van de ontwikkeling van kernenergie speciale wetgeving gemaakt. In Nederland: Wet Aansprakelijkheid Kernongevallen (WAKO). Er is namelijk geen verzekeringsmaatschappij die de schade kan dekken. Overigens is de wetgeving in Frankrijk gunstiger voor exploitanten.<br />
<br />
== CANDU reactor ==<br />
<br />
CANDU-reactor staat voor "CANada Deuterium Uranium" en is een in Canada ontwikkelde kernreactor die werkt met deuteriumoxide (zwaar water) als moderator.<ref>https://www.nuclearfaq.ca/cnf_sectionA.htm#ngcandu</ref> Deuterium is een waterstofisotoop die in de kern behalve een proton ook een neutron bevat. Zwaar water is duur maar absorbeert veel minder neutronen dan gewoon water waardoor de reactor kan werken met goedkoper, niet verrijkt uranium. De splijtstofstaven liggen niet in een zwaar drukvat maar in vele drukbuizen die veel makkelijker te fabriceren zijn. <br />
<br />
Het reactortype wordt in veel landen gebruikt, met name in Canada (in totaal 22 reactoren, waarvan 18 in bedrijf) en India (12 reactoren in bedrijf, 6 in aanbouw). Andere CANDU-reactoren worden geëxploiteerd in Argentinië (1 reactor), China (2 reactoren), Pakistan (1 reactor), Roemenië (2 reactoren) en Zuid-Korea (4 reactoren).<br />
<br />
== Kweekreactor ==<br />
<br />
Een kweekreactor of broedreactor is een kernreactor die meer splijtstof produceert dan hij verbruikt. Daarvoor wordt de productie van plutonium-239, door invangst van snelle neutronen in uranium-238, vergroot <br />
door een ander koelmiddel te gebruiken, meestal vloeibaar natrium, ipv water dat neutronen teveel afremt of absorbeert - deze kunnen uranium-238 dan niet splijten.<br />
<br />
In Frankrijk is een grote kweekreactor opgestart, de Superphénix maar deze is na verschillende storingen in 1998 gesloten om economische redenen<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.icjt.org/plants/uni/a/uni81a.html|title=NUKE DATABASE SYSTEM: SUPERFENIX|publisher=ICJT}}</ref><ref>http://www.ecolo.org/documents/documents_in_french/SPXJospin.htm</ref>.<br />
<br />
De grootste in gebruik zijnde kweekreactor is de Belojarsk (BN-600) in de Russische plaats Zaretsjny, die tevens de eerste commerciële kweekreactor was die in 1980 op het hoogspanningsnet aangesloten werd.<br />
<br />
Kweekreactors zijn omstreden omdat ze gevoeliger zijn voor ongelukken dan conventionele kerncentrales. Dit komt onder andere door de zeer hoge temperatuur van de reactorkern en het zeer reactieve natrium dat voor de koeling gebruikt wordt. Natrium reageert heftig met water.<br />
<br />
== Kleine modulaire reactor ==<br />
Kleine modulaire reactoren ([[Engels]]: ''Small modular reactor'', SMR) zijn een groep van kernreactoren die veel kleiner zijn dan conventionele reactoren, en een vermogen leveren van maximaal 300 MW<sub>e</sub> (tegen 1000 MW<sub>e</sub> of meer voor een klassieke kernreactor).<ref name="IAEAsmall">{{en}}{{Citeer web |url=https://www.iaea.org/topics/small-modular-reactors |archiefurl =https://web.archive.org/web/20210916053443/https://www.iaea.org/topics/small-modular-reactors | archiefdatum =16 september 2021 |titel= Small modular reactors|auteur= |uitgever=[[Internationaal Atoomenergieagentschap|IAEA]] |datum= |bezochtdatum=}}</ref> Ze kunnen in een fabriek worden vervaardigd en naar een locatie worden getransporteerd. Modulaire reactoren zijn sneller bedrijfsklaar en kunnen mogelijk efficiënter en flexibeler ingezet worden.<ref name="IAEAsmall" /><ref name="energygov">{{en}}{{Citeer web |url=https://www.energy.gov/ne/advanced-small-modular-reactors-smrs |titel=Advanced Small Modular Reactors (SMRs) |archiefurl = https://web.archive.org/web/20210908155850/https://www.energy.gov/ne/advanced-small-modular-reactors-smrs | archiefdatum =8 september 2021 |auteur= |uitgever= energy.gov |datum= |bezochtdatum=21 oktober 2021 }}</ref> Volgens het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) zouden SMR’s in principe ook veiliger zijn dan conventionele reactoren.<ref name="IAEAsmall" /> Maar een SMR moet evenals een conventionele reactor een kritische massa splijtstof bevatten zodat zware schade of explosie mogelijk is als de regeling van de kettingreactie met neutronenabsorberend materiaal niet snel genoeg werkt.<br />
<br />
SMR's worden ingezet als zelfstandige eenheid, gekoppeld in modules, of gecombineerd met andere – ook [[Duurzame energie|hernieuwbare]] – energievormen.<br />
<br />
In 2021 stonden volgens het Internationaal Atoomenergieagentschap wereldwijd ongeveer 50 SMR-ontwerpen op de tekenplank, waarvan een viertal in een vergevorderd stadium van ontwikkeling, in Argentinië, China en Rusland.<ref name="IAEAsmall" /> Ook in de Verenigde Staten wordt onderzoek verricht.<ref name="energygov" /><br />
<br />
President Emmanuel Macron van [[Frankrijk]] kondigde in oktober 2021 aan een miljard euro vrij te maken voor ontwikkeling van SMR's tegen 2030.<ref name="dm12okt21">{{Citeer web |url=https://www.demorgen.be/nieuws/macron-zet-in-op-veilige-kleine-kernreactoren~bd89a2ca/ |titel=Macron zet in op veilige kleine kernreactoren |auteur= |uitgever=[[De Morgen]] |datum=12 oktober 2021|bezochtdatum= }}</ref><br />
<br />
In het [[Verenigd Koninkrijk]] ontwikkelt Rolls-Royce SMR's.<ref name="RR2021">{{en}}{{Citeer web |url=https://www.rolls-royce.com/media/press-releases/2021/08-11-2021-rr-announces-funding-secured-for-small-modular-reactors.aspx |titel=Rolls-Royce announces funding secured for Small Modular Reactors |auteur= |uitgever= [[Rolls-Royce plc|Rolls-Royce]]|datum=8 november 2021 |bezochtdatum= }}</ref><br />
<br />
In april 2023 sloten het Amerikaanse Holtec International en het Oekraïense Energoatom een akkoord voor de bouw van maximaal 20 SMR's in [[Oekraïne]], waarvan de eerste tegen 2029 operationeel zou worden.<ref name="ukrinfo">{{en}}{{Citeer web |url=https://www.ukrinform.net/rubric-economy/3699338-up-to-20-small-modular-reactors-will-be-built-in-ukraine.html |archiefurl = https://web.archive.org/web/20230424040725/https://www.ukrinform.net/rubric-economy/3699338-up-to-20-small-modular-reactors-will-be-built-in-ukraine.html | archiefdatum =24 april 2023 |titel=Up to 20 small modular reactors will be built in Ukraine |auteur= |uitgever= |datum=24 april 2023 |bezochtdatum= }}</ref><br />
<br />
== Kernfusie ==<br />
Er wordt al tientallen jaren onderzoek gedaan naar kernfusie, vooral omdat de hierbij gebruikte grondstoffen, zware waterstof (deuterium) en lithium, ruim beschikbaar zijn. Het blijkt echter erg moeilijk om omstandigheden te scheppen waaronder waterstofkernen zo dicht bij elkaar worden gebracht en gehouden dat er een nuttige hoeveelheid fusie-energie ontstaat. Er wordt onder andere gewerkt aan tokamak-reactors en laser-implosie reactors. <br />
<br />
Problemen zijn de grote benodigde energie-input voor er netto energieproductie op gaat treden, en de materialen waaruit de reactor moet bestaan. Deze moeten bestand zijn tegen hoge temperaturen. Bovendien worden ze na gebruik zelf radioactief wat weer een afvalprobleem schept. Echter zal dit afval redelijk snel zijn radioactiviteit verliezen (de helft minder radioactief na 12 jaar) zodat opslag maar voor beperkte periodes nodig is. Tevens wordt er gewerkt aan materialen die niet of minder radioactief worden door bestraling.<br />
<br />
Zie verder het artikel [[kernfusie]].<br />
<br />
==Zie ook==<br />
*[[Kernramp van Fukushima]]<br />
* https://nl.wikipedia.org/wiki/Kernramp_van_Tsjernobyl<br />
<br />
==Externe links==<br />
* [http://www.kernenergie.nl/ Kernenergie.nl ] Webportaal met veel links naar nuttige informatie over kernenergie en nucleaire technologie.<br />
*[http://www.kernenergieinnederland.nl/ kernenergieinnederland.nl] De geschiedenis kernenergie in Nederland<br />
* [http://www.nrg-nl.com/public/indexnl.html NRG-Publieksinformatie ] Toegankelijke informatie van onderzoeksgroep NRG over kernenergie, nucleaire technologie en straling.<br />
* [http://www.sckcen.be SCK.CEN ] Studiecentrum voor Kernenergie.<br />
* [http://www.antenna.nl/wise/ World Information Service on Energy], een (anti-nucleaire) organisatie, die o.a. 20x per jaar een tijdschrift uitgeeft met recent nieuws over kernenergie.<br />
* [http://www.laka.org/ Stichting LAKA], Documentatie en onderzoekscentrum kernenergie. De stichting is tegen het gebruik van kernenergie. <br />
* [http://www.kernvisie.com Stichting Kernvisie], deze stichting is voor het gebruik van kernenergie<br />
*{{fr}}{{nl}} [http://www.nucleairforum.be Website door Electrabel over de voor- en nadelen van kernenergie]<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
<br />
[[Categorie:Kernenergie]]<br />
[[Categorie:Energie]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Kernenergie&diff=356511Kernenergie2023-12-06T09:55:48Z<p>Rwbest: /* Elektriciteit opwekking */</p>
<hr />
<div>'''Kernenergie''' wordt opgewekt door splijting of fusie van [[atoom]]kernen. Kernenergie komt in alle gevallen beschikbaar in de vorm van warmte, die met stoom[[turbine]]s en generators in elektriciteit kan worden omgezet.<br />
<br />
Een kerncentrale bevat één of meerdere kernreactoren. Een kernreactor bestaat meestal uit een dikwandig stalen vat met water en stoom onder hoge druk, splijtstofstaven, en regelstaven om de reactiesnelheid te regelen. De regelstaven bevatten een sterk neutronabsorberend materiaal zoals cadmium of boor en kunnen in het reactorvat worden gestoken of teruggetrokken. Zie voor enkele minder voorkomende reactortypen het eind van dit artikel.<br />
<br />
== Energie opwekking ==<br />
<br />
Kernenergie wordt opgewekt doordat een klein deel van de massa bij de kernreactie vrij komt als kinetische energie.<br />
<br />
=== Bindingsenergie ===<br />
<br />
Kernbindingsenergie<ref>https://www.chem.purdue.edu/gchelp/howtosolveit/Nuclear/nuclear_binding_energy.htm</ref> is de minimale energie die nodig is om de kern van een [[atoom]] te ontbinden in zijn samenstellende protonen en neutronen. De massa van de kern is de som van de massa's van protonen en neutronen, minus het massa-equivalent van de bindingsenergie volgens m = E/c², het ''massadefect''.<br />
<br />
In dit artikel is kernbindingsenergie positief. <small>Alternatief wordt kernbindingsenergie een negatieve waarde toegekend. De energie van de kern is dan de som van de energie-equivalenten van de massa's van protonen en neutronen volgens E = mc², en de bindingsenergie. Dat komt op hetzelfde neer.</small><br />
<br />
Bij splijting van een zware (bijv uranium) kern in lichtere kernen en neutronen, blijft het aantal protonen en neutronen gelijk, maar de som van de bindingsenergieën van de lichtere kernen is iets minder dan de bindingsenergie van de zware kern. Het verschil is omgezet in kinetische energie van de splijtingsproducten. Dit is de opgewekte kernenergie.<br />
<br />
Bij fusie van lichte kernen tot een zwaardere kern kan de bindingsenergie van de zwaardere kern minder zijn dan de som van de bindingsenergieën van de lichte kernen, bijv bij fusie van zware waterstof (deuterium) tot helium. Dit verschil is kernfusie-energie.<br />
<br />
=== Splijtstof ===<br />
<br />
Er zijn twee primaire isotopen die worden gebruikt voor splijtingsreacties in kernreactoren. De eerste en meest voorkomende is uranium-235. Het natuurlijk voorkomende uranium is voor 99,3% uranium-238 en slechts 0,7% uranium-235.<ref>{{Cite web|url=https://www.world-nuclear.org/information-library/nuclear-fuel- cycle/introduction/nuclear-fuel-cycle-overview.aspx|title=Nuclear Fuel Cycle Overview - World Nuclear Association|website=www.world-nuclear.org|access-date=2020-03-18}}</ref> In de meeste kernreactoren wordt [[Uranium verrijking|'''verrijkt''' uranium]] gebruikt, dwz dat het uranium-235 gehalte verhoogd is tot bijv 4%. Vanwege de kleine hoeveelheid <sup>235</sup>U die er bestaat, wordt het beschouwd als een niet-hernieuwbare energiebron, ondanks dat het wordt gevonden in rotsformaties over de hele wereld.<ref>{{Cite web|url=https:/ /www.eia.gov/energyexplained/nuclear/|title=Nuclear explained - Amerikaanse Energy Information Administration (EIA)|website=www.eia.gov|access-date=2020-03-18}}</ref><br />
De tweede meest gebruikte isotoop bij kernsplijting is plutonium-239. Deze isotoop wordt gevormd in kernreactoren als <sup>238</sup>U een neutron absorbeert.<ref>{{Cite web|url=https://www.world-nuclear.org/information-library /nuclear-fuel-cycle/fuel-recycling/plutonium.aspx#ECSArticleLink0|title=Plutonium - World Nuclear Association|website=www.world-nuclear.org|access-date=2020-03-18}}</ref> Dan wordt uranium-239 geproduceerd, dat door 2x bèta-verval (elektron uitstoot) neptunium-239 en dan plutonium-239 wordt. <br />
<br />
Plutonium kwam ooit voor als een oerelement in de aardkorst, maar er zijn slechts sporen van over, dus het is nu overwegend synthetisch. Een andere voorgestelde splijtstof voor kernreactoren, is uranium-233, dat wordt "gekweekt" door neutronenvangst en daaropvolgend bèta-verval uit natuurlijk thorium , dat voor bijna 100% bestaat uit de isotoop thorium-232. Dit wordt de ''thorium-splijtstofcyclus'' genoemd.<br />
<br />
=== Kettingreactie ===<br />
<br />
Bij kernsplijting worden enkele neutronen, meestal 2 of 3, uit de kern gestoten. Een kettingreactie ontstaat als één van deze neutronen een volgende kernsplijting veroorzaakt. Het gemiddelde aantal neutronen dat nieuwe splijtingen veroorzaakt, wordt de ''effectieve neutronenvermenigvuldigingsfactor'' genoemd, meestal aangeduid met ''k''. Wanneer de neutronenpopulatie van een reactor stabiel blijft (''k'' = 1), is de kettingreactie van kernsplijting zelfvoorzienend en wordt de toestand van de reactor "kritiek" genoemd. Daarvoor moet minimaal een bepaalde hoeveelheid splijtstof aanwezig zijn, de '''kritische massa'''. Wanneer de neutronenproductie van de reactor de verliezen overschrijdt (''k'' > 1), neemt het vermogen van de reactor toe en wordt deze als "superkritisch" beschouwd. Wanneer de verliezen domineren (''k'' < 1), wordt deze als "subkritisch" beschouwd en vertoont een afnemend vermogen.<br />
<br />
Kerncentrales werken door nauwkeurig de snelheid van de kernreacties te regelen. Neutrondetectors meten de neutronflux. Als die boven het gewenste niveau toeneemt worden regelstaven ingestoken om de reactiesnelheid te verminderen.<br />
<br />
Kernwapens daarentegen zijn specifiek ontworpen om een reactie te produceren die zo snel en intens is dat ze niet kan worden gecontroleerd nadat ze is begonnen. Indien goed ontworpen, zal deze ongecontroleerde reactie leiden tot een explosie.<br />
<br />
Kernwapens gebruiken hoogwaardige, sterk verrijkte splijtstof, en veel meer dan de kritische massa die nodig is om een explosieve kettingreactie te verkrijgen. De splijtstof voor energiedoeleinden, zoals in een kernsplijtingsreactor, is heel anders en bestaat meestal uit een laagverrijkt oxide (bijvoorbeeld UO<sub>2</sub>). Maar ook dan is minimaal de kritische massa nodig anders werkt de reactor niet. Voor kleine reactoren, bijv in een onderzeeboot, wordt de kritische massa verkleind door sterker verrijkte splijtstof te gebruiken.<br />
<br />
=== Vertraagde neutronen ===<br />
<br />
De meeste neutronen worden direct uitgestoten bij kernsplijting, maar sommige komen pas vrij door radioactief verval van splijtingsfragmenten. De neutronen die rechtstreeks uit splijting ontstaan, worden "snelle neutronen" genoemd, en degenen die ontstaan door radioactief verval van splijtingsfragmenten worden "vertraagde neutronen" genoemd. De fractie neutronen die vertraagd is, wordt β genoemd, en deze fractie is typisch een half procent van alle neutronen in de reactor.<ref name=Duderstadt>{{cite book |last=Duderstadt |first=James |author2=Hamilton, Louis |title=Nuclear Reactor Analysis |year=1976 |publisher=John Wiley & Sons, Inc |isbn=978-0-471-22363-4 }}</ref><br />
<br />
De vertraagde neutronen maken beheerste kernsplijting in een kernreactor mogelijk.<ref name=Lamarsh>{{cite book |last=Lamarsh |first=John |author2=Baratta, Anthony |title=Introduction to Nuclear Engineering |year=2001 |publisher=Prentice Hall |isbn=978-0-201-82498-8 }}</ref> Zonder vertraagde neutronen zou het reactorvermogen te snel, in milliseconden, te sterk kunnen veranderen om te beheersen met regelstaven.<br />
<br />
Het gebied van superkritiek tussen ''k'' = 1 en ''k'' = 1+β staat bekend als '''vertraagd superkritiek''' (of vertraagde kriticiteit). Een kernreactor werkt in een nauwe gebied rond ''k'' = 1 tot maximaal ''k'' = 1+β. Zodra ''k'' afwijkt van 1 gaat het reactorvermogen exponentieel toe- of afnemen. Dan wordt met regelstaven binnen enkele seconden de kritieke toestand ''k'' = 1 hersteld. Kernwapens opereren in het gebied van superkritiek voor ''k'' > 1+β, bekend als '''prompt superkritiek''' (of prompt kriticiteit).<br />
<br />
== Elektriciteit opwekking ==<br />
<br />
Wereldwijd staan in 2023 410 kernreactoren waarvan 93 in de VS, 56 in Frankrijk en 55 in China. Met totaal 369 GW elektrisch vermogen leveren ze ongeveer 10% van alle elektriciteit.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/WorldStatistics/OperationalReactorsByCountry.aspx</ref> Dit zijn bijna allemaal Generatie II reactoren. Gen I reactoren uit de jaren 50 en 60 werken niet meer. Gen III reactor is een doorontwikkeling van Gen II naar passieve veiligheid, dwz dat bij koelmiddel verlies de reactor automatisch veilig uitschakelt.<ref>https://www.world-nuclear.org/information-library/nuclear-fuel-cycle/nuclear-power-reactors/advanced-nuclear-power-reactors.aspx</ref><br />
<br />
De meeste nieuwe Gen III kerncentrales zijn in aanbouw in Azië, met name in Japan, Korea, China en Taiwan. In Europa worden nieuwe kerncentrales gebouwd, vele jaren achter op schema en met grote kostenoverschrijding.<br />
* Finland, Olkiluoto 3, constructie begonnen aug 2005, geschatte kosten €3,7 miljard, in bedrijf apr 2023, kosten €8 miljard.<ref>https://www.tvo.fi/en/index/news/pressreleasesstockexchangereleases/2023/regularelectricityproductionhasstartedatolkiluoto3epr.html</ref><br />
* Engeland, Hinkley Point, constructie begonnen aug 2016, geschatte kosten £25 miljard, in bedrijf verwacht juni 2027.<ref>https://www.bbc.com/news/uk-england-somerset-61519609</ref><br />
* Frankrijk, Flamanville 3, constructie begonnen dec 2007, geschatte kosten €3,3 miljard, dec 2022 verhoogd naar €13 miljard, splijtstof laden verwacht 2024,<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref> volgens minister Barbara Pompili "een puinhoop".<ref>https://www.montelnews.com/en/news/1133707/french-epr-is-a-mess--energy-minister</ref><br />
In de VS worden veel vergunningen van centrales verlengd, terwijl dit ook in diverse Europese landen in toenemende mate als (goedkope) mogelijkheid wordt beschouwd.<br />
<br />
In '''België''' staan naast de proefreactoren in Mol BR-3 : 11 Mw(e) welke is stopgezet en wordt ontmanteld, twee kerncentraleparken voor elektriciteitsproductie:<br />
*Doel, met vier reactoren <br />
** Doel 1: 392 MW(e)<br />
** Doel 2: 433 MW(e)<br />
** Doel 3: 1006 MW(e)<br />
** Doel 4: 1008 MW(e)<br />
*Tihange, met drie reactoren<br />
** Tihange 1: 962 MW(e)<br />
** Tihange 2: 1008 MW(e)<br />
** Tihange 3: 1015 MW(e)<br />
Samen zorgden zij in 2006 voor 54,4% van de Belgische elektriciteit.<ref>[http://www.iaea.org/programmes/a2/index.html Internationaal Atoomenergie Agentschap]</ref><br />
<br />
De Belgische regering nam in 2002 een '''kernuitstapwet''' aan die stimuleert dat "''De nucleaire centrales bestemd voor de industriële elektriciteitsproductie door splijting van kernbrandstoffen, worden gedesactiveerd veertig jaar na datum van hun industriële ingebruikname en kunnen geen elektriciteit meer produceren''". Hierdoor zullen wellicht tussen 2015 en 2025 alle Belgische kerncentrales sluiten. Om het verlies aan energieproductie op te vangen worden onder meer windturbines geplaatst op een zandbank,de Thorntonbank in de [[Noordzee]]. De kernuitstapwet biedt echter mogelijkheden om de uitstap niet te effectueren, indien er niet voldoende vervangende capaciteit is voor de te sluiten centrales. Aangezien België 55 procent van zijn elektriciteit nucleair opwekt, is het niet ondenkbaar dat deze 'escape' in de wet nog gebruikt gaat worden.<br />
<br />
In '''Nederland''' zijn twee kerncentrales gebouwd, in Dodewaard (gesloten in [[1997]]) en in Borssele. De laatste is nog in werking en is goed voor 4 procent van de Nederlandse productie van stroom. <ref>http://statline.cbs.nl/statweb/ Gegevens CBS Elektriciteit; productie en productiemiddelen 2006</ref><br />
<br />
De regering Balkenende-II heeft in mei 2003 aangekondigd - door vastlegging in het regeerakkoord - dat de kerncentrale in Borssele in 2013 moest sluiten. Deze kerncentrale zou dan 40 jaar in bedrijf zijn geweest. Begin 2006 besloot een meerderheid van de Kamer echter om een convenant (overeenkomst) tussen de eigenaren van de centrale en de overheid te sluiten. In het convenant wordt geregeld dat de centrale tot 2033 in bedrijf kan blijven, mits er voldaan blijft aan criteria van veiligheid en milieu. Tevens beloven de eigenaren van de centrale om samen met de overheid te investeren in projecten en onderzoek ten behoeve van duurzame energie. Op het breken van deze belofte staan overigens geen duidelijke sancties. De voorgenomen sluiting van de centrale in 2013 zou enkele honderden miljoenen euro's kosten. Hoewel D66 gekozen was met in het verkiezingsprogramma de belofte Borssele te zullen sluiten, wilde de partij de afkoopsom in 2005 liever geïnvesteerd zien in duurzame energie. De discussie rond de kerncentrale Borssele tekent de volgens sommigen 'minder dogmatische en meer praktische' atmosfeer rond kernenergie in Nederland. In eigen kring is D66 het opgeven van de verkiezingsbelofte ('Borssele moet dicht') flink verweten.<br />
<br />
Regeerakkoord 2021. De kerncentrale van Borssele blijft langer open; er komen mogeijk twee nieuwe kerncentrales bij.<ref>https://open.overheid.nl/documenten/ronl-f3cb0d9c-878b-4608-9f6a-8a2f6e24a410/pdf</ref><br />
<br />
== Maatschappelijke discussie ==<br />
<br />
Kernenergie riep veel discussie op en in de jaren 1970 en 1980 was er een brede anti-kernenergiebeweging in Nederland. Deze was het gevolg van de kritische kanttekeningen vanuit kerken, milieubeweging, [[vakbeweging]] en organisaties van kritische wetenschappers als het Verbond van Wetenschappelijke Onderzoekers. Als gevolg daarvan is er een Brede maatschappelijke discussie over kernenergie gevoerd in de periode 1981-1983 en ontstonden een paar organisaties (zoals Laka en WISE) die kernenergie bestrijden. Het onderwerp ligt nog steeds gevoelig. Daarvoor zijn een aantal redenen.<br />
<br />
=== Argumenten ===<br />
* '''Niet duurzaam''' - De grondstof voor kernsplijting, Uranium, is beperkt voorradig en daarmee niet duurzaam. Recente berekeningen van het Nuclear Energy Agency wijzen uit, dat er voor 100 jaar voorradig is, bij huidig (2006) energiegebruik. <ref>[http://www.nea.fr/html/general/press/2008/2008-02.html Press Communiqué, 3 June 2008 Uranium resources sufficient to meet projected nuclear energy requirements long into the future]</ref> Met kweekreactoren zou de voorraad langer meegaan. Deze technologie is echter, net zoals kernfusie, niet uitontwikkeld en ver van economisch rendabel. Voorstanders van kernenergie wensen een 'transitieperiode' van fossiel naar volledig duurzame energie voorziening. Tegenstanders wensen deze periode over te slaan en gelijk duurzame energiebronnen te benutten.<br />
<br />
* '''Ongelukken''' - De publieke houding tegenover kernenergie is beïnvloed door verschillende ongelukken met kerncentrales, waaronder die van Three Mile Island (VS, [[28 maart]] [[1979]]) en met name een groot ongeval met een kerncentrale in de voormalige Sovjet-Unie in Tsjernobyl op [[26 april]] [[1986]]. Al speelde bij de oorzaken van de laatste ramp vooral een combinatie van bureaucratie, verouderde techniek en een ongelukkig uitgevallen experiment een rol, dit ongeluk heeft het beeld van kernenergie blijvend veranderd. Bij de huidige Westerse centrales wordt het [[risico]] op ongevallen echter zeer laag geschat. De centrales zelf zijn qua constructie al veel veiliger, ze worden veel beter onderhouden en ook het personeel is goed opgeleid en goed betaald. Maar op 11 maart 2011 veroorzaakte een tsunami de [[kernramp van Fukushima]] met kernsmelting; meer dan 150.000 mensen werden geëvacueerd.<br />
<br />
Naast ongelukken zijn opzettelijke ongevallen niet uit te sluiten. Kerncentrales zelf worden misschien technisch steeds veiliger, de wereld zelf wordt steeds onveiliger. Een kerncentrale is niet alleen vanwege het stilleggen van de energie voorziening een ideaal doelwit voor een aanslag: de mogelijke straling en radioactieve wolken die vrijkomen zorgen voor veel meer schade. <br />
<br />
* '''Opslag afval''' - Het definitief opslaan van kernafval is alleen in theorie mogelijk: het is in de wereld nog nergens geregeld. Nucleair afval blijft nog langdurig (tot wel duizenden jaren) radioactief en er moet een speciale locatie gevonden worden waarvan gegarandeerd wordt dat deze gedurende die tijd niet wordt verstoord door bijvoorbeeld een [[aardbeving]]. In [[Finland]], [[Zweden]] en de [[Verenigde Staten]] heeft men dergelijke locaties gevonden en worden ondergrondse bergplaatsen aangelegd. Bovendien wordt in diverse landen geëxperimenteerd met ondergrondse 'opbergmijnen' om later een echte bergplaats te kunnen aanleggen. Zo is in België in de Boomse Klei een proeftunnel gebouwd waar experimenten gedaan worden op de doorlaatbaarheid van de klei op lange termijn. De jaarlijkse geproduceerde hoeveelheid hoog radioactief kernafval per centrale is klein in vergelijking met andere industriële processen (1 m³ afval per reactor per jaar). Het laag radioactief afval vormt een groter probleem. Kweekreactoren zouden het huidige kernafval van de centrales, alsook het uraniumafval, kunnen hergebruiken. [[Nobelprijs]]winnaar Carlo Rubbia heeft laten zien, dat het mogelijk moet zijn om radioactief afval van kerncentrales te bestralen en zo de langlevende isotopen om te zetten in sneller vervallende isotopen. Niet voor de volle 100% maar dit is veelbelovend. Helaas kost dit proces weer een hoop energie. Dit bestralings proces kan overigens niet worden toegepast op verglaast radioactief afval. Verglazing van kernafval is bij de huidig afvalbehandeling wel gebruikelijk.<br />
<br />
* '''Verband met kernwapens''' - De technologie om kernenergie op te wekken is verwant met de technologie om [[Atoombom|kernwapens]] te maken. Enerzijds maakt dat de beschikking over ''vreedzame'' kerntechnologie aantrekkelijk voor veel landen, anderzijds worden landen die zelf kerntechnologie ontwikkelen voor naar hun zeggen vreedzame doeleinden, vaak beschuldigd van andere bedoelingen. In landen zoals [[België]] en [[Nederland]] is dit aspect geen probleem. Landen in minder stabiele regio's beschikken tegenwoordig echter ook over de technologie voor kernenergie en kernwapens: alleen grote druk vanuit de [[Verenigde Naties|VN]] kan de ontwikkeling daarvan afremmen. Het non-proliferatieverdrag kent ieder land het recht toe kerntechnologie voor vreedzame doeleinden te gebruiken. Een potentieel probleem dat ook speelt in landen waarop niet de verdenking rust dat ze zelf kernwapens willen maken, is dat [[terrorisme|terroristen]] zouden kunnen proberen door een aanslag splijtbaar materiaal te verwerven om daaruit kernwapens te maken of eventueel zelfs zogenaamde 'vuile bommen': conventionele explosieve ladingen die radioactief materiaal verspreiden in de omgeving. Hierdoor zouden potentieel grote gebieden gevaarlijk radioactief kunnen worden besmet met alle fysieke gevolgen van dien, en daarnaast nog grote onrust onder de bevolking. Alleen al om deze reden dienen transporten van nucleair materiaal zwaar bewaakt te worden.<br />
<br />
* '''Kosten en bouw''' - Kerncentrales hebben relatief hoge initiële kosten ten opzichte van conventionele centrales en er is een levertijd van ongeveer 13-15 jaar. Wanneer ze gebouwd zijn produceren ze, relatief goedkope elektriciteit en vormen ze een stabiele en betrouwbare energiebron, onafhankelijk van onvoorspelbare factoren zoals weer of leveranciers in politiek instabiele regio's, waarbij wel dient opgemerkt te worden dat België en Nederland alle kernbrandstof dienen te importeren.<br />
<br />
* '''Politieke onafhankelijkheid''' - Het uranium, nodig voor het opwekken van de elektriciteit, is afkomstig uit veel stabielere landen dan bijvoorbeeld aardolie en gas. Door gebruik te maken van kernenergie kan de onafhankelijkheid van Rusland (gas) en het Midden-Oosten (olie) vergroot worden.<br />
<br />
* '''Onbegrip'''- Kernenergie en radioactiviteit zijn zaken die moeilijk inzichtelijk zijn te maken en waarbij radioactiviteit een onzichtbaar gevaar lijkt.<br />
<br />
* '''Aansprakelijkheid bij Kernongevallen''' - Iedere aansprakelijkheidsverzekering bevat een clausule waarin gemeld wordt dat er niet wordt uitgekeerd bij schade door een nucleaire reactie. Kerncentrales opereren echter niet onverzekerd: een kerncentrale exploitant moet tot 700 miljoen Euro verzekerd zijn. Daarboven zijn de Nederlandse overheid samen met andere overheden in Europa moeten garant staan in geval van een ramp. De betreffende elektriciteitsproducenten slagen er niet in een verzekering af te sluiten die de risico's van ongevallen dekt. De gevolgen van een ongeval in een kerncentrale kunnen immers zo catastrofaal zijn (zoals bij de kernramp van Tsjernobyl) dat kerncentrales volgens de verzekeringsmaatschappijen gewoonweg '''onverzekerbaar''' zijn. Vanaf de jaren 1950 is speciale wetgeving hiervoor (Wet Aansprakelijkheid Kernongevallen of: WAKO) erop gericht de ontwikkeling van deze (toen) veelbelovende technologie te beschermen. Tot op heden, dus in de geliberaliseerde energiemarkt, is deze wetgeving van kracht. De sterk gereduceerde verzekeringspremie wordt doorberekend in de energieprijs. In onder meer Frankrijk de wetgeving op dit gebied gunstiger dan in Nederland. In Duitsland is het veel ongunstiger. Overigens is in geval van een grensoverschrijdende kernramp de aansprakelijkheid nog steeds niet goed geregeld.<br />
<br />
=== Milieuaspecten ===<br />
Een belangrijk deel van de milieubeweging wijst gebruik en ontwikkeling van kernenergie af. Wel is er de laatste tijd meer belangstelling voor kernenergie vanwege de dreigende tekorten aan [[fossiele brandstof]]fen en de afhankelijkheid van leveranciers van olie uit instabiele regio's. De in de loop van [[2005]] sterk gestegen olieprijs op de wereldmarkt heeft tot een duidelijke verhoging van de belangstelling voor kernenergie in de [[media]] en bij [[regering]]en geleid. De tijdelijke afsluiting van de gastoevoer vanuit [[Rusland]] naar landen als de [[Oekraïne]], heeft nog meer zorgen m.b.t. de energievoorziening veroorzaakt. Ook zorgen over het [[klimaat]] dragen bij aan de hernieuwde interesse voor kernenergie. Kernenergie draagt vrijwel niet bij aan het [[broeikaseffect]]; er komt uit kerncentrales geen CO<sub>2</sub> vrij. Wel is de winning van uraanerts een kostbaar, vervuilend en energievretend proces, zoals ook de productie van staal en [[aluminium]], nodig voor het bouwen van bijvoorbeeld windmolens, enorm energieïntensief is. De brandstof voor kernenergie vormt een veel kleiner deel van de totale kosten ervan dan bij conventionele centrales; er gaat daarentegen meer geld naar beveiliging, afvalverwerking en ontmanteling van verouderde centrales.<br />
Kernenergie is echter uiteindelijk geen alternatief voor fossiele brandstof, in die zin dat kerncentrales worden gevoed door splijtstof, die (vóór opwerking) wordt ontgonnen op een beperkt aantal locaties en de facto ook een eindige grondstof is. Verwacht wordt dat binnen enkele decennia de vraag naar uranium groter zal worden dan het aanbod, met sterk stijgende prijzen tot gevolg.<br />
<br />
== Kosten van kernenergie ==<br />
<br />
Een exacte kostenvergelijking met andere energiebronnen is moeilijk te maken omdat hierbij veel factoren een rol spelen. Onder meer de kostprijs van [[fossiele brandstof]]fen is hierbij van invloed. Deze kostprijs blijkt in de loop der jaren sterk te variëren, met de laatste jaren een tendens tot sterke stijging. In Nederland waar [[aardgas]] op grote schaal beschikbaar is, levert een gasgestookte centrale tot nog toe goedkopere stroom dan een nieuw te bouwen [[kerncentrale]]. Maar aangezien de gasprijs is gekoppeld aan de olieprijs, welke steeds verder stijgt, begint dit te veranderen. <br />
<br />
Wind- en zonne-energie, de belangrijkste vormen van hernieuwbare energie, leveren sterk fluctuerende elektriciteit. Dit vraagt dan ook aanzienlijke investeringen in het hoogspanningsnet. Maar dit verhoogt de elektriciteit prijs niet veel, ca 0,12 c/kWh, omdat de kosten van het hoogspanningsnet maar een gering deel zijn van de totale kosten van een WWS (wind-water-solar) energiesysteem.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 8.8</ref><br />
<br />
Het voornaamste obstakel voor investeerders om geld te steken in een nieuwe Nederlandse kerncentrale is het veranderlijke politieke beleid. Een kerncentrale, zoals in Finland en Frankrijk in aanbouw is, vereist een afschrijvingstijd van 30 tot 40 jaar, in Finland gaat men zelfs uit van 60 jaar. Dat komt doordat de bouw veel duurder is dan van een gewone, gasgestookte of kolengestookte centrale. Om zolang te kunnen afschrijven op een investering is echter stabiele politieke steun nodig. In Nederland verandert het beleid de laatste decennia om de paar jaar, zodat een kerncentrale voor particuliere investeerders een riskante investering lijkt.<br />
<br />
De werkelijke kostprijs van een kilowattuur elektriciteit uit een kerncentrale is lastig te bepalen; niet alle kosten worden namelijk meegerekend in de prijs die men nu voor de elektriciteit betaalt.<br />
* Wanneer een kerncentrale is afgeschreven blijft er een hoop radioactief materiaal over. De kosten voor het opruimen zijn groot en worden naar de toekomst geschoven.<br />
* Hetzelfde gebeurt met het geproduceerde radioactieve afval dat voor duizenden jaren veilig opgeslagen en continue beheerd, gecontroleerd en beveiligd moet worden. Het afval kan namelijk worden verwerkt in munitie en 'vuile bommen'.<br />
* Daarnaast worden in Europa de verzekeringspremies in het geval van een kernongeval kunstmatig laag gehouden. Hiervoor is vanaf het begin van de ontwikkeling van kernenergie speciale wetgeving gemaakt. In Nederland: Wet Aansprakelijkheid Kernongevallen (WAKO). Er is namelijk geen verzekeringsmaatschappij die de schade kan dekken. Overigens is de wetgeving in Frankrijk gunstiger voor exploitanten.<br />
<br />
== CANDU reactor ==<br />
<br />
CANDU-reactor staat voor "CANada Deuterium Uranium" en is een in Canada ontwikkelde kernreactor die werkt met deuteriumoxide (zwaar water) als moderator.<ref>https://www.nuclearfaq.ca/cnf_sectionA.htm#ngcandu</ref> Deuterium is een waterstofisotoop die in de kern behalve een proton ook een neutron bevat. Zwaar water is duur maar absorbeert veel minder neutronen dan gewoon water waardoor de reactor kan werken met goedkoper, niet verrijkt uranium. De splijtstofstaven liggen niet in een zwaar drukvat maar in vele drukbuizen die veel makkelijker te fabriceren zijn. <br />
<br />
Het reactortype wordt in veel landen gebruikt, met name in Canada (in totaal 22 reactoren, waarvan 18 in bedrijf) en India (12 reactoren in bedrijf, 6 in aanbouw). Andere CANDU-reactoren worden geëxploiteerd in Argentinië (1 reactor), China (2 reactoren), Pakistan (1 reactor), Roemenië (2 reactoren) en Zuid-Korea (4 reactoren).<br />
<br />
== Kweekreactor ==<br />
<br />
Een kweekreactor of broedreactor is een kernreactor die meer splijtstof produceert dan hij verbruikt. Daarvoor wordt de productie van plutonium-239, door invangst van snelle neutronen in uranium-238, vergroot <br />
door een ander koelmiddel te gebruiken, meestal vloeibaar natrium, ipv water dat neutronen teveel afremt of absorbeert - deze kunnen uranium-238 dan niet splijten.<br />
<br />
In Frankrijk is een grote kweekreactor opgestart, de Superphénix maar deze is na verschillende storingen in 1998 gesloten om economische redenen<ref>{{en}} {{cite web|url=http://www.icjt.org/plants/uni/a/uni81a.html|title=NUKE DATABASE SYSTEM: SUPERFENIX|publisher=ICJT}}</ref><ref>http://www.ecolo.org/documents/documents_in_french/SPXJospin.htm</ref>.<br />
<br />
De grootste in gebruik zijnde kweekreactor is de Belojarsk (BN-600) in de Russische plaats Zaretsjny, die tevens de eerste commerciële kweekreactor was die in 1980 op het hoogspanningsnet aangesloten werd.<br />
<br />
Kweekreactors zijn omstreden omdat ze gevoeliger zijn voor ongelukken dan conventionele kerncentrales. Dit komt onder andere door de zeer hoge temperatuur van de reactorkern en het zeer reactieve natrium dat voor de koeling gebruikt wordt. Natrium reageert heftig met water.<br />
<br />
== Kleine modulaire reactor ==<br />
Kleine modulaire reactoren ([[Engels]]: ''Small modular reactor'', SMR) zijn een groep van kernreactoren die veel kleiner zijn dan conventionele reactoren, en een vermogen leveren van maximaal 300 MW<sub>e</sub> (tegen 1000 MW<sub>e</sub> of meer voor een klassieke kernreactor).<ref name="IAEAsmall">{{en}}{{Citeer web |url=https://www.iaea.org/topics/small-modular-reactors |archiefurl =https://web.archive.org/web/20210916053443/https://www.iaea.org/topics/small-modular-reactors | archiefdatum =16 september 2021 |titel= Small modular reactors|auteur= |uitgever=[[Internationaal Atoomenergieagentschap|IAEA]] |datum= |bezochtdatum=}}</ref> Ze kunnen in een fabriek worden vervaardigd en naar een locatie worden getransporteerd. Modulaire reactoren zijn sneller bedrijfsklaar en kunnen mogelijk efficiënter en flexibeler ingezet worden.<ref name="IAEAsmall" /><ref name="energygov">{{en}}{{Citeer web |url=https://www.energy.gov/ne/advanced-small-modular-reactors-smrs |titel=Advanced Small Modular Reactors (SMRs) |archiefurl = https://web.archive.org/web/20210908155850/https://www.energy.gov/ne/advanced-small-modular-reactors-smrs | archiefdatum =8 september 2021 |auteur= |uitgever= energy.gov |datum= |bezochtdatum=21 oktober 2021 }}</ref> Volgens het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) zouden SMR’s in principe ook veiliger zijn dan conventionele reactoren.<ref name="IAEAsmall" /> Maar een SMR moet evenals een conventionele reactor een kritische massa splijtstof bevatten zodat zware schade of explosie mogelijk is als de regeling van de kettingreactie met neutronenabsorberend materiaal niet snel genoeg werkt.<br />
<br />
SMR's worden ingezet als zelfstandige eenheid, gekoppeld in modules, of gecombineerd met andere – ook [[Duurzame energie|hernieuwbare]] – energievormen.<br />
<br />
In 2021 stonden volgens het Internationaal Atoomenergieagentschap wereldwijd ongeveer 50 SMR-ontwerpen op de tekenplank, waarvan een viertal in een vergevorderd stadium van ontwikkeling, in Argentinië, China en Rusland.<ref name="IAEAsmall" /> Ook in de Verenigde Staten wordt onderzoek verricht.<ref name="energygov" /><br />
<br />
President Emmanuel Macron van [[Frankrijk]] kondigde in oktober 2021 aan een miljard euro vrij te maken voor ontwikkeling van SMR's tegen 2030.<ref name="dm12okt21">{{Citeer web |url=https://www.demorgen.be/nieuws/macron-zet-in-op-veilige-kleine-kernreactoren~bd89a2ca/ |titel=Macron zet in op veilige kleine kernreactoren |auteur= |uitgever=[[De Morgen]] |datum=12 oktober 2021|bezochtdatum= }}</ref><br />
<br />
In het [[Verenigd Koninkrijk]] ontwikkelt Rolls-Royce SMR's.<ref name="RR2021">{{en}}{{Citeer web |url=https://www.rolls-royce.com/media/press-releases/2021/08-11-2021-rr-announces-funding-secured-for-small-modular-reactors.aspx |titel=Rolls-Royce announces funding secured for Small Modular Reactors |auteur= |uitgever= [[Rolls-Royce plc|Rolls-Royce]]|datum=8 november 2021 |bezochtdatum= }}</ref><br />
<br />
In april 2023 sloten het Amerikaanse Holtec International en het Oekraïense Energoatom een akkoord voor de bouw van maximaal 20 SMR's in [[Oekraïne]], waarvan de eerste tegen 2029 operationeel zou worden.<ref name="ukrinfo">{{en}}{{Citeer web |url=https://www.ukrinform.net/rubric-economy/3699338-up-to-20-small-modular-reactors-will-be-built-in-ukraine.html |archiefurl = https://web.archive.org/web/20230424040725/https://www.ukrinform.net/rubric-economy/3699338-up-to-20-small-modular-reactors-will-be-built-in-ukraine.html | archiefdatum =24 april 2023 |titel=Up to 20 small modular reactors will be built in Ukraine |auteur= |uitgever= |datum=24 april 2023 |bezochtdatum= }}</ref><br />
<br />
== Kernfusie ==<br />
Er wordt al tientallen jaren onderzoek gedaan naar kernfusie, vooral omdat de hierbij gebruikte grondstoffen, zware waterstof (deuterium) en lithium, ruim beschikbaar zijn. Het blijkt echter erg moeilijk om omstandigheden te scheppen waaronder waterstofkernen zo dicht bij elkaar worden gebracht en gehouden dat er een nuttige hoeveelheid fusie-energie ontstaat. Er wordt onder andere gewerkt aan tokamak-reactors en laser-implosie reactors. <br />
<br />
Problemen zijn de grote benodigde energie-input voor er netto energieproductie op gaat treden, en de materialen waaruit de reactor moet bestaan. Deze moeten bestand zijn tegen hoge temperaturen. Bovendien worden ze na gebruik zelf radioactief wat weer een afvalprobleem schept. Echter zal dit afval redelijk snel zijn radioactiviteit verliezen (de helft minder radioactief na 12 jaar) zodat opslag maar voor beperkte periodes nodig is. Tevens wordt er gewerkt aan materialen die niet of minder radioactief worden door bestraling.<br />
<br />
Zie verder het artikel [[kernfusie]].<br />
<br />
==Zie ook==<br />
*[[Kernramp van Fukushima]]<br />
* https://nl.wikipedia.org/wiki/Kernramp_van_Tsjernobyl<br />
<br />
==Externe links==<br />
* [http://www.kernenergie.nl/ Kernenergie.nl ] Webportaal met veel links naar nuttige informatie over kernenergie en nucleaire technologie.<br />
*[http://www.kernenergieinnederland.nl/ kernenergieinnederland.nl] De geschiedenis kernenergie in Nederland<br />
* [http://www.nrg-nl.com/public/indexnl.html NRG-Publieksinformatie ] Toegankelijke informatie van onderzoeksgroep NRG over kernenergie, nucleaire technologie en straling.<br />
* [http://www.sckcen.be SCK.CEN ] Studiecentrum voor Kernenergie.<br />
* [http://www.antenna.nl/wise/ World Information Service on Energy], een (anti-nucleaire) organisatie, die o.a. 20x per jaar een tijdschrift uitgeeft met recent nieuws over kernenergie.<br />
* [http://www.laka.org/ Stichting LAKA], Documentatie en onderzoekscentrum kernenergie. De stichting is tegen het gebruik van kernenergie. <br />
* [http://www.kernvisie.com Stichting Kernvisie], deze stichting is voor het gebruik van kernenergie<br />
*{{fr}}{{nl}} [http://www.nucleairforum.be Website door Electrabel over de voor- en nadelen van kernenergie]<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
<br />
[[Categorie:Kernenergie]]<br />
[[Categorie:Energie]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=356404Energietransitie wereldwijd2023-12-02T14:47:35Z<p>Rwbest: /* in de Verenigde Staten */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 28% met windturbines opgewekt.<ref>https://www.nationalgrid.com/stories/energy-explained/how-much-uks-energy-renewable#:~:text=In%202022%2C%20individual%20renewables%20contributed,electricity%20generated%20on%20that%20day.</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref> Op de klimaattop COP28 in Dubai heeft de VS toegezegd al hun kolencentrales te zullen sluiten. Streefdatum is het jaar 2035. <ref>https://www.volkskrant.nl/klimaattop/klimaattop-vs-kondigen-sluiting-alle-kolencentrales-aan~bf2d121c/</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=356009Energietransitie wereldwijd2023-11-21T10:39:05Z<p>Rwbest: /* VN-emissiekloofrapport 2022 */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 28% met windturbines opgewekt.<ref>https://www.nationalgrid.com/stories/energy-explained/how-much-uks-energy-renewable#:~:text=In%202022%2C%20individual%20renewables%20contributed,electricity%20generated%20on%20that%20day.</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport ===<br />
Het Emissions Gap Report stelde in 2022 vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
In 2023 herhaalde de UNEP dit. Met de plannen die nu op tafel liggen, zal het klimaat 2,5 tot 2,9 ºC opwarmen ten opzichte van het pre-industriële niveau.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2023/11/20/klimaatplannen-wereldwijd-zijn-verre-van-toereikend-a4181467</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=355224Energietransitie wereldwijd2023-10-31T11:46:11Z<p>Rwbest: /* IEA scenario's */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 28% met windturbines opgewekt.<ref>https://www.nationalgrid.com/stories/energy-explained/how-much-uks-energy-renewable#:~:text=In%202022%2C%20individual%20renewables%20contributed,electricity%20generated%20on%20that%20day.</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van het nieuwste beleid. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario wordt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C beperkt.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in NZE meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport 2022 ===<br />
Dit rapport stelt vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=355223Energietransitie wereldwijd2023-10-31T11:38:41Z<p>Rwbest: /* IEA scenario's */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 28% met windturbines opgewekt.<ref>https://www.nationalgrid.com/stories/energy-explained/how-much-uks-energy-renewable#:~:text=In%202022%2C%20individual%20renewables%20contributed,electricity%20generated%20on%20that%20day.</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van de nieuwste beleidsinstellingen. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario beperkt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in BEN meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport 2022 ===<br />
Dit rapport stelt vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=355222Energietransitie wereldwijd2023-10-31T11:35:10Z<p>Rwbest: /* IEA scenario's */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 28% met windturbines opgewekt.<ref>https://www.nationalgrid.com/stories/energy-explained/how-much-uks-energy-renewable#:~:text=In%202022%2C%20individual%20renewables%20contributed,electricity%20generated%20on%20that%20day.</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In de World Energy Outlook 2023 merkt het IEA op dat ''We op koers liggen om vóór 2030 de piek van alle fossiele brandstoffen te zien.''<ref name="WEO23">https://www.iea.org/reports/world-energy-outlook-2023 Download pdf</ref>{{Rp|18}}<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}<br />
<br />
Het Stated Policies Scenario (STEPS) biedt een vooruitzicht op basis van de nieuwste beleidsinstellingen. Het aandeel van fossiele brandstoffen in de mondiale energievoorziening – dat decennia lang rond de 80% bleef hangen – begint af te nemen en zal tegen 2030 73% bereiken.<ref name="WEO23"/>{{Rp|18}} Dit ondergraaft de grondgedachte voor elke stijging van de investeringen in fossiele brandstoffen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|19}} Hernieuwbare energiebronnen zullen naar verwachting 80% van de nieuwe energiecapaciteit bijdragen tot 2030, waarbij zonne-energie alleen al goed is voor meer dan de helft.<ref name= "WEO23"/>{{Rp|20}} De STEPS ziet een piek in energiegerelateerde CO2-emissies halverwege de jaren 2020, maar de emissies blijven hoog genoeg om de gemiddelde mondiale temperatuur te doen stijgen tot ongeveer 2,4 °C in 2100.<ref name ="WEO23"/>{{Rp|22}} De totale vraag naar energie blijft stijgen tot 2050.<ref name="WEO23"/>{{Rp|23}} De totale energie-investeringen blijven ongeveer 3 biljoen dollar per jaar bedragen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Announced Pledges Scenario (APS) gaat ervan uit dat alle nationale energie- en klimaatdoelstellingen van overheden volledig en op tijd worden gehaald. De APS gaat gepaard met een temperatuurstijging van 1,7 °C in 2100 (met een waarschijnlijkheid van 50%).<ref name="WEO23"/>{{Rp|92}} De totale energie-investeringen stijgen daarna tot ongeveer USD 4 biljoen per jaar 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}}<br />
<br />
Het Net Zero Emissions by 2050 (NZE) Scenario beperkt de opwarming van de aarde tot 1,5 °C.<ref name="WEO23"/>{{Rp|17}} Het aandeel fossiele brandstoffen bereikt 62% in 2030.<ref name=" WEO23"/>{{Rp|101}} De methaanuitstoot uit het aanbod van fossiele brandstoffen daalt met 75% in 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|45}} De totale energie-investeringen stijgen tot bijna USD 5 biljoen per jaar na 2030.<ref name="WEO23"/>{{Rp|49}} Investeringen in schone energie moeten overal stijgen, maar de sterkste stijgingen zijn nodig in de opkomende markten en ontwikkelingseconomieën met uitzondering van China, die meer internationale steun vereisen.<ref name="WEO23"/>{{Rp|46}} Het aandeel elektriciteit in het eindverbruik zal tegen 2050 in BEN meer dan 50% bedragen. Het aandeel van kernenergie in de elektriciteitsopwekking blijft in alle scenario's in de loop van de tijd grotendeels stabiel, ongeveer 9%.<ref name="WEO23"/>{{Rp|106}}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport 2022 ===<br />
Dit rapport stelt vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Energietransitie_wereldwijd&diff=355083Energietransitie wereldwijd2023-10-25T18:05:04Z<p>Rwbest: /* IEA scenario's */</p>
<hr />
<div>'''Energietransitie''' is een '''wereldwijd''' langdurig proces waarbij internationaal structurele veranderingen in energieopwekking en energiegebruik optreden. De huidige en in de komende decennia verwachte veranderingen betreffen onder andere de overgang van fossiele brandstof naar [[duurzame energie]]bronnen, elektrische motoren en verwarming, en energieopslag. Het beleidsdoel daarbij is door de internationale gemeenschap neergelegd in het [[Klimaatverdrag]] van Parijs: de stijging van de wereldwijde gemiddelde temperatuur ruim onder de 2 °C houden<br />
boven pre-industriële niveaus.<ref>{{en}} [http://unfccc.int/files/meetings/paris_nov_2015/application/pdf/paris_agreement_english_.pdf Tekst van verdrag]</ref> Het verdrag betekende een doorbraak.<ref name="NLenergie">[https://www.rijksoverheid.nl/regering/documenten/publicaties/2017/10/10/regeerakkoord-2017-vertrouwen-in-de-toekomst] 3.1 Klimaat en energie</ref> De uitwerking ervan verschilt echter sterk per land, en niet alle landen onderkennen de urgentie van een energietransitie. Er is veel debat en ongerustheid over de effecten en vormgeving van de energietransitie die sterk verschilt per land en in veel landen nog nauwelijks is begonnen. Uit een analyse van de huidige toezeggingen om de uitstoot tussen 2020 en 2030 te verminderen, blijkt dat bijna 75 procent van de klimaatbeloften gedeeltelijk of volledig onvoldoende zijn om bij te dragen aan het verminderen van broeikasgas uitstoot met 50 procent tegen 2030, en sommige van deze toezeggingen zullen waarschijnlijk niet worden gerealiseerd.<ref name="FEU">[https://feu-us.org/our-work/behind-the-climate-pledges/], FEU-US</ref><br />
<br />
[[Bestand:512px-Schneebergerhof 01.jpg|thumb|[[zonnepaneel|Zonnepanelen]] en [[windturbine]]s bij een windpark in de Duitse deelstaat Rheinland-Pfalz]]<br />
<br />
Volgens de EU Copernicus Climate Change Service zal de wereldwijde gemiddelde temperatuur 1,5°C hoger zijn in 2034 als de opwarming in het huidige tempo doorgaat.<ref>https://climate.copernicus.eu/how-close-are-we-reaching-global-warming-15degc</ref><br />
<br />
Volgens het Dartmouth College (VS) hebben de VS, China, Rusland en India $5500 miljard economische schade veroorzaakt aan de rest van de wereld tussen 1990 en 2014 door uitstoot van broeikasgassen.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/economische-schade-door-opwarming-van-de-aarde-is-het-grootst-voor-de-landen-die-het-minst-uitstoten~b6675c25/</ref><br />
<br />
In 2021 was de energieproductie in de wereld 13% hernieuwbaar, met grote verschillen tussen landen. In Rusland 2%, Noorwegen 7%, de VS 8%, China 10%, India 33%, Nigeria 53%.<ref name="Enerdata"> {{cite web|url=https://yearbook.enerdata.net/ |title=World Energy Statistics &#124; Enerdata |publisher=Yearbook.enerdata.net |date= |accessdate=2022-08-26}}</ref> Het elektriciteitsgebruik was in de wereld 30% duurzaam, in Zuid-Korea 7%, Rusland 19%, Nederland 33%, Duitsland 40%, Brazilië 77%, Noorwegen 99%.<ref>https://yearbook.enerdata.net/renewables/renewable-in-electricity-production-share.html</ref>. De CO2 uitstoot verschilt ook sterk per land en per persoon: in China 12 gigaton, 8 ton pp; de VS 5 Gt, 15 ton pp; Duitsland 0,7 Gt, 8 ton pp; India 2,7 Gt, 1,9 ton pp; Nigeria 0,14 Gt, 0,6 ton pp.<ref>https://ourworldindata.org/explorers/co2?tab=table&facet=none&country=USA~IND~GBR~OWID_WRL~CHN&Gas+or+Warming=CO%E2%82%82&Accounting=Production-based&Fuel+or+Land+Use+Change=All+fossil+emissions&Count=Per+country</ref><br />
<br />
Energie- en klimaatonderzoekers van o.a. het [[Internationaal Energieagentschap]] hebben [[Scenariostudie|scenario's]] geschreven die een basis voor beleidskeuzes kunnen vormen omdat ze een beeld schetsen van verschillende denkbare ontwikkelingen, de maatregelen die daarvoor nodig zijn en de organisatie van nieuwe energiesystemen. In 2050 zou in een scenario van het IEA het aandeel van koolstofarme bronnen (duurzaam en nucleair) in de energieproductie 80% kunnen bedragen. In een alternatief scenario kan de energieproductie ca 70% duurzaam zijn in 2040 en bijna 100% in 2050. Beide scenario's voldoen aan het akkoord van Parijs en zijn gebaseerd op uitgebreide computersimulaties.<br />
<br />
De investeringen om ecologische rampspoed te voorkomen worden geschat op een paar procent van het wereldinkomen.<br />
<br />
{{Inhoud links}}<br />
<br />
== Redenen voor alternatieven ==<br />
<br />
Er zijn enkele redenen om over te schakelen op alternatieven.<br />
<br />
* Fossiele brandstoffen zijn schadelijk voor het milieu door de koolstofdioxide CO<sub>2</sub> die uitgestoten wordt bij verbranding. Wereldwijd was dat 32 gigaton (4,4 ton per persoon) in 2015. De mondiale temperatuur kan stijgen naar 1,5 tot 2&nbsp;°C boven het pre-industriële niveau door verdere emissie in de komende decennia van totaal ca 500 tot 1000 Gt (het koolstof budget).<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref><sup>§2.1.2</sup> In 2018 was de emissie gestegen tot 33 Gt.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref><br />
<br />
{| class="wikitable sortable" width="30%" style="float:right;margin-left:1em;"<br />
|+ Landen/regio's met de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon, en hernieuwbaar deel van de energievoorziening, in 2018.<br />
! || gigaton || ton pp || hern.%<br />
|-<br />
| China || 14 || 9,4 || 10<br />
|-<br />
| Verenigde Staten || 6,7 || 21 || 8<br />
|-<br />
| Europese Unie || 4,4 || 8,7 || 15<br />
|-<br />
| India || 3,7 || 2,7 || 23<br />
|-<br />
| Rusland || 2,5 || 17 || 3<br />
|-<br />
| Japan || 1,4 || 11 || 7<br />
|-<br />
! WERELD || 52 || 6,8 || 14<br />
|}<br />
<br />
: Bovendien komen ook andere broeikasgassen vrij bij verbranding, het winnen en raffineren van aardolie en zuiveren van aardgas: methaan CH<sub>4</sub> dat een sterk broeikasgas is, en stikstofoxiden NO<sub>x</sub>. Ook niet-energie activiteit als veeteelt en rijstbouw verhoogt het broeikasgas in de atmosfeer. De uitstoot van andere gassen wordt omgerekend naar een CO<sub>2</sub> hoeveelheid met hetzelfde klimaateffect. Totaal en wereldwijd was de GHG (greenhouse gas) emissie 52 Gt (6,8 ton per persoon) in 2018. In 1990 was het nog 33 Gt. De tabel toont landen/regio's met in 2018 de meeste broeikasgas emissie in gigaton en in ton per persoon,<ref name="em">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2020-trends-in-global-co2-and_total-greenhouse-gas-emissions-2020-report_4331.pdf PBL GHG emissions, Appendix B</ref><sup>p.70,74</sup> en hernieuwbaar deel van de energievoorziening.<ref name="balances">World energy balances 2019.pdf IEA</ref><br />
<br />
: De kooldioxide uitstoot daalde in 2020 5,8%, bijna 2 Gton, maar het IEA verwacht 4,8% stijging in 2021.<ref>https://www.iea.org/reports/global-energy-review-2021/co2-emissions#abstract</ref><br />
<br />
* Olie en gas raken langzaam uitgeput, en bovendien moeten ze geïmporteerd worden uit landen zoals Saudi-Arabië en Rusland die de levering (dreigen te) verminderen om politiek druk uit te oefenen. Dit argument weegt voor veel West-Europese landen vooral zwaar sinds Rusland begin 2006 en 2009 de gaskraan naar [[Oekraïne]] dichtdraaide na wanbetalingen. In 2022 stopte Rusland gasleveringen als reactie op de westerse sancties die zijn opgelegd voor de invasie van Oekraïne.<ref>https://www.reuters.com/markets/europe/europes-gas-crisis-set-deepen-after-winter-drains-reserves-2022-10-05/</ref><br />
<br />
* Door verbranding van kolen, hout en afval wordt ook roet en [[fijnstof]] uitgestoten. Deze luchtverontreiniging veroorzaakt jaarlijks miljoenen doden. In China is dit een belangrijke reden voor schone energiebronnen.<br />
<br />
== Belemmeringen en oplossingen ==<br />
<br />
=== Kosten ===<br />
De gemiddelde productie kosten van duurzame elektriciteit in de wereld waren in 2018, in dollarcent per kWh<ref>https://www.irena.org/-/media/Files/IRENA/Agency/Publication/2019/May/IRENA_Renewable-Power-Generations-Costs-in-2018.pdf</ref><sup>Table 1</sup>:<br />
<br />
Waterkracht 4,7; Zonnepanelen 8,5; Wind op zee 12,7; Wind op land 5,6.<br />
<br />
Meer dan driekwart van de wind- en vier vijfde van de zonne-energie die in 2020 in gebruik wordt genomen, zou goedkoper elektriciteit moeten produceren dan met fossiele brandstof. Cruciaal is dat ze dit doen zonder subsidie. Wind op de Noordzee zal 5 eurocent/kWh kosten in 2023 en 3-4 eurocent/kWh in 2030.<ref>https://windopzee.nl/onderwerpen/wind-zee/kosten/kosten-windparken/ </ref><br />
<br />
In 2018 lijden van de kolencentrales ter wereld 42% verlies en tegen 2030 zal laten draaien van 96% duurder zijn dan nieuwe capaciteit voor hernieuwbare energie bouwen.<ref>https://www.forbes.com/sites/mikescott/2018/12/03/coal-power-plants-lose-their-cost-advantage-over-clean-energy/</ref><br />
<br />
Er zijn nog kosten van integratie in het energiesysteem (opslag, extra transmissie), maar mogelijk grotere milieu kosten als elektriciteit niet duurzaam geproduceerd wordt.<br />
<br />
=== Integratie, opslag ===<br />
De energiebronnen zon en wind zijn onregelmatig beschikbaar. Als hun bijdrage aan de elektriciteit opwekking meer dan ongeveer een kwart is kan het net instabiel worden. In Europa deed het probleem zich het eerst voor in Denemarken maar nu ook in Duitsland, Ierland en Portugal.<ref>REN21. 2020. Renewables 2020 Global Status Report, Figure 53</ref> Energieopslag wordt gebruikt om vraag en aanbod van [[elektriciteit]] in het elektriciteitsnet te balanceren. Pompcentrales (waterkracht) worden hiervoor het meest gebruikt. Die zijn er niet in Nederland, wel in Europa. Accu's zijn duur en zwaar. De Vanadium-redox-accumulator, zie [[Oplaadbare_batterij#Vanadium_redox]] heeft een bijna ongelimiteerde capaciteit.<br />
<br />
Maar elektriciteit opslaan en later weer gebruiken gaat niet zonder verlies. Er zijn andere manieren om elektriciteitsvraag en -aanbod te balanceren zoals reguleren van de vraag (smart grid) en uitwisselen van aanbod met andere landen of gebieden. Het weer is niet overal hetzelfde dus er kan daar tekort zijn als er hier overschot is, of omgekeerd. Er is dan minder opslag nodig.<br />
<br />
=== Elektrische aandrijving en verwarming ===<br />
De transportsector in de wereld gebruikte in 2018 41% van de fossiele brandstof en maar 2% van de elektriciteit.<ref name="balances" /> Elektrificering van het vervoer kan de kooldioxide uitstoot sterk verminderen mits ook elektriciteit duurzamer opgewekt wordt. In het wegtransport groeit het aantal EVs (elektrische voertuigen) voor personen sterk, in 3 jaar van 6 tot 18 miljoen in 2021, waarvan bijna de helft in China. Het aantal elektrische 2- en 3-wielers groeide tot 35 miljoen, bijna allemaal in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2022</ref><sup>p.14,35,101</sup> In 2022 werden 10 miljoen EVs verkocht, 60% in China.<ref>https://www.iea.org/reports/global-ev-outlook-2023</ref><br />
<br />
De industrie in de wereld gebruikte in 2018 25% van de fossiele brandstof voor motoren en verwarming. In gebouwen werd 11% verstookt.<ref name="balances" /> Elektromotoren en elektrische warmtepompen zijn veel efficiënter.<br />
<br />
=== Duurzame brandstof en grondstof ===<br />
Fossiele brandstof kan grotendeels vervangen worden door duurzame elektriciteit. Maar dat is niet de oplossing voor o.a.<br />
<br />
* Luchtvaart over duizenden km; te zware accu's.<br />
* IJzererts reduceren in een hoogoven; gaat nu met kolen.<br />
* [[Kunststof|Plastic]] productie; aardolieraffinage levert nu de grondstof.<br />
* Bij cement productie door verhitting van kalksteen ontstaat veel kooldioxide.<br />
<br />
Fossiele brandstof kan vervangen worden door [[biobrandstof]]. Dat is beperkt beschikbaar omdat het concurreert met de voedselvoorziening, maar kan helpen waar elektrificatie niet mogelijk is.<ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref> Ook waterstof, geproduceerd door elektrolyse van water met duurzame elektriciteit, kan fossiele brandstof vervangen, ook bij staalproductie.<ref>https://www.deingenieur.nl/artikel/staalproducent-gebruikt-waterstof-in-plaats-van-kolen</ref><ref>https://www.irena.org/newsroom/pressreleases/2020/Dec/Making-Green-Hydrogen-a-Cost-Competitive-Climate-Solution</ref> [[Hoogovenslak]] kan cement grotendeels vervangen.<br />
<br />
== Energietransitie in Europa en Rusland ==<br />
<br />
Op 11-12-2020 is in Europa afgesproken om in 2030 minstens 55% minder broeikasgas uit te stoten om in 2050 klimaatneutraal te zijn<ref>https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/FS_20_2388</ref> in het kader van de Green Deal.<ref>https://web.archive.org/web/20200623100713/https://www.europa-nu.nl/id/vl4ck66fcsz7/europese_green_deal#p6</ref><br />
<br />
In 2021 emiteerde Europa, met 6% van de wereldbevolking, 10% van alle broeikasgas, gebruikte 14% van de energie en genereerde 14% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 23% af en het energiegebruik nam 6% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 70% fossiel, 20% hernieuwbaar en 10% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2022 daalden de CO2-emissies met 2,5 procent, dankzij een recordbijdrage van duurzame energie en een zacht najaar.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/co2-uitstoot-bereikt-nieuw-record-maar-stijging-minder-groot-dan-gevreesd~b0f601c54/</ref> 30-03-2023 is besloten dat in 2030 minstens 42,5 procent van het energiegebruik in de EU duurzaam moet zijn opgewekt.<ref>https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/eu-akkoord-over-doelstelling-duurzame-energie-bijna-verdubbeling-ten-opzichte-van-huidig-verbruik~b0048773/</ref><br />
<br />
Nederland, Duitsland, Denemarken, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk bouwen reusachtige parken in de Noordzee. Uiteindelijk moet er 300 gigawatt windvermogen staan, aangesloten op 'stopcontacten' zo groot als boorplatforms, van het stroomkabelnet op zee om die energie aan land te krijgen.<ref>https://www.volkskrant.nl/kijkverder/v/2022/de-noordzee-als-groene-energiecentrale-van-europa~v463235/</ref> De regeringsleiders van Nederland, Duitsland, Denemarken en België maakten 19 mei 2022 in Esbjerg het gezamenlijk doel bekend om het windvermogen op de Noordzee te verhogen tot 65 GW in 2030 en 150 GW in 2050. Dit levert de helft van de capaciteit die nodig is om klimaatneutraliteit in de EU te bereiken.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720253.pdf</ref><br />
300 GW capaciteit levert ongeveer 120 GW gemiddeld vermogen. Dat komt overeen met schatting van Mark Z Jacobson van het zeewind aandeel van het eindgebruik in de EU27 in 2050.<ref>M Z Jacobson, ''100% Clean, Renewable Energy and Storage for Everything'', Cambridge University Press 2021, Table 7.6</ref><br />
In 2023 hebben ook Noorwegen, het Verenigd Koninkrijk, Ierland, Frankrijk en Luxemburg zich aangesloten bij het Esbjerg akkoord. Er komt een 2 GW stroomkabel die Engeland koppelt aan een van de toekomstige Nederlandse windparken.<ref>https://nos.nl/artikel/2472634-nederlands-windpark-wordt-gekoppeld-aan-stroomkabel-met-vk</ref><br />
<br />
=== in Rusland ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde Rusland, met 2% van de wereldbevolking, 6% van alle broeikasgas, gebruikte 5% van de energie en genereerde 4% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 5% toe en het energiegebruik 8% toe.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 87% fossiel, 7% hernieuwbaar en 6% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} In 2019 was de broeikasgas emissie 2,5 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het aandeel van zonne- en windenergie is onbeduidend en zal naar verwachting in 2040 niet meer dan 1% bedragen.<ref>https://www.researchgate.net/publication/335766396_Energy_transition_in_Russia</ref><br />
<br />
Rusland heeft zelfs nog niet zijn plan ingediend om de uitstoot te verminderen volgens het Klimaatakkoord.<ref name="FEU" /> De Climate Action Tracker gaf Rusland in 2021 een algemene beoordeling "Critically Insufficient" dat aangeeft dat het klimaatbeleid en de toezeggingen, minimale tot geen actie betekenen en helemaal niet in overeenstemming zijn met het Klimaatverdrag van Parijs.<ref>https://climateactiontracker.org/countries/russian-federation/</ref><br />
<br />
President Poetin heeft in okt 2021 aangekondigd dat Rusland van plan is tegen 2060 CO2-neutraal te zijn.<ref>https://www.spglobal.com/platts/en/market-insights/latest-news/energy-transition/102921-cop26-russia-to-refocus-energy-strategy-in-bid-to-reach-carbon-neutrality-by-2060</ref><br />
<br />
Mogelijke 'positieve' effecten van klimaatopwarming zijn een verminderd energieverbruik in koude streken, uitbreiding van landbouwgebieden en navigatiemogelijkheden in de Noordelijke IJszee.<ref>https://www.theguardian.com/world/2020/jan/05/russia-announces-plan-to-use-the-advantages-of-climate-change</ref><br />
<br />
=== in Duitsland ===<br />
De broeikasgas emissie was in 1990 1,2 gigaton en daalde in de periode 2005-2018 van 1,0 tot 0,9 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De daling was groter geweest als in die periode de elektriciteitsopwekking met kerncentrales niet sterk gedaald was.<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie_in_Duitsland]].<br />
<br />
=== in het Verenigd Koninkrijk ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in het [[Verenigd Koninkrijk]] daalde in de periode 2005-2018 van 0,6 naar 0,5 gigaton per jaar. In 1990 was de uitstoot van kooldioxide 0,8 Gt.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> De Climate Change Act 2008 introduceerde de wettelijke bindende doelstelling voor 2050 om broeikasgasemissies met ten minste 80% te verminderen ten opzichte van het niveau van 1990.<ref>https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/774235/national_energy_and_climate_plan.pdf</ref><br />
4 december 2020 werd het doel aangekondigd om de UK emissies ten minste 68% te verminderen in 2030 en tot netto nul in 2050.<ref>https://www.gov.uk/government/news/uk-sets-ambitious-new-climate-target-ahead-of-un-summit</ref><br />
<br />
Kernenergie leverde in 2018 bijna een vijfde van de Britse elektriciteit, maar op één na zijn alle huidige kerncentrales tegen 2030 met pensioen. Slechts één nieuwe nucleaire centrale is in aanbouw.<br />
<br />
Elektriciteit werd voor 35% duurzaam en voor maar 5% met kolen opgewekt; de regering wil stoppen met kolen tegen 2025.<ref name="co2018">[https://webstore.iea.org/global-energy-co2-status-report-2018 Global Energy & CO2 Status Report 2018], IEA, 26 maart 2019</ref> Het kolen aandeel daalde van 40% in 2012 tot 2% in 2019.<ref>https://www.gov.uk/government/speeches/cop26-energy-transition-council-launched-at-clean-energy-ministerial-side-event</ref> In 2022 werd 28% met windturbines opgewekt.<ref>https://www.nationalgrid.com/stories/energy-explained/how-much-uks-energy-renewable#:~:text=In%202022%2C%20individual%20renewables%20contributed,electricity%20generated%20on%20that%20day.</ref><br />
<br />
=== in Italië ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas daalde in [[Italië]] in de periode 2005-2019 van 0,6 naar 0,4 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 63% fossiel, 13% waterkracht en 24% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar verhoging van zonnestroom van 23 TWh in 2015 naar 74 TWh in 2030.<ref>https://www.pv-magazine.com/2019/01/11/italy-sets-2030-solar-target-of-50-gw/</ref><br />
<br />
=== in Frankrijk ===<br />
<br />
In [[Frankrijk]] is de uitstoot van broeikasgas vrijwel constant 0,5 gigaton (7 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 11% fossiel, 70% nucleair, 12% waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Frankrijk heeft 58 kernreactoren met totaal 63 GW elektrisch vermogen.<ref>http://www.world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref> De meeste zijn aan het eind van hun levensduur. Het nucleaire aandeel in de elektriciteit zal volgens plan in 2035 verminderen tot 50% en het hernieuwbare aandeel zal groeien tot 45%. De laatste kolencentrales sluiten in 2022.<ref>https://www.planete-energies.com/en/medias/close/france-s-energy-transition-roadmap</ref><br />
<br />
In 2022 is het doel gesteld om in 2030 32% hernieuwbare energie in het eindgebruik en tenminste 40% in het elektriciteitsgebruik te hebben.<ref>https://www.researchgate.net/publication/360516450_Energy_Transition_in_France</ref><br />
<br />
In Flamanville, Normandië, is sinds 2007 een EPR in aanbouw. In 2020 was het project meer dan vijf keer boven het budget. In 2022 werden meer vertragingen aangekondigd, waardoor het laden van splijtstof werd uitgesteld tot begin 2024. De geschatte kosten bij voltooiing zijn gestegen naar € 13,2 miljard.<ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Further-delay-to-Flamanville-EPR-start-up</ref><br />
<br />
In maart 2023 keurde het Franse parlement formeel het nucleaire investeringsplan van de regering goed, waarin de bouw van zes nieuwe EPR-2 PWR's op drie locaties ter waarde van € 52 miljard wordt overwogen.<ref>https://world-nuclear.org/information-library/country-profiles/countries-a-f/france.aspx</ref><br />
<br />
=== in Polen ===<br />
<br />
De broeikasgas-uitstoot in [[Polen (hoofdbetekenis)|Polen]] was in de periode 2005-2019 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 78% met kolen, 6% met gas en 14% duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het totale hernieuwbare energiegebruik in 2016 was 11%, in 2020 was het 16% (meest biomassa). Wind op de Baltische zee moet veel gaan bijdragen aan de elektriciteitsopwekking.<ref>Poland 2022, Energy Policy Review, Fig.5.1 en p.77, https://www.iea.org/countries, select Poland</ref> Sinds 2012 hebben grote energiebedrijven sterk gelobbyd tegen hernieuwbare energiebronnen en meer staatssteun gevraagd voor het stabiliseren van het energie systeem. Als gevolg hiervan hebben netwerkexploitanten extra winst gemaakt ten koste van eigenaren van kleine duurzame energie installaties.<br />
<ref name="atlas"> https://www.boell.de/sites/default/files/energyatlas2018_facts-and-figures-renewables-europe.pdf.pdf?dimension1=ds_energyatlas.</ref><sup>p.36</sup><br />
<br />
Sept 2020 kwamen de Poolse regering en de mijnwerkersvakbond een vertrekdatum overeen: alle Poolse kolenmijnen moeten tegen 2049 gesloten zijn. Het doel is om in 2030 het aandeel elektriciteit uit steenkool terug te brengen van 70 naar maximaal 56% en het aandeel hernieuwbare energie aanzienlijk te verhogen tot minimaal 32%.<ref>https://www.en-former.com/en/energy-transition-in-coal-centric-poland-renewables-on-course-for-growth/</ref><br />
<br />
De minister van klimaat heeft aangekondigd dat Polen in 2026 zal beginnen met de bouw van zijn eerste kerncentrale, met een capaciteit van 1,0-1,5 gigawatt. De faciliteit zal naar verwachting in 2033 online komen.<ref>https://notesfrompoland.com/2020/06/16/construction-of-polands-first-nuclear-power-plant-to-begin-in-2026/</ref><br />
<br />
=== in Spanje ===<br />
<br />
De uitstoot van broeikasgas in [[Spanje]] was in de periode 2005-2018 steeds rond 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 46% fossiel, 21% nucleair, 7% waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
Zonnestroom werd goedkoop in 2015 en in eigen beheer gebruikt en opgeslagen omdat levering aan het elektriciteitsnet zwaar belast werd. Deze "sun tax" is eind 2018 afgeschaft.<ref>https://elpais.com/elpais/2019/02/05/inenglish/1549357123_580894.html</ref><br />
Het doel is 42% hernieuwbare energie in 2030.<ref>https://unef.es/2019/04/why-solar-energy-is-back-from-the-dead-in-spain/ </ref><br />
<br />
De totale energiemix wordt nog steeds sterk gedomineerd door fossiele brandstoffen. Het Spaanse beleid voor energie en klimaat is nu (2021) gebaseerd op de 2050-doelstellingen van nationale klimaatneutraliteit, 100% hernieuwbare energie in de elektriciteitsmix en 97% hernieuwbare energie in de totale energiemix.<ref>https://www.iea.org/reports/spain-2021</ref><br />
<br />
=== in Oekraine ===<br />
De broeikasgas emissie was van 2000 tot 2020 steeds rond 0,4 Gt per jaar. In 1990 was het nog 0,9 Gt.<br />
<ref>https://di.unfccc.int/ghg_profiles/annexOne/UKR/UKR_ghg_profile.pdf</ref><br />
<br />
=== in Nederland ===<br />
<br />
In Nederland was de broeikasgas emissie 227 megaton in 1990 en 170 Mt in 2020. Het primair energiegebruik was in 2020 voor slechts 8% hernieuwbaar.<ref name="pbl">https://www.pbl.nl/sites/default/files/downloads/pbl-2022-klimaat-en-energieverkenning-4838.pdf</ref>{{Rp|Kerntabellen 2, 4 en 5.}}<br />
<br />
Zie verder [[Energietransitie in Nederland]].<br />
<br />
=== in België ===<br />
<br />
Van 2005 tot 2012 daalde de broeikasgas emissie van 150 naar 125 megaton per jaar, en daarna niet verder (11 ton per persoon).<ref> https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2021/690578/EPRS_BRI(2021)690578_EN.pdf</ref><br />
<br />
In 2020 waren fossiele brandstoffen (voornamelijk olie en aardgas) goed voor 71% van de energievoorziening. Kernenergie leverde 39% van de elektriciteit, gas 30%, wind 15%.<br />
De federale regering heeft in 2022 besloten om tegen 2025 het kernenergie vermogen te verminderen van bijna 6 tot 2 GW.<br />
België werkt samen met Frankrijk, Duitsland en Nederland om de gasvoorziening te verzekeren bij het afbouwen van de productie uit het Groningen-gasveld.<br />
<ref>https://iea.blob.core.windows.net/assets/638cb377-ca57-4c16-847d-ea4d96218d35/Belgium2022_EnergyPolicyReview.pdf</ref><br />
<br />
België heeft zich geëngageerd om tegen 2020 13% van alle energie uit hernieuwbare bronnen te halen.<br />
In 2019 stonden voor de Noordzeekust windparken met samen 1556 MW vermogen. In 2020 wordt dit 2262 MW dat 8 TWh per jaar opwekt, ongeveer 10% van de totale elektriciteitsvraag.<ref>http://www.belgianoffshoreplatform.be/en/</ref><br />
In mei 2022 is in Esbjerg besloten dat het windvermogen op zee 5,8 GW in 2030 en 8 GW in 2040 moet zijn.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Verwacht wordt dat hernieuwbaar vermogen (exclusief waterkracht) zijn capaciteit zal verdubbelen van 9,5 GW in 2019 tot 18,1 GW tegen 2030.<ref>https://www.power-technology.com/comment/gas-and-renewable-set-to-dominate-power/ </ref><br />
<br />
=== in Oostenrijk ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot daalde in de periode 2005-2017 van 80 naar 70 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit">[http://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/bitstream/JRC113738/kjna29433enn.pdf Fossil CO2 emissions of all world countries], European Commission, 2018 </ref> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 21% fossiel, 62% waterkracht, 7% wind en 9% overig duurzaam.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering streeft naar 100% duurzame elektriciteit in 2030.<ref>Biermayr, Dr., Peter (December 2017). ERNEUERBARE ENERGIE IN ZAHLEN 2017 ENTWICKLUNG IN ÖSTERREICH DATENBASIS 2016, ISBN 978-3-903129-49-8</ref><br />
<br />
=== in Portugal ===<br />
<br />
De uitstoot van kooldioxide in [[Portugal]] daalde in de periode 2005-2017 van 68 naar 57 megaton (5,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.178</sup> Brandstof eindgebruik was 60% fossiel, grotendeels in de transport sector.<ref name="balances" /> In 2020 werd elektriciteit voor 38% fossiel, 25% met waterkracht, 25% met wind en 9% overig duurzaam opgewekt.<ref>https://www.theportugalnews.com/news/2021-01-08/renewables-supplied-59-of-electricity-in-2020/57574</ref> In 2021 sluiten de laatste kolencentrales.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugal-on-track-to-become-coal-free-by-year-end/</ref><br />
<br />
De regering streeft naar 80% duurzame elektriciteit in 2030, en 100% in 2050, met een leidende rol van zonne-energie.<ref>https://www.pv-magazine.com/2018/12/05/portugal-aims-for-100-renewables-by-2050/</ref> Een veiling van 24 licenties brak een wereldrecord, een van de 24 licenties werd verkocht voor 1,5 ct per kWh.<ref>https://www.euractiv.com/section/energy/news/portugals-solar-energy-auction-breaks-world-record/</ref><br />
Het totale vermogen van zonnepanelen, 572 MW in 2018, zal in 2021 toegenomen zijn tot bijna 1600 MW.<ref>https://algarvedailynews.com/news/14745-boost-doubles-portugal-s-solar-production-capacity</ref><br />
Energías de Portugal (EDP) heeft 12 GW duurzaam vermogen en wil tegen 2025 nog eens 13 GW inzetten.<ref>https://www.pv-magazine.com/2021/02/25/edp-wants-to-deploy-another-13-gw-of-renewables-by-2025/</ref><br />
<br />
In de zomer van 2020 heeft de regering doelen vastgesteld: volledige elektrificatie van de energiemix op basis van hernieuwbare bronnen om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken, investeren in de productie van [[Grijze, blauwe en groene waterstof|groene waterstof]] en herziening van het gebruik van aardgas.<ref>https://www.ibanet.org/energy-transition-portugal</ref><br />
<br />
=== in Zweden ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot in de periode 2005-2017 gedaald van 56 naar 51 megaton (5 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.209</sup> In 2016 was 54% van het energiegebruik hernieuwbaar, het hoogste percentage in de EU. Het land streeft naar 100% hernieuwbare elektriciteitsproductie in 2040.<ref>https://sweden.se/society/energy-use-in-sweden/ </ref><br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 1% fossiel, 40% nucleair, 39% waterkracht en 20% overig duurzaam.<ref name="balances" /> De kernreactoren zijn oud; operationeel sinds 1974-1985.<ref>https://pris.iaea.org/PRIS/CountryStatistics/CountryDetails.aspx?current=SE</ref><sup>p.198</sup><br />
<br />
=== in Finland ===<br />
<br />
De kooldioxide uitstoot is in de periode 2005-2017 gedaald van 58 naar 47 megaton (8 ton per persoon) per jaar.<ref name="emit" /><sup>p.97</sup> Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 18% fossiel, 33% nucleair, 22% met waterkracht en 26% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Turf speelt een belangrijke rol en er is veel discussie over het milieueffect en de classificatie: is turf biomassa of fossiele brandstof of een langzaam hernieuwbare energiebron?<ref>http://www.peatsociety.org/peatlands-and-peat/peat-energy-resource</ref><br />
<br />
Er zijn vier kerncentrales en er is nationale consensus om door de bouw van twee nieuwe kerncentrales de verbranding van turf uit te faseren. De bouw van kerncentrales is ernstig vertraagd en veel duurder dan verwacht. De 1600 MWe Olkiluoto 3 centrale, sinds 2005 in aanbouw, is in 2022 opgestart en heeft €11 mld gekost.<ref>{{en}} Helsinki Times [http://www.helsinkitimes.fi/finland/finland-news/domestic/15389-tvo-areva-agrees-to-pay-450m-for-delays-in-olkiluoto-3.html TVO: Areva agrees to pay €450m for delays in Olkiluoto 3, 13 maart 2018]</ref><ref>https://www.world-nuclear-news.org/Articles/Automation-adjustments-delay-OL3-grid-connection</ref> Het land heeft in zijn granietrotsen een permanente bewaarplaats ingericht voor kernafval.<ref>https://www.getrevue.co/profile/Brusselinside/issues/brussel-inside-de-babbel-171814</ref><br />
<br />
In 2018 produceerde windturbines 6,7% van het elektriciteitsgebruik.<ref>https://www.tuulivoimayhdistys.fi/en/wind-power-in-finland/wind-power-projects-in-finland/wind-power-projects-in-finland</ref><br />
<br />
=== in Noorwegen ===<br />
<br />
Met waterkracht genereert het land meer elektriciteit dan het zelf gebruikt. In 2015 was het eindgebruik 80% van de totale productie van elektriciteit. Noorwegen exporteert elektriciteit naar o.a. Denemarken en Nederland, en importeert ook voor opslag in pompcentrales.<br />
<br />
Het eindgebruik van fossiele brandstof gaat grotendeels naar de transport sector. Het energiegebruik in die sector is voor meer dan 90% fossiel<ref name="balances" /> hoewel bijna 40% van het wagenpark elektrisch kan rijden.<ref name="tcep">[https://webstore.iea.org/global-ev-outlook-2020 Global EV Outlook 2020], IEA</ref> Daardoor is de jaarlijkse kooldioxide uitstoot vrij hoog, 45 miljoen ton (9 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.168</sup><br />
<br />
Noorwegen was het eerste land dat op industriële schaal een koolstofafvang- en opslagproject uitvoerde, op het olieveld Sleipner. Het project is beëindigd in 2002.<ref>https://www.sintef.no/Projectweb/IK-23430000-SACS</ref><br />
<br />
=== in Denemarken ===<br />
<br />
De jaarlijkse kooldioxide emissie daalde van 51 megaton in 2005 naar 34 Mt (6 ton per persoon) in 2017.<ref name="emit" /><br />
<br />
In 1985 werd na hevig debat besloten geen kerncentrales te bouwen in Denemarken. Het land koos in plaats daarvan voor duurzame energie. In 2018 werd 73% van de elektriciteit duurzaam opgewekt, vooral met wind.<ref name="balances" /> Een robuuste verbinding tussen de waterkrachtturbines van Noorwegen en de windturbines van West-Denemarken is de sleutel tot succesvolle exploitatie van wind voor Denemarken. Ook energie-uitwisseling met andere buurlanden is van groot belang. 17% van de tijd overtrof windproductie de vraag; het overschot werd geëxporteerd naar Noorwegen, Zweden en Duitsland.<ref>[http://www.world-nuclear.org/info/inf99.html'' Nuclear Energy in Denmark'']. http://www.world-nuclear.org.</ref><br />
<br />
Denemarken wil in 2030 ten minste 10 GW windcapaciteit op zee.<ref>https://www.klimaatweb.nl/wp-content/uploads/po-assets/720255.pdf</ref><br />
<br />
Het land streeft naar 100% duurzame elektriciteit en verwarming in 2035.<ref>http://www.go100percent.org/cms/index.php?id=70&tx_ttnews%5Btt_news%5D=109 </ref><br />
<br />
== Energietransitie in Amerika ==<br />
<br />
=== in de Verenigde Staten ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde de VS, met 4% van de wereldbevolking, 13% van alle broeikasgas, gebruikte 16% van de energie en genereerde 16% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 9% af.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} In 2021 was het energiegebruik 81% fossiel, 11% hernieuwbaar en 8% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Elektriciteit opwekking was 20% hernieuwbaar, grotendeels met wind.<ref name="BP" />{{Rp|51,45}}<br />
<br />
Het energiebeleid van de VS is herhaaldelijk mislukt.<ref>https://www.cambridge.org/us/academic/subjects/economics/natural-resource-and-environmental-economics/us-energy-policy-and-pursuit-failure?format=PB&isbn=9780521182188 Peter Grossman, US Energy Policy and the Pursuit of Failure.</ref> De VS heeft het klimaatakkoord opgezegd in 2017 maar veel staten, 25 in juli 2019, hebben beloofd zich wel aan het akkoord te zullen houden: de United States Climate Alliance.<ref>https://www.usclimatealliance.org/publications/2019/4/29/pennsylvania-governor-tom-wolf-joins-us-climate-alliance</ref> Maar de FEU<ref name=FEU /> verwachtte dat totdat het 80% aandeel van fossiele brandstoffen in de energiemix van de VS aanzienlijk is verminderd, deze inspanningen het gebrek aan beslissende federale actie om de uitstoot te verminderen niet zullen compenseren.<br />
<br />
In januari 2021 is de VS weer toegetreden tot het klimaatakkoord.<ref>https://www.usclimatealliance.org</ref> President Joe Biden heeft een reeks orders ondertekend die tot doel hebben nieuwe olie- en gaswinning op openbare gronden te bevriezen en tegen 2030 windenergie op zee te verdubbelen.<ref>https://www.bbc.com/news/world-us-canada-55829189</ref> Hij beloofde ook de broeikasgas uitstoot van de VS tegen het einde van het decennium met de helft te verminderen<ref>https://www.theguardian.com/us-news/2021/apr/22/us-emissions-climate-crisis-2030-biden</ref> en tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2021/03/usa-us-american-climate-change-environment/#:~:text=The%20US%20has%20pledged%20to,target%20to%20be%20announced%20shortly.</ref><br />
<br />
=== in Canada ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2018 voor 19% fossiel, 15% nucleair, 60% met waterkracht en 6% overig duurzaam.<ref name="balances" /> Het land exporteert elektriciteit naar de VS.<br />
<br />
In de periode 2005-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (22 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup> Er was gebrek aan consistentie in de energie en klimaat strategie.<ref>https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0301421513009816?via%3Dihub</ref> De in 2021 bijgewerkte klimaatstrategie van de Canadese federale overheid streeft naar vermindering van de uitstoot in 2030 met 32-40% met als doel om in 2050 volledig emissieneutraal te zijn.<ref>https://economics.td.com/esg-energy-sector</ref><br />
<br />
=== in Mexico ===<br />
<br />
Elektriciteit opwekking was in 2021 voor 74% fossiel, 3% nucleair, 10% met waterkracht en 13% overig duurzaam.<ref>https://www.statista.com/statistics/1237496/mexico-distribution-of-electricity-production-by-source/</ref> In 2030 zou Mexico 46% van zijn elektriciteit duurzaam kunnen opwekken maar er is weinig ontwikkeling in deze richting.<ref>https://www.irena.org/documentdownloads/publications/irena_remap_mexico_summary_2015.pdf</ref><br />
<br />
In de periode 2008-2018 was de broeikasgas emissie steeds ca 0,8 gigaton (ca 6,5 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.61,65</sup><br />
<br />
=== in Brazilië ===<br />
In Brazilië steeg in de periode 2005-2018 de broeikasgas-emissie van 1,0 gigaton naar 1,3 Gt per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Volgens het Plano Decenal de Expansão de Energia (Tien jaar energie-uitbreidingsplan) genereerden niet-fossiele bronnen in 2016 80% van de elektriciteit: waterkracht 65%, andere duurzame bronnen 12% en kerncentrales 3%.<br />
In de periode 2016-2026 groeit zonne- en windstroom van 6% naar 14%.<ref>http://www.mme.gov.br/documents/10584/0/PDE2026.pdf/474c63d5-a6ae-451c-8155-ce2938fbf896 Tabela 40</ref><br />
<br />
=== in Argentinië ===<br />
In Argentinië is de broeikasgas emissie steeds ca 0,4 gigaton per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
<br />
Het land heeft veel olie en gas reserves. Energie productie is ongeveer 10% hernieuwbaar.<ref>https://www.statista.com/statistics/1005264/share-renewables-primary-energy-production-argentina/</ref> Het doel is 20% in 2025.<ref>https://energytransition.org/2018/08/argentina-between-fracking-and-the-takeoff-of-renewables/#more-17774</ref><br />
<br />
=== in Chili ===<br />
De kooldioxide-emissie zal volgens plan dalen van 41 megaton in 2016 tot 10 Mt in 2040.<br />
<br />
In de elektriciteitopwekking groeit zonne- en windstroom van 12% in 2018 naar 67% in 2050 terwijl het kolen aandeel daalt van 39% naar 6%. Waterkracht genereert 24% in 2050.<br />
<ref>https://data.bloomberglp.com/professional/sites/24/Flexibility-Solutions-for-High-Renewable-Energy-Systems-Chile-Outlook.pdf</ref><sup>Figures 34,35</sup><br />
<br />
== Energietransitie in Azië ==<br />
<br />
Hernieuwbare energie capaciteit is in Azië in 10 jaar verdrievoudigd, van 434 megawatt in 2011 tot 1286 MW in 2020, grotendeels in China.<ref>https://www.irena.org/publications/2021/March/Renewable-Capacity-Statistics-2021</ref><br />
<br />
=== in China ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde China, met 18% van de wereldbevolking, 31% van alle broeikasgas, gebruikte 27% van de energie en genereerde 30% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 19% toe, het energiegebruik 40% en de elektriciteit opwekking 80%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 82% fossiel, 15% hernieuwbaar en 3% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}}<br />
<br />
Volgens de ''Energie Productie en Consumptie Revolutie Strategie 2016-2030'' zal tegen 2030 de helft van de elektriciteit opgewekt worden door niet-fossiele bronnen, duurzame en nucleaire. In 2017 werd RMB 765 miljard (USD 113 miljard) geïnvesteerd in de elektriciteitssector waarvan 85% in duurzame energie, grotendeels in zonne-energie.<ref>https://www.brookings.edu/2018/05/18/utility-of-renewable-energy-in-chinas-low-carbon-transition/</ref> China bleef in 2021 de belangrijkste aanjager van de groei van zonne- en windcapaciteit, goed voor respectievelijk ongeveer 36% en 40% van de wereldwijde capaciteitsuitbreidingen.<ref name="BP" />{{Rp|3}} China zal naar verwachting zijn doelstelling voor 2030 van in totaal 1 200 GW wind- en zonne-PV-capaciteit vijf jaar vroeger halen.<ref>IEA, Renewables 2022, p.28</ref><br />
In april 2021 had China 48 GW nucleair vermogen in bedrijf en 19 GW in aanbouw.<ref>https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2021/04/23/china-will-lead-the-world-in-nuclear-energy-along-with-all-other-energy-sources-sooner-than-you-think/?sh=7555515b778c</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 blijven toenemen door economische groei en gebrek aan actie om het kolenverbruik te verminderen.<br />
<br />
President Xi Jinping zei tijdens de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in september 2020 dat China vóór 2060 koolstofneutraliteit zou bereiken.<ref>https://www.reuters.com/article/china-emissions-target/chinas-2060-carbon-neutral-goal-bill-could-hit-over-5-trillion-idUSL4N2GY1L0</ref><br />
<br />
=== in India ===<br />
<br />
In 2021 emiteerde India, met 18% van de wereldbevolking, 7% van alle broeikasgas, gebruikte 6% van de energie en genereerde 6% van de elektriciteit in de wereld. Van 2011 tot 2021 nam de broeikasgas uitstoot 47% toe, het energiegebruik 48% en de elektriciteit opwekking 66%.<ref name="BP" >BP Statistical Review of World Energy 2022</ref>{{Rp|14,8,50}} Het energiegebruik was in 2021 90% fossiel, 9% hernieuwbaar en 1% nucleair.<ref name="BP" />{{Rp|9}} Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest).<br />
<br />
Van 2015 tot 2018 is het geïnstalleerde windvermogen gestegen van 23 tot 34 GW en het PV vermogen van 4 tot 22 GW.<ref>http://www.cea.nic.in/reports/others/planning/pdm/growth_2018.pdf Chart 8B p.26</ref><br />
India wil 175 GW duurzaam elektrisch vermogen hebben in 2022 en 500 GW in 2030, dat is dan 40% van het totale geïnstalleerde vermogen..<ref>https://www.reuters.com/article/us-india-renewables-coal/india-plans-330-billion-renewables-push-by-2030-without-hurting-coal-idUSKCN1TZ18G</ref> India is een van de weinige landen compatibel met het 2C-klimaatscenario.<ref>https://energytransition.org/2021/03/indias-energy-transition-and-power-system-acrobatics-the-good-the-bad-the-ugly/</ref><br />
<br />
Volgens de FEU<ref name=FEU /> zal de CO<sub>2</sub>-emissie tot 2030 niet afnemen door economische groei.<br />
<br />
India beloofde nov 2021 op de COP26 (Glasgow) tegen 2030 de helft van zijn energiebehoefte uit hernieuwbare bronnen te halen en tegen 2070 koolstofneutraliteit te bereiken.<ref>{{cite news |title=India pledges net-zero emissions by 2070 — but also wants to expand coal mining |url=https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |work=NPR |date=3 November 2021 |access-date=14 November 2021 |archive-date=14 November 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211114145317/https://www.npr.org/2021/11/03/1051805674/modi-india-cop26-coal-renewable-energy?t=1636899927203 |url-status=live }}</ref><br />
<br />
=== in Japan ===<br />
<br />
Het nucleaire aandeel in de elektriciteitsopwekking daalde in 2011-2013 van 25% naar 1% als gevolg van de [[kernramp van Fukushima]]. In 2018 werd elektriciteit voor 68% met kolen en gas en 8% met waterkracht gegenereerd.<ref name="balances" /><br />
<br />
Van 2005 tot 2018 was de broeikasgas emissie steeds ongeveer 1,4 gigaton (11 ton per persoon) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Japan bevordert zonne-energie en investeert in drijvende windturbines op zee. Volgens het Energieplan 2015 zal in 2030 na herstart van kerncentrales elektriciteit 21% nucleair en 23% duurzaam zijn.<ref>https://www.enecho.meti.go.jp/en/category/brochures/pdf/energy_plan_2015.pdf</ref><br />
<br />
Japan presenteerde in december 2020 zijn nieuwe "Groene groeistrategie in lijn met CO2-neutraliteit in 2050". Volgens deze strategie zullen hernieuwbare energiebronnen in 2050 tussen 50% - 60% van de elektriciteitsvraag dekken, waarbij de rest wordt geleverd door nucleaire en thermische centrales met afvang, gebruik en opslag van koolstof (CCUS) (30-40%) en 10% door productie van waterstof en ammoniak.<ref>https://www.iea.org/reports/japan-2021</ref><br />
<br />
=== in Iran ===<br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,4 gigaton. Het steeg naar 0,9 Gt in 2018 (11 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 5% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
=== in Zuid-Korea ===<br />
<br />
De broeikas-emissie in [[Zuid-Korea]] was in 1990 nog 0,3 gigaton. Het steeg van 0,6 Gt in 2005 naar 0,8 Gt in 2018 (15 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 4% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
De regering wil het aandeel duurzame elektriciteit verhogen tot 20% in 2030 en 35% in 2040, en stoppen met het verlengen van de levensduur van verouderde kerncentrales.<ref>https://www.reuters.com/article/us-southkorea-energy/south-korea-steps-up-shift-to-cleaner-energy-sets-long-term-renewable-power-targets-idUSKCN1RV06P</ref><br />
<br />
Korea heeft een doel gesteld om tegen 2050 koolstofneutraliteit te bereiken. De regering wil het aandeel van hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsvoorziening substantieel vergroten en steenkool geleidelijk afbouwen.<ref>https://www.iea.org/news/korea-is-putting-innovation-and-technology-at-the-centre-of-its-clean-energy-transition-iea-policy-review-finds, Nov 2020</ref><br />
<br />
=== in Indonesië ===<br />
<br />
In 1990 was de broeikasgas-emissie in Indonesië nog 0,4 gigaton. Het steeg van 0,7 Gt in 2005 naar 1,0 Gt in 2018.<ref name="em" /><sup>p.70</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen 18% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /> Steenkool levert het grootste deel van de Indonesische energie en dat lijkt zo te blijven tot minstens 2025, ook al heeft het land een enorm onbenut potentieel om energie op te wekken uit geothermie, zon, wind en golven. Het parlement stelt in 2020 een wetsvoorstel op over hernieuwbare energie.<ref>https://news.mongabay.com/2020/02/indonesia-renewable-energy-bill-coal/</ref> Indonesië heeft zich een nul-emissiedoel gesteld tegen 2060 en daaroor moet de bouw van kolencentrales in 2025 stoppen. Aardwarmte kan potentieel veel elektriciteit opwekken.<ref>https://www.thinkgeoenergy.com/geothermal-crucial-in-energy-transition-targets-of-indonesia/ Juni 2021</ref><br />
<br />
=== in Saoedi-Arabië ===<br />
<br />
In 2018 produceerde het land 28 PJ = 0,7 Mtoe olie en gas, grotendeels voor export.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (21 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 genereerde hernieuwbare bronnen nog maar 0.04% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
In de afgelopen zes jaar zijn in Saoedi-Arabië investeringen aangekondigd van meer dan $ 350 miljard, gericht op hernieuwbare energie. Maar er is nog vrijwel geen constructie begonnen.<ref>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-12-16/why-saudi-arabia-isn-t-meeting-its-ambitious-solar-energy-targets</ref><br />
<br />
=== in Turkije ===<br />
<br />
De energievoorziening TES is 86% fossiel en grotendeels afhankelijk van invoer.<ref name="balances" /><br />
<br />
De broeikas-emissie was in 1990 nog 0,2 gigaton. Het steeg naar 0,7 Gt in 2018 (8 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> De opwekking van hernieuwbare elektriciteit is de afgelopen tien jaar bijna verdrievoudigd en het aandeel in de totale elektriciteitsopwekking bedroeg in 2019 44%<ref>https://www.iea.org/reports/turkey-2021</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Afrika ==<br />
<br />
De broeikasgas emissie was in 2021 maar 1,7 gigaton (1,2 ton pp). Het energiegebruik was 90% fossiel en 10% hernieuwbaar. Bovendien is er veel niet-commercieel energiegebruik (sprokkelhout, gedroogde mest). Waterkracht genereerde 17% en andere hernieuwbare bronnen 5% van de elektriciteit.<ref name="BP" />{{Rp|14,9,51}}<br />
<br />
De enorme natuurlijke hulpbronnen van Afrika betekenen dat goedkope schone energietechnologieën genoeg potentieel hebben.<br />
In Noord-Afrika heeft bijna iedereen elektriciteit maar ten zuiden van de Sahara hebben 600 miljoen mensen, de helft van de bevolking, geen elektriciteit. De verwachting is dat dit aantal in 2030 zal afnemen tot 530 miljoen en daarna weer zal toenemen door sterke bevolkingsgroei.<br />
<ref name="outlook">https://iea.blob.core.windows.net/assets/98909c1b-aabc-4797-9926-35307b418cdb/WEO2019-free.pdf World Energy Outlook 2019</ref><sup>chapter 10</sup><br />
<br />
De Wereldbank financiert ''mini-grids'': kleine zonne- en windenergie projecten.<ref>https://www.worldbank.org/en/news/feature/2019/02/26/this-is-what-its-all-about-boosting-renewable-energy-in-africa</ref><br />
<br />
=== in Zuid-Afrika ===<br />
<br />
In Afrika stoot Zuid-Afrika het meeste broeikasgas uit per jaar: 0,6 Gt, 10 ton pp. Van 2005 tot 2018 is dat weinig veranderd.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Oorzaak is elektriciteitsopwekking, voor 89% met kolen<ref name="balances" /> door Eskom, eigendom en de grootste onderneming van de staat. De overheid moedigt ontwikkeling van zonne- en windenergie aan maar is ook afhankelijk van de inkomsten van Eskom dat bijna bankroet is.<ref>https://www.dailymaverick.co.za/article/2019-04-25-72-hours-in-late-march-when-eskom-pushed-south-africa-to-the-edge-of-financial-collapse/</ref> Het streven is naar veel meer waterkracht en CSP (Concentrating solar power) in 2040.<ref name="outlook" /><sup>section 12.11</sup><br />
<br />
=== in Egypte ===<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in Egypte is vrijwel constant 0,3 gigaton (3,5 ton pp) per jaar.<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> Het doel is het percentage duurzame stroom in 2025 te verhogen tot 42% door in de woestijn van 's werelds grootste [[Zonnepaneel|PV]] zonnepark te bouwen.<ref>https://e360.yale.edu/digest/egypt-builds-worlds-largest-solar-plant-as-part-of-energy-transformation</ref> Sinds okt 2019 is het 1,5 GW zonnepark operationeel.<ref><br />
https://www.ebrd.com/news/video/benban-africas-largest-solar-park-completed.html</ref><br />
<br />
=== in Marokko ===<br />
<br />
De kooldioxide emissie groeide van 44 megaton in 2005 tot 62 Mt in 2017 (1,7 ton per persoon).<ref name="emit" /><sup>p.156</sup> Elektriciteit werd in 2018 voor 33% hernieuwbaar opgewekt.<ref name="balances" /><br />
Marokko is van plan om in 2030 52% van zijn elektriciteit hernieuwbaar te genereren waarbij zon, wind en waterkracht elk een derde van het totaal leveren. Bij Ouarzazate kwam in 2018 de 580 MW CSP (concentrated solar power) zonnecentrale in bedrijf, kosten $9 miljard.<ref>https://www.weforum.org/agenda/2018/05/morocco-is-building-a-solar-farm-as-big-as-paris-in-the-sahara-desert/</ref><br />
<br />
== Energietransitie in Australië ==<br />
<br />
De broeikasgas-emissie in [[Australië (land)|Australië]] was in 1990 nog 0,5 gigaton. In de periode 2005-2018 was het ongeveer constant 0,7 Gt (ca 30 ton pp).<ref name="em" /><sup>p.70,74</sup> In 2018 produceerde het land 17 PJ = 0,4 Mtoe fossiele brandstof waarvan het 80% exporteerde.<ref name="balances" /> Waterkracht genereerde 6% en andere hernieuwbare bronnen 10% van het elektriciteitsgebruik.<ref name="balances" /><br />
<br />
Het nationale energiebeleid was een mislukking.<ref>http://theconversation.com/state-governments-can-transform-australias-energy-policy-from-major-fail-to-reliable-success-105740</ref> De meeste regeringen van de deelstaten hebben echter gezorgd dat Australië in 2019 21% van zijn elektriciteit uit duurzame bronnen krijgt.<ref>https://www.cleanenergycouncil.org.au/resources/resources-hub/clean-energy-australia-report</ref> De ontwikkeling van zonne- en windenergie gaat snel. Met dit tempo ligt Australië op schema om 50% hernieuwbare elektriciteit te bereiken in 2024 en 100% in 2032. Inzet van opslag (pompcentrales en accu's) en sterkere hoogspanningsleidingen tussen deelstaten kunnen worden gebruikt om een 100% hernieuwbaar energienet te stabiliseren tegen bescheiden kosten.<ref>https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/australian-model-renewable-energy-transition</ref><br />
<br />
De in mei 2022 aangetreden Labor regering heeft 16 juni aangekondigd dat het de uitstoot van broeikasgassen tot 2030 sneller wil terugdringen, met 43% tov 2005.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/06/16/nieuwe-australische-regering-gaat-uitstoot-broeikasgassen-sneller-terugdringen-a4133670</ref> De Climate Change Act stelt het doel om tegen 2050 netto nulemissie te bereiken.<ref>https://www.iea.org/news/australia-has-raised-its-climate-targets-and-now-needs-to-accelerate-its-clean-energy-transition-says-new-iea-review?utm_source=SendGrid&utm_medium=Email&utm_campaign=IEA+newsletter</ref><br />
<br />
== Energietransitie in lucht- en scheepvaart ==<br />
<br />
De broeikasgas uitstoot van internationaal transport wordt niet meegenomen in de uitstootstatistiek van landen en regio's. Wereldwijd was het ca 1,2 gigaton per jaar in de afgelopen jaren.<ref name="em" /><sup>p.70</sup><br />
Dat zijn maar enkele procenten van de totale uitstoot, maar verwacht wordt dat het tegen 2050 zal oplopen tot bijna 40%, tenzij verdere mitigerende maatregelen worden genomen.<ref>[https://www.eea.europa.eu/articles/aviation-and-shipping-emissions-in-focus Aviation and shipping emissions in focus], www.eea.europa.eu, 15 mrt. 2018</ref><br />
<br />
De bijdrage van de mondiale luchtvaart aan de totale uitstoot van CO<sub>2</sub> door mensen is circa 2,4 procent. Maar niet-CO<sub>2</sub>-emissies, stikstofoxiden en waterdamp, zijn voor tweederde verantwoordelijk voor klimaatopwarming door luchtvaart, CO<sub>2</sub> voor eenderde.<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2020/11/24/klimaateffect-luchtvaart-veel-groter-dan-gedacht-a4021287</ref><br />
De algemene vergadering van de International Air Transport Association (IATA) keurde in 2021 een resolutie goed voor de wereldwijde luchtvervoersindustrie om tegen 2050 netto nul CO<sub>2</sub>-uitstoot te bereiken.<ref>https://www.iata.org/en/pressroom/2021-releases/2021-10-04-03/</ref><br />
<br />
Elektrificering en het gebruik van biobrandstof zijn nog in de ontwikkelingsfase.<ref name="tcep" /><ref>https://newmobility.news/2019/02/11/biokerosene-is-not-booming-yet/</ref><br />
<br />
Redersverenigingen willen dat er via een toeslag op de brandstofprijs een inovatiefonds komt voor verduurzaming van de zeescheepvaart.<ref>https://nos.nl/artikel/2315249-initiatief-zeevaartsector-voor-snelle-verduurzaming-schepen.html</ref> Volgens critici is dit plan zonder uitstootreductie doelstelling niet effectief.<ref>https://www.theguardian.com/environment/2019/dec/18/zero-carbon-ships-on-horizon-under-fuel-levy-plan?utm_term=RWRpdG9yaWFsX0d1YXJkaWFuVG9kYXlVS19XZWVrZGF5cy0xOTEyMTg%3D&utm_source=esp&utm_medium=Email&CMP=GTUK_email&utm_campaign=GuardianTodayUK</ref><br />
<br />
== Scenario's ==<br />
<br />
=== IEA scenario's ===<br />
<br />
In World Energy Outlook 2022 (WEO)<ref name="WEO22">https://iea.blob.core.windows.net/assets/75cd37b8-e50a-4680-bfd7-0424e04a1968/WorldEnergyOutlook2022.pdf</ref>{{Rp|19}} stelt het IEA dat de Russische invasie in Oekraïne heeft geleid tot een wereldwijde energiecrisis.<br />
<br />
Het IEA presenteert drie scenario's<ref name="WEO22"/>{{Rp|20}}<br />
<br />
In het '''Stated Policies Scenario''' (STEPS) beoordeelt IEA de waarschijnlijke effecten van beleidsinstellingen voor 2022. Het aandeel fossiele brandstoffen zal in 2050 dalen van 80% naar ongeveer 60%. De gemiddelde temperatuur wereldwijd zal nog steeds stijgen als ze in 2100 2,5°C boven het pre-industriële niveau uitkomt. Een reductie van slechts 13% in CO <sub>2</sub> uitstoot is verre van voldoende om ernstige gevolgen van klimaatverandering te voorkomen.<ref name="WEO22" />{{Rp|21}}<br />
<br />
Het '''Announced Pledges Scenario''' (APS) gaat ervan uit dat alle overheidsdoelstellingen volledig en op tijd worden gehaald. De gemiddelde temperatuur zal tegen 2100 stijgen tot ongeveer 1,7°C.<ref name="WEO22" />{{Rp|21}}<br />
<br />
Het '''Net Zero Emissions by 2050 Scenario''' (BZE) is een manier om tegen 2030 een stabilisatie van 1,5 °C te bereiken in de stijging van de mondiale gemiddelde temperatuur, en universele toegang tot moderne energie. Hiervoor zou meer dan 4 biljoen dollar nodig zijn investeringen in schone energie tegen 2030, ver buiten het bereik van publieke financiering. Het is van vitaal belang om de enorme middelen van markten te benutten. In 2050 is de helft van het finale energieverbruik elektriciteit.<ref name="WEO22" />{{Rp|30}} De elektriciteitsvraag is 150% hoger dan nu.<ref name="WEO22" />{{Rp|44}} Het aandeel van kernenergie in de opwekkingsmix blijft globaal waar het nu is, ongeveer 10%.<ref name="WEO22" />{{Rp|47}} Het olieverbruik voor personenauto's daalt tussen vandaag en 2050 met 98%. <ref name="WEO22" />{{Rp|53}} De fossiele energie voorziening daalt van 500 EJ in 2020 naar 100 EJ in 2050, terwijl de niet-fossiele voorziening in dezelfde periode stijgt van 120 EJ naar 430 EJ.<ref name ="WEO22" />{{Rp|58, Fig.1.17}} (1 EJ = 23,9 Mtoe) De vraag naar kritische mineralen wordt verviervoudigd.<ref name="WEO22" />{{Rp|61}}<br />
<br />
=== VN-emissiekloofrapport 2022 ===<br />
Dit rapport stelt vast dat de wereld nog steeds niet voldoet aan de klimaatdoelstellingen van Parijs, met geen geloofwaardige weg naar 1,5°C. Alleen een dringende systeembrede transformatie kan een steeds snellere klimaatramp voorkomen.<ref>https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/40875/EGR2022_KR.pdf?sequence=3</ref><br />
<br />
=== Alternatieve scenario's ===<br />
Onder redactie van Sven Teske zijn scenario's gemaakt door een team van 20 wetenschappers aan de University of Technology Sydney, het Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt, en de University of Melbourne<ref name="Teske">Sven Teske et al., ''Achieving the Paris Climate Agreement Goals'', Springer Nature Switzerland AG [https://www.springer.com/us/book/9783030058425]</ref> met IEA data, maar gericht op overgang naar bijna 100% duurzame energie in 2050, en met o.a. herbebossing, maar zonder de risico's van kernenergie, kooldioxide-afvang en niet-duurzaam biomassagebruik (Chapter 1). De kosten zouden veel minder zijn dan de 5 biljoen dollar per jaar die regeringen nu besteden aan subsidies voor de fossiele brandstof industrie die verantwoordelijk is voor klimaat verandering (blz.ix).<br />
<br />
In het +2.0 C (opwarming) Scenario kan de wereldwijde primaire energie productie in 2040 450 EJ = 10755 Mtoe zjn, of 400 EJ = 9560 Mtoe in het +1.5 Scenario, veel lager dan nu. Duurzame bronnen kunnen hun aandeel vergroten tot 300 EJ in het +2.0 C Scenario of 330 PJ in het +1.5 Scenario in 2040. In 2050 kan duurzame energie bijna alle energievraag dekken. Niet-energetisch gebruik zal nog fossiele brandstof nodig hebben. Zie Fig.5 op p.xxvii in het Executive Summary.<br />
<br />
Duurzame energie bronnen zullen in de wereld 88% van de elektriciteit opwekken in 2040 en 100% in 2050 in de alternatieve scenarios. “Nieuwe” duurzamen — grotendeels wind, zon en geothermie — zullen 83% bijdragen aan alle elektriciteitsopwekking (p.xxiv). De gemiddelde jaarlijkse investering die is vereist tussen 2015 en 2050, inclusief kosten voor extra energiecentrales voor de productie van waterstof en synthetische brandstoffen en voor vervanging van centrales, zal ongeveer $ 1,4 biljoen bedragen (p.182).<br />
<br />
Verschuivingen zijn nodig van de binnenlandse luchtvaart naar het spoor en van weg naar spoor. Personenauto gebruik moet in de OESO-landen na 2020 afnemen (maar zal toenemen in ontwikkelingslanden). De afname van personenauto gebruik zal gedeeltelijk worden gecompenseerd door een sterke toename van het openbaar vervoer per spoor en bussystemen. Zie Fig.4 on p.xxii.<br />
<br />
CO<sub>2</sub> emissie kan verminderen van 32 Gt in 2015 tot 7 Gt (+2.0 Scenario) of 2.7 Gt (+1.5 Scenario) in 2040, en tot nul in 2050 (p.xxviii).<br />
<br />
== Investering om ecologische rampspoed te voorkomen ==<br />
<br />
Volgens de meeste klimaateconomen kost het ongeveer 3 procent van het wereldjaarinkomen om het doel van het Klimaatverdrag van Parijs te halen. Omdat nu al 1 procent aan duurzame energie wordt besteed is circa 2 procent extra investering nodig. Deze investeringen worden op den duur vermoedelijk economisch winstgevend, deels omdat ze de kosten van luchtvervuilingsziekten verminderen.<br />
<br />
Het geld is er. Rekening houdend met de sociale en milieukosten die de fossiele brandstofindustrie wel veroorzaakt maar niet hoeft te betalen, belopen de subsidies aan deze industrie ca 7 procent van het wereldjaarinkomen. De rijken hebben circa 10 procent van het wereldinkomen in belastingparadijzen gestald. Om rampspoed te voorkomen moeten we waarschijnlijk nieuwe belastingen heffen. Maar waarom niet eerst de oude geïnd?<br />
<ref>https://www.nrc.nl/nieuws/2022/01/21/een-klimaatramp-is-te-voorkomen-met-slechts-2-procent-van-het-wereldinkomen-a4081291 </ref><br />
<br />
<br />
{{Appendix}}<br />
{{authority control|TYPE=s|GND=1210494086|Wikidata=Q795757 }}<br />
{{Navigatie Energietransitie}}<br />
{{Navigatie klimaatverandering}}<br />
<br />
[[Categorie:Duurzame energie]]<br />
[[Categorie:Milieu]]<br />
[[Categorie:Duurzaamheid]]</div>Rwbesthttp://nl.wikisage.org/w/index.php?title=Spin_(kwantummechanica)&diff=353447Spin (kwantummechanica)2023-09-16T09:55:11Z<p>Rwbest: </p>
<hr />
<div>'''Spin''' is het intrinsieke impulsmoment van deeltjes in de quantummechanica. Het is, zoals massa en lading, een onveranderlijke innerlijke deeltjeseigenschap. Elektronen hebben een spin h/4π, voor fotonen is de spin h/2π, de gereduceerde Planck-constante. Deze constante wordt meestal als eenheid gebruikt voor spin, dus elektronspin is dan 1/2 en fotonspin 1. Zie [[Standaard Model]] voor spin van andere elementaire deeltjes.<br />
<br />
In zijn boek ''A Brief History of Time'' gebruikt Stephen Hawking een pijl-analogie om spin te illustreren: een deeltje met spin 0 is een punt: het ziet er vanuit alle richtingen hetzelfde uit. Een deeltje met spin 1 daarentegen is als een pijl: vanuit verschillende richtingen ziet hij er anders uit. Pas na een volledige rotatie (360 graden) ziet het deeltje er weer hetzelfde uit. Een deeltje met spin 2 is als een pijl met aan elk uiteinde een spits. Na een halve draai (180 graden) ziet het er weer hetzelfde uit. Dienovereenkomstig zien deeltjes met een hogere spin er weer hetzelfde uit als ze met kleinere fracties van een volledige omwenteling roteren. Het opmerkelijke feit is dat er deeltjes zijn die er na één omwenteling niet meer hetzelfde uitzien: er zijn er twee volledige omwentelingen nodig! De spin van dergelijke deeltjes wordt gegeven als ½.<br />
<br />
De fotonspin correspondeert met circulaire polarisatie van licht. De elektronspin is klassiek onvoorstelbaar en pas wiskundig verklaard in de relativistische Dirac theorie, zie [[Waterstofatoom]]. In een [[atoom]] kan een elektron spin +1/2 of -1/2 hebben. Een elektronbaan kan hoogstens 2 elektronen bevatten, met verschillend teken van de spin (Wolfgang Pauli 1925).<br />
<br />
Een proton bestaat uit 2 upquarks (lading 2/3 e, spin 1/2) en 1 downquark (lading -1/3 e, spin 1/2) en 3 gluons (totale spin -1), dus de protonlading is 1 e en de spin 1/2. '''Proton spin crisis''': het is niet bekend hoe de gluons spin -1 bijdragen.<ref>https://arxiv.org/abs/1905.03717</ref> Een neutron bestaat uit 1 upquark, 2 downquarks en 3 gluons, de neutronlading is 0 en de spin 1/2. In een atoomkern is een neutron stabiel maar erbuiten vervalt het in gemiddeld 886 sec tot een proton, een elektron en een elektron-antineutrino.<br />
<br />
[[Categorie:Natuurkunde]]</div>Rwbest